Wybitni łomżyńscy ziemianie: znani – nieznani - wyklęci
„Wybitni przedstawiciele ziemiaństwa łomżyńskiego XIX i XX wieku. W służbie dla regionu i kraju” Marcina Konrada Schirmera, to tytuł najnowszej publikacji Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego im. Wagów. Autor, wnuk ostatniego właściciela dóbr Jeziorko w gminie Piątnica, z wykształcenia historyk sztuki, od lat zajmuje się dokumentowaniem oraz propagowaniem historii i kultury materialnej polskiego ziemiaństwa. Wydana właśnie książka, ilustrowana fotografiami, zawiera 27 biogramów wybitnych ziemian z Łomżyńskiego. To m.in. członkowie rodu Jabłońskich z Pniewa, Lasockich z Dzierzbi, Lutosławskich z Drozdowa, Kisielnickich z Korzenistego, Milbergów ze Szczepankowa, Rembielińskich z Jedwabnego, Wagów z Grabowa, Wierzbickich z Boguszyc, Woyczyńskich ze Starej Łomży.
Wydanie publikacji zbiega się z przypadającym w tym roku 70-leciem ogłoszonego 6 września 1944 roku przez Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego dekretu o reformie rolnej. To właśnie ten akt wymierzony był przeciwko wielkiej własności ziemskiej, która tak bardzo kłuła w oczy komunistyczną władzę, że postanowiła ją zniszczyć. Celem dekretu była likwidacja ziemiaństwa jako najgroźniejszego wroga klasowego w nowej rzeczywistości, czyli kolejnej w historii rusyfikacji Polski. Ten wyrok na polskie ziemiaństwo, wydany przez samego Stalina, to nie tylko parcelacja ziemi; to także zakaz powrotu ziemian w rodzinne strony, świadome niszczenie nie tylko ich siedzib (teraz przeznaczonych z reguły dla administracji i pracowników państwowych gospodarstw rolnych), ale nawet otaczających je pięknych parków i ogrodów. W Polsce Ludowej, w programie szkolnych lekcji historii, ziemian przedstawiano wyłącznie jako ciemiężycieli i wyzyskiwaczy chłopów, a bezprawne pozbawienie ich rodowych siedzib i wszelkich dóbr materialnych – jako akt sprawiedliwości społecznej. Tym samym w podręcznikach szkolnych nie było ani słowa o zasługach ziemian dla środowiska i kraju. A to właśnie oni uczestniczyli w powstaniach narodowych, darowali grunt oraz fundowali kościoły i szkoły, współtworzyli lokalne organizacje społeczne, zakładali sierocińce, prowadzili tzw. pracę u podstaw, szerząc oświatę i postęp w różnych dziedzinach wiedzy i gospodarowania. To także ziemianie brali udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku, a podczas drugiej wojny światowej zaangażowani byli w działalność konspiracyjną. Ich nazwiska znajdują się także na liście Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata, czyli ratujących Żydów przed zagładą. Także z ziemian wywodzą się wybitne postacie świata polityki, nauki, literatury, sztuki. To właśnie dwór ziemiański stał się nie tylko symbolem polskiego krajobrazu, ale także symbolem naszej narodowej tożsamości, tradycji i kultury. Z polskiej historii miał przepaść na zawsze...
„Wybitni przedstawiciele ziemiaństwa łomżyńskiego XIX i XX wieku. W służbie dla regionu i kraju” to nie tylko kolejna publikacja dla zainteresowanych tą tematyką. Powinni przeczytać ją także mieszkańcy wsi, które do roku 1939 stanowiły ziemiańskie dobra, by przez pryzmat dorobku i działalności ich dawnych właścicieli, także w tym aspekcie mogli poznać historię swojej małej ojczyzny.
Książka do nabycia w siedzibie Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego im. Wagów: Łomża, ul. Długa 13.
Gabriela Szczęsna
