Rady gmin mogą obradować „zdalnie”, nawet jeśli statuty gmin tego nie przewidują
„Z uwagi na szczególne uwarunkowania zarówno prawne jak i faktyczne, organ nadzoru po dokonaniu analizy sprawy, stoi na stanowisku, że uchwały podejmowane przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość bez wcześniejszej zmiany statutów, nie będą naruszać w sposób istotny przepisów prawa, a co za tym idzie fakt ten nie będzie stanowił podstawy do stwierdzenia nieważności takich uchwał.” To podsumowanie odpowiedzi prawników Podlaskiego Urzędu Wojewódzkiego w Białymstoku w związku z pytaniami w zakresie obrad zdalnych rad gmin.
Jak czytamy w informacji przekazanej przez Annę Dzierszko, rzecznika prasowego Wojewody Podlaskiego jednostki samorządu terytorialnego mają prawnie zagwarantowaną samodzielność i niezależność przez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej (art. 165 ust. 2) oraz ustawę o samorządzie gminnym (art. 2).
Podstawą do stwierdzenia nieważności uchwały przez organ nadzoru stanowią takie naruszenia prawa, które mieszczą się w kategorii ciężkich, rażących naruszeń, np. podjęcia uchwały przez organ niewłaściwy, braku podstawy prawnej do podjęcia uchwały określonej treści, niewłaściwego zastosowania przepisu prawnego będącego podstawą podjęcia uchwały czy też naruszenia procedury podejmowania uchwał. Zatem aby móc zastosować środek nadzoru musi dojść do istotnego naruszenia prawa.
Z dniem 31 marca 2020 r. weszła w życie ustawa z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 568), gdzie zgodnie z art. 15zzx w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego oraz działające kolegialnie organy: wykonawcze w jednostkach samorządu terytorialnego, w związkach jednostek samorządu terytorialnego, w związku metropolitalnym, w regionalnych izbach obrachunkowych oraz samorządowych kolegiach odwoławczych mogą zwoływać i odbywać obrady, sesje, posiedzenia, zgromadzenia lub inne formy działania właściwe dla tych organów, a także podejmować rozstrzygnięcia, w tym uchwały, z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość lub korespondencyjnie (zdalny tryb obradowania).
W kontekście powyższego należy zauważyć, że statuty jednostek samorządu terytorialnego są aktami prawa miejscowego, które wydane są na podstawie delegacji ustawowej, a zatem zajmują w hierarchii źródeł prawa pozycję zależną od normy ustawowej. Uwzględniając więc hierarchiczność źródeł prawa uchwały jednostek samorządu terytorialnego mają charakter zależny od źródeł prawa wyższego rzędu, czego konsekwencją jest stanowisko, iż nie mogą normować materii uregulowanych aktami wyższego rzędu, nadto nie mogą wykraczać poza zakres delegacji ustawowej.
Istotnym jest, że art. 15zzx ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw ma charakter szczególny. Przepis ten obowiązuje w okresie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii i należy stosować go wprost.
Organ nadzoru musi także każdorazowo rozważyć czy jego ingerencja nadzorcza jest dopuszczalna i jak daleko idące środki nadzoru może on zastosować w kontekście obowiązującej organy nadzoru zasady proporcjonalności - wyrażonej w art. 8 ust. 3 Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego sporządzonej w Strasburgu dnia 15 października 1985 r. (Dz. U, z 1994 r., hlr 124, poz. 607 ze zm.) - która stanowi, że kontrola administracyjna społeczności lokalnych powinna być sprawowana z zachowaniem proporcji między zakresem interwencji ze strony organu kontroli a znaczeniem interesów, które ma on chronić.
Z uwagi na szczególne uwarunkowania zarówno prawne jak i faktyczne, organ nadzoru po dokonaniu analizy sprawy, stoi na stanowisku, że uchwały podejmowane przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość bez wcześniejszej zmiany statutów, nie będą naruszać w sposób istotny przepisów prawa, a co za tym idzie fakt ten nie będzie stanowił podstawy do stwierdzenia nieważności takich uchwał.
Ponadto należy wskazać, iż zmiana regulaminu sejmu dot. sposobu obrad została dokonana w czasie kiedy nie było ustawowych podstaw do obrad zdalnych organów stanowiących.
Jednocześnie informuję, iż niniejsze stanowisko jest wyłącznie stanowiskiem tut. organu nadzoru i nie ma ono wpływu na stanowisko zajmowane przez inne organy lub sądy administracyjne.
