Reprint monografii „Łomża” Władysława Świderskiego i spotkanie w Hali Kultury - ::4lomza.pl:: Regionalny Portal

Władysław Świderski (1879–1942) urodził się w Ostrowi Mazowieckiej, ale przez niemal całe życie był związany z Łomżą. Już jako uczeń gimnazjum był współorganizatorem stowarzyszenia niepodległościowego młodzieży łomżyńskiej „Orzeł Biały”. Należał do Organizacji Bojowej PPS, a udział w wydarzeniach roku 1905 przypłacił uwięzieniem.
W czasie I wojny światowej należał do Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), a w listopadzie 1918 roku uczestniczył w negocjacjach z  gubernatorem gen. Paulem i w rozbrajaniu Niemców. Wkrótce po tym został wybrany burmistrzem Łomży, a latach 1920-1934 sprawował nieprzerwanie funkcję prezydenta miasta, kierując jego bohaterską obroną podczas wojny polsko-bolszewickiej. Po przejściu na emeryturę działał w Stowarzyszeniu Byłych Więźniów Politycznych oraz w Polskim Towarzystwie Krajoznawczym. Aresztowany przez Rosjan jeszcze jesienią 1939 roku został wywieziony na wschód ZSRR, gdzie zmarł.

W roku 1925 wydał własnym sumptem książkę „Łomża”, monografię przybliżającą dzieje miasta od czasów najdawniejszych do jemu współczesnych. Szczególnie wartościowe są jej fragmenty dotyczące wydarzeń po roku 1861, to jest od daty, na której kończy się „Dawna i teraźniejsza Łomża” Leona Rzeczniowskiego, czyli obszerne ujęcie przebiegu powstania styczniowego na ziemi łomżyńskiej, ale przede wszystkim relacje z pierwszej ręki, dotyczące walk o niepodległość od przełomu XIX/XX wieku do końca I wojny światowej, tej lat 1919-21 oraz dziejów Łomży do roku 1925. Z tego powodu książka Władysława Świderskiego posiada wyjątkową wartość jako niezwykle ważne źródło historyczne, dotyczące historii miasta w XIX i w pierwszej ćwierci następnego wieku. W przyszłym roku minie sto lat od jej wydania, a jest to pozycja niezwykle cenna nie tylko dla historyków, ale też miłośników literatury faktu, do tego napisana piękną polszczyzną, jednak od lat właściwie niedostępna, z racji niewielkiego nakładu oraz małej ilości zachowanych egzemplarzy. Dodatkowo jest to jedyny ocalały i tak obszerny, przykład twórczości prozatorskiej Władysława Świderskiego.

- Sto lat temu monografia przygotowana przez ówczesnego prezydenta miasta zyskała popularność w wielu łomżyńskich domach - mówi Paulina Bronowicz-Chojak, dyrektor Muzeum Północno-Mazowieckiego. - Drugą wojnę światową przetrwało jednak niewiele egzemplarzy, a po upływie kolejnych dekad książka zyskała miano lokalnego białego kruka. Do tej pory Muzeum Północno-Mazowieckie zweryfikowało istnienie zaledwie kilku tomów wydanej w 1925 roku „Łomży”, a żaden z nich nie znajdował się w zbiorach muzeum. Tym cenniejszy jest dar Rafała Sobierańskiego, prawnuka prezydenta Świderskiego. W lipcu 2023 roku przekazał on muzeum dokumenty, album rodzinnych fotografii, kilka przedmiotów osobistych należących do pradziadka i  poszukiwaną od lat monografię miasta. Właśnie ten egzemplarz „Łomży”, podpisany własnoręcznie przez autora, stał się podstawą do przygotowania i  wydania reprintu publikacji, opublikowanego dzięki projektowi „Łomża 1925 - Łomża 2025. Wydanie reprintu monografii „Łomża” Władysława Świderskiego”.

Książka ukaże się w tradycyjnym wydaniu papierowym oraz w wersji cyfrowej (e-book w formacie epub i pdf). Jej szata graficzna nawiązuje do wydania sprzed stu lat, a oryginalny tekst został dopełniony wstępem dr. hab. Krzysztofa Sychowicza, profesora Akademii Łomżyńskiej i przewodniczącego Rady Muzeum Północno-Mazowieckiego oraz biografią Władysława Świderskiego autorstwa kustosza Adama Sokołowskiego, kierującego Działem Historii Muzeum Północno-Mazowieckiego. Wydanie tej publikacji było możliwe dzięki dofinansowaniu otrzymanemu przez muzeum w ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz środkom finansowym z Urzędu Miejskiego w  Łomży.

- Szczególne wyrazy podziękowania za życzliwe wsparcie naszej inicjatywy składamy posłance na Sejm RP Alicji Łepkowskiej-Gołaś i prezydentowi miasta Łomży dr. Mariuszowi Chrzanowskiemu - podkreśla dyrektor Paulina Bronowicz-Chojak.

Spotkanie promujące reprint „Łomży” odbędzie się w środę 20 listopada o godzinie 18:00 w Hali Kultury. Zaplanowano rozmowę na temat książki, w której będą uczestniczyć Krzysztof Sychowicz, Adam Sokołowski, Wojciech Chamryk i łączący się z nimi wirtualnie prawnuk prezydenta Świderskiego Rafał Sobierański.

- Muzeum Północno-Mazowieckie niniejszym wydawnictwem postanowiło upamiętnić tego wybitnego Łomżyniaka i Polaka, przypominając jego publikację o historii Łomży, będącą nie tylko doskonałym źródłem historycznym, ale też świadectwem przywiązania prezydenta do miasta, na którego czele stał przez kilkanaście lat. Władysław Świderski to z jednej strony - tej chyba najbardziej znanej, polityk samorządowy: burmistrz i prezydent naszego miasta. Warto jednak przypomnieć – co właśnie wznowieniem jego monografii Łomży muzeum obecnie czyni – o jego innych aktywnościach. Jego praca o dziejach miasta w wielu miejscach zarówno sto lat temu, jak i dziś, zachowuje dużą wartość poznawczą. Ważna jest także biografia Świderskiego, wychowanego w tradycji patriotycznej działacza m.in. POW. Świderski – już jako prezydent Łomży – to także kluczowa postać w  roku 1920. Jego postawa podczas tamtych trudnych dni była nie do przecenienia: był uczestnikiem, świadkiem, a  przede wszystkim, jako włodarz miasta, jednym z  organizatorów i  kierowników cywilnej obrony Łomży przed bolszewikami na przełomie lipca i sierpnia. Podobnie jak wielu z jego pokolenia podzielił tragiczny los wywiezionych na wschód przez sowietów podczas II wojny światowej. Charakterystyczne, że w swojej książce poświęcił wiele miejsca Łomżyniakom walczącym o niepodległość pod zaborami i sam, można chyba tak powiedzieć, życie swoje poświęcił ojczyźnie, także tej małej – podsumowuje Adam Sokołowski, również koordynator projektu, dzięki któremu reprint monografii „Łomża” ujrzy światło dzienne.

artykuł sponsorowany