Złość i sposoby radzenia sobie z nią
Złość jest emocją potężną i ważną w życiu każdego człowieka. Naturalnym celem złości jest utrzymanie porządku społecznego. Nasze uczucie oburzenia na to, że ktoś został obrabowany, pobity czy okaleczony, popycha nas do działań, których celem jest zapobieganie takim zdarzeniom. Bez złości być może moglibyśmy odpowiednio się bronić, ale zapewne nie podejmowalibyśmy wysiłku, żeby bronić kogoś innego. Radzenie sobie z nią jest jednym z najtrudniejszych problemów psychologicznych naszych czasów.
W przeżywaniu złości można wyróżnić 3 fazy:
1. Odczuwanie złości, kiedy coś ją wywoła np. jeśli ktoś mnie obraża lub rani. Jest to z gruntu
reakcja emocjonalna, nad którą mamy niewielką kontrolę.
2. Reakcja na złość: jeśli ktoś mnie obraża, mogę przygryźć wargi i nic nie powiedzieć, zrobić
jakąś uwagę, ewentualnie "rzucić mięsem", kogoś popchnąć albo uderzyć. Chociaż mamy
niewielką kontrolę nad odczuwaniem złości, to całkiem nieźle możemy panować nad swymi
reakcjami.
3. Utrzymywanie się złości, czasami przez kilka minut, a czasami przez kilka lat.
Czym właściwie jest złość?
ZŁOŚĆ
Jest emocją
Jest naturalną reakcją na rzeczy, które dzieją się w nas lub wokół nas. Czasami mamy trudności z odkryciem tego, co wywołało naszą złość, ale fakt, że reagujemy na coś złością pomaga nam uświadomić sobie, co w danej sytuacji, danym czasie jest dla nas niedobre, co nas zraniło.
Jest źródłem odkryć.
Jeśli osoba nauczy się wierzyć swojemu uczuciu złości i wyraża ja z respektem dla innych, osoba ta
może być w stanie zidentyfikować, co spowodowało jej złość i jakie jest jej prawdziwe źródło.
Jest normalna i właściwa.
Złość jest normalną i pozytywną reakcją w stosunku do tych, którzy, wywołali to uczucie.
Jest częścią asertywnego zachowania.
Jest drogą, aby podnieść poczucie własnej wartości przez bycie otwartym i bezpośrednim na temat swych uczuć. Jest ryzykiem, ale jest równocześnie droga do wytyczania swoich granic w relacji z innymi. Jest informacją dla innych, w jakich sytuacjach jesteś zły.
Jest darem.
Ponieważ efektywna złość jest krótka i zmierzająca do celu, otwarta i bezpośrednia - wiesz, gdzie "stoisz" i to samo wie ta druga osoba. Masz możliwość, żeby rozwiązać probierń i porozmawiać na temat, co rzeczywiście cię dotknęło. Przez to, że odkrywam siebie przez drugą osobę, bardziej sie do niej zbliżam.
Jest zdrowym uwolnieniem energii.
Tłumienie złości zużywa bardzo dużo energii. Jeśli zużywasz całą energię na tłumienie swoich emocji, prawdopodobnie będziesz się czuł ciągle zmęczony, znudzony i nie swój.
Jest forma obrony siebie.
Jeśli nie wyrażasz swojej złości otwarcie, bezpośrednio i z respektem możesz zacząć zniekształcać wyrażania złości, a to spowoduje, że inni zaczną odsuwać się od ciebie.
Obwinianie
"Ty to zrobiłeś": używanie wyzwisk, poniżanie, brak odpowiedzialności za siebie i swoje uczucia: koncentrowanie się na przypadku innej osoby zamiast na swoim. Zazwyczaj reakcja innych do tego typu zachowań jest obronna.
Sarkazm
Kręte, dwuznaczne i wrogie dowcipy na koszt innych ludzi, innej grupy społecznej lub narodowościowej. Ludzie używający tego sposobu nie narażają się na nic, nie podejmują ryzyka, gdyż mogą zawsze zaprzeczyć, że rzeczywiście tak myślą na dany temat, jak to wyrażają w dowcipie.
Przemoc
Im większego bólu człowiek doświadcza, tym ma większy potencjał skierowania tego bólu na zewnątrz. Często wygląda to jak niekontrolowany wybuch wulkanu [ pomimo, że gwałt jest decyzją świadomą ]. Po części przemoc wywodzi się z tłumionej i nie wyładowanej złości i uczuć, które ją powodują.
Mściwość
Działania podejmowane są w celu polepszenia swojego samopoczucia. Jest to zemsta za rzeczywiste lub wyimaginowane krzywdy doznane od innych.
Karanie
Karanie innych za to "co inni mi uczynili": dawanie komuś lekcji, żeby zapobiec ponownemu zachowaniu, którego dana osoba nie lubi.
Agresja
Napieranie, wścibstwo, terroryzowanie, niegrzeczne, szorstkie komentarze, wydawanie rozkazów, ignorowanie opinii, potrzeb i praw, a także uczuć innych ludzi; totalne nie zgadzanie się z inną osobą, naruszanie praw innych ludzi.
Dąsanie się
Pasywne karanie innych przez celowe nie odzywanie się, wrogość, kontrolowanie, złowieszczy wyraz twarzy, groźby.
Manipulowanie
Sposób osiągania swoich celów w sposób okrężny bez proszenia wprost o to, co chce się uzyskać. Manipulacja używana jest do kontrolowania innych w sposób nie bezpośredni.
Szukanie kozła ofiarnego
Krzyczenie na dzieci, partnera, zwierzęta domowe zamiast zastanowienia się nad tym, co jest rzeczywistym powodem twojej złości.
Nieumiejętność poradzenia sobie z wyrażaniem złości może doprowadzić do za¬chowań agresywnych.
Poszczególne kroki radzenia sobie ze złością:
1. Nazwanie wyzwalacza ( tego, co spowodowało pojawienie się złości ):
- zewnętrznego - sytuacja, w Której biorę udział, zdarzenie,
- wewnętrznego - jak ja interpretuję to zdarzenie, co myślę o sobie i tej sytuacji.
2. Sygnały złości [ co się dzieje z moim ciałem, po czym poznaję, że jestem zła np.:
zaczerwienienie twarzy, kołatanie serca, ucisk w gardle...
3. Reduktory złości [ aby nie doszło do wybuchu niekontrolowanej złości, muszę mieć chwilę
na obniżenie poziomu napięcia np. mogę policzyć "od tyłu", zrobić kilka głębokich oddechów,
napić się herbaty, wziąć kąpiel...].
4. Monity ( zmieniam swoje myślenie o danej sytuacji, staram się spojrzeć na nią z innej
perspektywy np. to nie jest zły człowiek, po prostu ma dzisiaj zły dzień ).
5. Samonagrodzenie się ( pomyślenie o sobie np. "jestem super, udało mi się zapanować nad
złością i nie doprowadzić do wybuchu, poklepanie się po ramieniu ).
6. Użycie umiejętności społecznej ( no. przygotowanie się do trudnej rozmowy, poproszenie
o pomoc itp ).
ZASADY SPRAWIEDLIWEJ KŁÓTNI
czyli
Jak pozostać przyjaciółmi, gdy się nie zgadzacie
Zachowania sprawiedliwe:
* Mówienie pojedynczo, bez przerywania drugiej osobie ,
* Mówienie po równo, bez dominacji jednej ze stron ,
* Szukanie kompromisów ,
* Staranie się nie generalizować ,
* Pozwalanie na przerwy i chwile samotnego odpoczynku ,
* Trzymanie się wcześniej ustalonych zasad ,
* Wykluczenie używania przemocy , wymuszanie , gróźb ,
* Okazywanie szacunku,
* Mówienie prawdy i szczerość wobec siebie,
* Przedstawianie przyczyn własnych reakcji,
* Przyznawanie się do błędu,
* Potwierdzanie zrozumienia argumentów drugiej strony poprzez powtórzenie ich
i zapisanie.
Zachowania niesprawiedliwe:
Wyzwiska
Wygrzebywanie spraw z przeszłości
Mówienie nie na temat, dawanie się ponosić
Zastraszanie, groźby
Odejście od wcześniej ustalonych zasad bez przyznania się do tego
Oczekiwanie, że któraś ze stron wygra, a druga przegra
Gromadzenie uraz, by móc o wszystko naraz mieć pretensje
Wyczytywanie w myślach drugiej osoby
Wypieranie się faktów
Używanie seksu jako narzędzia kontroli
Obnoszenie się ze swoim "zwycięstwem"
Ignorowanie drugiej osoby, rzeczywiste lub pozorne
Przerywanie wypowiedzi drugiej osoby.
Opracowały:
mgr Bożena Charczuk, mgr Renata Szymańska
- terapeutki z Wojewódzkiego Ośrodka Profilaktyki
i Terapii Uzależnień w Łomży