Zabytkowe jak nowe: nagrobki na starym cmentarzu w Łomży
Dzień Wszystkich Świętych jest we wtorek. Odwiedzamy groby najbliższych jako krewni z rodziny i przyjaciele, a na starym, zabytkowym cmentarzu w Łomży jesteśmy także jako społeczność, którą łączy pamięć pokoleń łomżyniaków. Stary cmentarz ma ponad 221 lat i, jak Powązki dla Warszawy, jego groby są dla Łomży kotwicą narodu. - Ze społecznej kwesty na ratowanie zabytków w 2021r. i 2019 r. wyremontowaliśmy 4 zabytkowe nagrobki z ozdobnymi ogrodzeniami – mówi prezes Józef Babiel z TPZŁ. - Z tegorocznej kwesty też sfinansujemy renowację 4 zabytków starego cmentarza. Rok temu zebraliśmy ponad 51 tysięcy zł na uratowanie nagrobków, krzyży i ogrodzeń sprzed lat...
Wybraliśmy się z Prezesem Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej na spacer alejkami starego cmentarza z 1801 r. We wtorek staną od godz. 9. do zmierzchu kwestarze przy 3 bramach od strony ul. Mikołaja Kopernika (główna 1879 r., przy kaplicy Śmiarowskich, ewangelicka) i przy wejściach na stary cmentarz od strony ul. Generała Władysława Sikorskiego. Ludzie znani, zasłużeni i lubiani będą zbierać do metalowych puszek datki na ratowanie zabytków. Tradycyjnie do ważnej akcji pod egidą TPZŁ przystąpi ok. 100 wolontariuszy. W Zaduszki środowe datki będzie można wrzucać do skarbon przy bramie głównej, ewangelickiej i przy wejściu z Zaułka Cmentarnego. Odwiedzających groby bliskich na starym cmentarzu widok kwestarzy od 1984 r. nie dziwi, a coraz bardziej cieszy.
– Nie o bicie rekordów finansowych chodzi, tylko o serdeczny i przyjazny gest wobec śladu wspólnej przeszłości – objaśniał ideę kwesty poprzedni prezes TPZŁ Zygmunt Zdanowicz. - O wspomnienie grobów ludzi zasłużonych dla miasta, niemających tutaj dzisiaj rodzin... Stary łomżyński cmentarz to dziedzictwo kulturalne Polaków, jak Powązki w Warszawie i Cmentarz Rakowicki w Krakowie.
Efektywna kwesta na odnowę zabytków cmentarza
Jak śnieżnobiały promień łaski zbawienia wygląda wysoki krzyż z marmuru na wysokim cokole na grobie Rodziny Łoszewskich. Po kilkunastu latach został ponownie poddany konserwacji i pokryty warstwami ochronnymi. O grób ten dbała starsza Pani, której Józef Babiel, jeszcze jako wiceprezes TPZŁ obiecał, że marmur będzie poddany konserwacji (2 800 zł) i odnowione ogrodzenie (14 tys. 184 zł). Pani Halina (+ 92) zmarła, prezes TPZŁ słowa dotrzymał. Społecznicy za datki z kwesty do skarbon i puszek we wtorek chcą odnowić najstarszy nagrobek z 1817 r. na cmentarzu. Wygląda jak ścianka ceglana z trójkątnym daszkiem i tablicą z piaskowca na pamiątkę radzcy Seweryna Bończa Skarzyńskiego (+ 32), „w dowód rodzinnej pamięci, przywiązania i szacunku”. Teraz Łomżyniacy zastąpią za młodo zmarłemu urzędnikowi prefektury departamentu łomżyńskiego troskliwą rodzinę.
Zalśnił blaskiem marmuru i miłości małżeńskiej krzyż na grobie Rodziny Korolec: Natalia zmarła za młodo: 1849-1878... Michał żył w latach 1842-1921. Odnowiliśmy im krzyż za 2 800 zł, zaś na ogrodzenie przeznaczyliśmy 18 tys. 445 zł. Specjalnie piszę, że My, bo Czytelnicy 4lomza.pl od lat wspierają kwestę cmentarną, zainicjowaną w 1984 r. przez Wiktora Grochowskiego (zm. 2009).
Ogrodzenia porządnie odnowionego, z czarnego metalu, kosztem 8 208 zł z kwesty lat 2021 i 2019 doczekał się Edmund Cabert (zm. w 1927 r.), 76-letni dyrektor Kasy Przemysłowców. Skromny ma czarny krzyż, kamienny, co pozwala domniemać, że Dyrektor oraz Jego rodzina cenili skromność...
Pamięć zbiorowa o przeszłości zaklęta w kamieniu
Nagrobek Rodziny Antosiewiczów wyróżni się wyniosłym krzyżem z czarnego metalu, precyzyjnie odlanym według ażurowego jak koronka projektu. Po prostu, wygląda tak ślicznie, niepowtarzalnie, że wydaje się nie tylko oryginalny, ale wręcz unikalny. To zapewne dzieło z przełomu XIX w. i XX w., co sugeruje secesyjna lekkość dużej konstrukcji: podstawa cokołu i wyżej rekonstrukcja tablicy, powstałej w oparciu o zachowane zdjęcia. Spoczęła tam nie jako jedyna Walerja z Klimaszewskich (+ 85) Antosiewiczowa. Kunsztowna renowacja zabytkowego nagrobka kosztowała 17 tys. 466 zł.
Na swoją kolej czeka prawdopodobnie największy na starym cmentarzu – i też unikalny – nagrobek z różowego głazu polnego wysokości dorosłego człowieka. Na przedniej ścianie kamieniarz żłobił wielki medalion, wewnątrz którego napis uwiecznia: Adasia (zm. 1883), Romuchnę (1885) i Jana Puchalskiego (zm. 1890). Trwają prace konserwatorskie przy pomniku białego orła ze skrzydłami na grobie płk Jerzego Sawy Sawickiego, który scalił oddziały w bitwie pod Ossowem i zatrzymał natarcia armii bolszewików na Warszawę w 1920. W alei równoległej do muru przy„Ekonomiku” zwraca uwagę niebanalną formą „kamiennego kwiatu” odrestaurowany pomnik z czcionką cyrylicy, z okresu, gdy Łomża była pod zaborem rosyjskim: spoczął tam Geisler (1826-1870).
Pamiętajmy, że kwestarzy spotkamy we wtorek przy wejściach na katolicko-prawosławno-ewangelicki cmentarz z 1801 r. Za ofiarowane datki odnowimy zabytkowe nagrobki kamienne, metalowe krzyże, ozdobne ogrodzenia. Nasza pamięć wymaga odświeżenia zabytkowych elementów architektury cmentarnej.
Mirosław R. Derewońko
tel. red. 696 145 146
Kwestarze zebrali ponad 51 000 zł na ratunek zabytkom
Kwesta na starym cmentarzu we Wszystkich Świętych
Kwesty na cmentarzu nie było, a tysiące złotych są
Jeszcze kwesta nie zginęła, póki my żyjemy
46 tysięcy 710 złotych 37 gr z kwesty we Wszystkich Świętych
Rekordowa kwesta na cmentarzu w Łomży – ponad 52 tysiące 250 zł
45 tysięcy zł z kwesty na ratunek zabytkom cmentarza w Łomży
W deszczu Wszystkich Świętych kwestarze zebrali 33 000 zł
Odnowili zabytkowe krzyże by mogły powrócić na groby
Madonny i nagrobki do Łomży, a ławeczka na Powązki
„Ratujemy zabytki cmentarne” w Łomży od 1. do 4. listopada
Ratujemy Łomżyńskie Zabytki Cmentarne
