Łomżyńscy harcerze w walce o niepodległą Polskę
Historyk-regionalista Czesław Rybicki napisał książkę „Rozwój skautingu na ziemi łomżyńskiej. Skauci i harcerze w walce o niepodległą Polskę w latach 1913-1920”. Promował ją podczas sobotniego spotkania w Domku Pastora, przybliżając słuchaczom wątki nie uwzględniane dotąd w innych publikacjach o tej tematyce oraz wygłaszając referat „Łomżyńska droga do niepodległości”. – Moment publikacji tej książki jest bardzo szczególny, bo setna rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości to symboliczny czas – mówi Czesław Rybicki. – Dlatego tak zależało mi na tym, żeby rzecz ukazała się właśnie teraz, żeby przypomnieć bohaterów tamtych wydarzeń!
Czesław Rybicki znany jest z niestrudzonego badania i przybliżania lokalnej historii w rozlicznych publikacjach oraz aktywnej działalności w Łomżyńskim Bractwie Historycznym, Łomżyńskim Towarzystwie Naukowym im. Wagów czy na stronie Serwisu Historycznego Ziemi Łomżyńskiej.
Z myślą o książce ostatnie lata poświęcił na zgłębianie historii powstania i działalności Polskiej Organizacji Wojskowej na ziemi łomżyńskiej – powstałej we wrześniu 1914 roku, zaledwie w miesiąc po założeniu jej w Warszawie. Podczas szczegółowych kwerend w archiwach natrafiał też jednak na powiązane z tą tematyką materiały dotyczące łomżyńskiego harcerstwa, stąd pomysł na kolejną, niezależną publikację.
– Książka „Rozwój skautingu na ziemi łomżyńskiej. Skauci i harcerze w walce o niepodległą Polskę w latach 1913-1920” powstawała równolegle z inną pracą o Polskiej Organizacji Wojskowej i działaniach niepodległościowych na naszym terenie – wyjaśnia Czesław Rybicki. – Prowadząc badania odkładałem więc znalezione materiały do odpowiednich teczek lub folderów, a praca oparta jest o materiały dotychczas nie wykorzystane w publikacjach dotyczących harcerstwa łomżyńskiego, w tym zespoły archiwalne, w których szczegółowo podane są daty, imiona i nazwiska osób biorących w tych wydarzeniach, odszukane przeze mnie w Archiwum Akt Nowych oraz Centralnym Archiwum Wojskowym. Szczegółowo opisałem koleje losu powstawania tutaj drużyn harcerskich, począwszy od roku 1913, pierwszych zastępów utworzonych przy Szkole Handlowej, utworzenie z połączenia z nich w roku 1916 pierwszej drużyny harcerskiej. Omówione są też kolejne drużyny żeńskie i męskie, również te funkcjonujące na terenie guberni, a przede wszystkim ich wkład w odzyskanie niepodległości. Specjalny rozdział poświęciłem też udziałowi harcerzy w wojnie 1920 roku. Korzystam tu z ich wspomnień i relacji, udało mi się również dotrzeć do dotąd niewykorzystywanych, bardzo ciekawych materiałów, pochodzących od dowódców jednostek wojskowych, które działały w okolicy Łomży – zachęcam do sięgnięcia po tę książkę i poznania wszystkich szczegółów, bo w innych publikacjach dotąd się ich nie spotykało!
Również w referacie „Łomżyńska droga do niepodległości” Czesław Rybicki przedstawił wiele wątków dotąd nieznanych lub czasem pomijanych, koncentrując się na ukazaniu działań niepodległościowych w Łomżyńskiem od końca XIX wieku, od aktywności Polskiej Partii Socjalistycznej, działania Albina Karwowskiego czy pastora Kacpra Mikulskiego, powstawania kolejnych organizacji i stowarzyszeń jak „Orzeł Biały”, w 1910 roku komórki Związku Walki Czynnej, w 1913 zastępu skautów przy Męskiej Szkole Handlowej, a po roku plutonu szkolnego Polskiej Organizacji Wojskowej, założonym na wczesnym etapie istnienia organizacji. Po czterech latach liczyła ona w Łomży i w jej okolicy już około dwóch tysięcy członków, bardzo aktywnie rozbrajając Niemców i walcząc z nimi w dniach 10-12 listopada 1918 roku.
– To nie było wyłącznie wydarzenie z Leonem Kaliwodą – podkreśla Czesław Rybicki. – Tylko w Łomży było przecież przynajmniej trzech innych poległych, a czterech w Piątnicy, ale niestety praktycznie się o nich nie wspomina, tak jakby ten symboliczny bohater zepchnął ich na plan dalszy. Dlatego jest teraz czas, żeby oddać też cześć tamtym poległym, choćby Janowi Bukowskiemu czy Franciszkowi Gibesowi, który nie był przecież peowiakiem, a do Łomży przybył z Krakowa. Spontanicznie dołączył do akcji rozbrojeniowej i zginął od ognia broni maszynowej.
Kolejne spotkania promujące książkę „Rozwój skautingu na ziemi łomżyńskiej. Skauci i harcerze w walce o niepodległą Polskę w latach 1913-1920” odbędą się 19. listopada o godzinie 17:00 w Muzeum Diecezjalnym i następnego dnia o godzinie 10:00 w Bibliotece Pedagogicznej.
Wojciech Chamryk
Zdjęcia: Elżbieta Piasecka-Chamryk
