Przejdź do treści Przejdź do menu
czwartek, 28 marca 2024 napisz DONOS@

Nowe leki w Onkologii

dr n. med. Grzegorz Świątoniowski specjalista onkologii klinicznej, specjalista chorób wewnętrznych Klinika Chorób Wewnętrznych, 4. Wojskowy Szpital Kliniczny we Wrocławiu

Niezadowalające wyniki leczenia większości nowotworów złośliwych stanowią silny, naturalny bodziec do poszukiwań nowych, skutecznych leków przeciwnowotworowych. Ponad półwieczna historia tych poszukiwań zna wiele sukcesów i niepomiernie więcej porażek. W badania związków o potencjalnym działaniu przeciwnowotworowym za¬angażowano ogromną ilość pracy, wysiłku intelektualnego i nakładów finansowych. Efekty tych badań możemy obserwować w codziennej praktyce klinicznej - pod posta¬cią różnego rodzaju, coraz skuteczniejszych, leków przeciwnowotworowych.

JAK RODZI SIĘ NOWY LEK?

Nowe leki powstają w wyniku syntezy chemicznej prowadzonej de novo, albo pocho¬dzą ze źródeł naturalnych (mikroorganizmy, rośliny). Substancja, która jest podej¬rzewana o działanie przeciwnowotworowe, przechodzi tzw. badania przedkliniczne. Sprawdza się wtedy stopień zahamowania wzrostu komórek nowotworu przez różne stężenia testowanej substancji. Komórki nowotworowe poddawane są działaniu bada¬nego preparatu w warunkach hodowli komórkowych (czyli - in vitro) albo w modelach zwierzęcych (czyli - in vivo).

Na etapie badań in vivo określa się też toksyczność i pewne właściwości farmakokinetyczne potencjalnego leku. Ustala się dawki śmiertelne dla określonych odsetków zwierząt laboratoryjnych. Jeżeli potencjalny lek przeszedł pomyślnie etap przedkliniczny ( to znaczy - jeżeli wykazuje działanie przeciwnowotworowe i znane są jego za¬sadnicze toksyczności i dawki, w których powoduje śmierć zwierząt doświadczalnych), kwalifikowany jest do tzw, badań klinicznych.

BADANIA KLINICZNE prowadzone są na ludziach. Wyróżnia się w nich trzy fazy.

Badania I fazy prowadzone są w onkologii na chorych, u których metodami stan¬dardowymi nie można uzyskać już poprawy, a ich stan ogólny pozwalałby jeszcze na jakąś próbę leczenia (w większości dziedzin medycyny badania I fazy prowadzone są na zdrowych ochotnikach, co w onkologii byłoby nie do przyjęcia z uwagi na dużą tok¬syczność leków przeciwnowotworowych). Celem tych badań jest ustalenie maksymalnej tolerowanej przez ludzi dawki leku. Osiąga się go, eskalując dawkę leku, zaczynając zwykle od 1/10 dawki powodującej śmierć 10% myszy w badaniach przedklinicznych. Należy zatem podkreślić, że w badaniach I fazy nie bada się skuteczności nowego leku i że znaczny odsetek chorych otrzymuje w nich dawki niższe od optymalnych.

Badania II fazy mają służyć ocenie działania przeciwnowotworowego badanego leku i jego działań ubocznych. Badania te prowadzi się na względnie dużych, acz jed¬norodnych, grupach chorych. W uproszczeniu, ocenie podlega odsetek obiektywnych odpowiedzi uzyskanych po zastosowaniu badanego leku. Jeżeli na 100 osób biorących udział w badaniu, po podaniu leku u 20 doszło do częściowej regresji,
a u 5 - do całkowitej regresji guza, to odsetek obiektywnych odpowiedzi wyniósł 25%.

Badania III fazy są najistotniejsze z punktu widzenia klinicysty. Porównują one nowy lek (nowy sposób leczenia) z lekiem dotychczas uznawanym za standardowy w ściśle określonej sytuacji klinicznej. W ogromnym uproszczeniu, do badania III fazy kwali¬fikuje się chorych z konkretnym nowotworem o określonym stopniu zaawansowania i porównywalnym dotychczasowym leczeniu. Następnie u części tych chorych stosuje się leczenie standardowe a u części - nową metodę. Po jakimś czasie porównuje się obie grupy (określa się odsetek odpowiedzi, działania uboczne i - co na tym etapie najważniejsze - czas przeżycia w obu badanych grupach). Jeżeli wyniki leczenia w grupie badanej są lepsze niż w grupie kontrolnej (leczonej metodą standardową), to nowy sposób leczenia może być uznany za skuteczniejszy.

Niezwykle ważnym elementem badań III fazy jest tzw. randomizacja, czyli losowy przydział chorych do jednej z wyżej wymienionych grup. Randomizacja ma eliminować błędy badania, mogące powstać w sytuacji, kiedy przydział do obu badanych grup byłby nielosowy. Na przykład - jeżeli to nie los, ale lekarze dzieliliby chorych na tych leczonych standardowo i tych leczonych metodą eksperymentalną, mogliby zakwalifi¬kować do leczenia eksperymentalnego chorych w lepszym stanie ogólnym (każdy lubi sukcesy)
i wynik badania byłby fałszywie dodatni (chorzy leczeni metodą ekspery¬
mentalną żyliby dłużej, ale nie dlatego, że to leczenie jest skuteczniejsze, ale ponieważ wyjściowo byli
w lepszym stanie).
Proces tworzenia i testowania nowego leku jest długotrwały (wieloletni). Niemniej, dzięki niemu stosowane w klinice leki są względnie dobrze poznane zarówno w aspek¬cie skuteczności jak i toksyczności.

PRZYKŁADY NOWYCH LEKÓW

Cytostatyki

Jest to grupa leków będąca obecnie pewnej w defensywie, niemniej istnieje sporo „względnie nowych" cytostatyków, bardzo przydatnych w nowoczesnej onkologii.
Przykłady to:
-    taksoidy - paklitaksel, niezbędny w nowoczesnym leczeniu rako jajnika, razem z docetakselem niezwykle
ważny w leczeniu raka piersi, ponadto używany do leczenia raka płuc, stercza i innych nowotworów;
-    oksaliplatyna - nowa pochodna platyny, bardzo ważny lek w terapii raka jelita grubego;
-    gemcytabina - przydatna w leczeniu raka trzustki,, płucpęcherza moczowego i in¬nych;
-    kapecytabina - lek podawany doustnie (wygodny), stosowany w leczeniu raka piersi i jelita grubego;
-    irynotekan - bardzo ważny lek w terapii raka jelita grubego;
-    topotekan - używany w nawrocie raka jajnika i drobnokomórkowego raka płuc.

Leki hormonalne

Z uwagi na zwykle dobry profil tolerancji, bardzo istotna w onkologii grupa leków. Przykłady „względnie nowych" leków hormonalnych to:
-    bikalutamid - stosowany w raku stercza;
-    inhibitory aromatazy obwodowej (anastrozol, letrozol, eksamestan) - niezwykle ważna grupa leków, stosowana w rozsianym hormonowrażliwym raku piersi u kobiet po menopauzie; coraz więcej danych klinicznych wskazuje na korzyść z ich stosowania w leczeniu uzupełniającym hormonowrażliwego raka piersi;
-    fulwestrant - leczenie nawrotowego hormonowrażliwego raka piersi.

Biologiczne leki celowane

Leki będące nadzieją nowoczesnej onkologii - w specyficzny sposób oddziałują z ko¬mórkami nowotworu, prowadząc do zahamowania podziałów i regresji guza. Przy¬kłady:
-    imatynib - przełomowy lek w terapii GIST i przewlekłej białaczki szpikowej;
-    trastuzumab - przeciwciało monoklonalne przeciw receptorowi HER2, stosowane w leczeniu raka piersi (zarówno w paliacji jak i adjuwancie);
-    rituksymab - przeciwciało monoklonalne przeciw antygenowi CD20, niezwykle istotny lek w terapii niektórych chłoniaków, o ewidentnym pozytywnym wpływie na przeżycia;
-    bewacyzumab - lek antyangiogenny (przeciwciało monoklonalne), stosowany z suk¬cesem w leczeniu rozsianego raka jelita grubego i innych nowotworach;
-    erlotynib i gefitynib - inhibitory kinazy tyrozynowej - jednego z receptorów dla czynników wzrostu (EGFR), stosowane w paliatywnym leczeniu nawrotowego niedrob- nokomórkowego raka płuc;
-    cetuksymab - przeciwciało monoklonalne przeciw EGFR, stosowane w paliatywnym leczeniu raka jelita grubego;
-    bortezomib - biologiczny lek celowany przeciw szpiczakowi mnogiemu;
-    alemtuzumab - przeciwciało monoklonalne przeciwko antygenowi CD52, stosowane w nawrotowej przewlekłej białaczce limfatycznej;
-    sunitynib i sorafenib - inhibitory kinaz tyrozynowych, stosowane w paliatywnym leczeniu raka nerki.


 
 

W celu świadczenia przez nas usług oraz ulepszania i analizy ich, posiłkujemy się usługami i narzędziami innych podmiotów. Realizują one określone przez nas cele, przy czym, w pewnych przypadkach, mogą także przy pomocy danych uzyskanych w naszych Serwisach realizować swoje własne cele i cele ich podmiotów współpracujących.

W szczególności współpracujemy z partnerami w zakresie:
  1. Analityki ruchu na naszych serwisach
  2. Analityki w celach reklamowych i dopasowania treści
  3. Personalizowania reklam
  4. Korzystania z wtyczek społecznościowych

Zgoda oznacza, że n/w podmioty mogą używać Twoich danych osobowych, w postaci udostępnionej przez Ciebie historii przeglądania stron i aplikacji internetowych w celach marketingowych dla dostosowania reklam oraz umieszczenia znaczników internetowych (cookies).

W ustawieniach swojej przeglądarki możesz ograniczyć lub wyłączyć obsługę plików Cookies.

Lista Zaufanych Partnerów

Wyrażam zgodę