Wiosna na niebie, ale nie w glebie
Wiosna rok temu przyszła po długiej, mroźnej, śnieżnej zimie, a w tym roku zimy i śniegu nie było. - Na początku lutego wydawało się, że rozlewiska Narwi będą rozległe i trwałe, ale szybko okazało się, że to zlewnia wód deszczowych - smuci się przyrodnik Mariusz Sachmaciński z Łomżyńskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi. - Szkoda, że to krótkotrwały przybór wody, która opada... To, co widać z mostów w Łomży, utrzymuje się, bo teren jest płaski. Obawiamy się, że latem będzie za sucho. Ale nie ma co martwić się na przyszłość: wiosna w 2022 r. przyleciała do Doliny Narwi dwa tygodnie wcześniej. Przybyły żurawie, czajki, łabędzie, gęsi i kaczki, a bociany właśnie do nas lecą.
Stado około 100 młodych, rocznych żurawi koczuje sobie spokojnie na rozległych rozlewiskach w pobliżu Siemienia Nadrzecznego. Magiczne miejsce, cisza dookoła, przewiewne przestrzenie, skąd z daleka widać drapieżniki. Żurawie stoją na krawędzi rzeki i łąki, czyszczą piórka, wygrzewają się w promieniach słońca, poznają się, zawierają bliskie relacje z rówieśnikami. W skrzydlatym świecie jest wiosennie, mimo mrozu po minus 5 czy 10 po nocach. Nad Łomżą i Doliną co i rusz leci sznur wędrownych koczowników, gęsi białoczelnych i zbożówek, które stadami żerują na polach między Giełczynem a Janowem. W Parku Doliny Narwi osiedliło się ze 30 par dorosłych żurawi. Świadczy to o poczuciu bezpieczeństwa, że formy ochrony przyrody Parku spełniają oczekiwania ptactwa. Na razie zajmują się sobą, w uniesieniu emocjonalnym podejmując akcje kopulacji. W ciągu tygodnia, dwóch zabiorą się za przygotowanie gniazda z patyczków, gałązek, spróchniałego drewna w lekkim zagłębieniu w otoczeniu kępy rozłożystych traw, ew. w starym żeremiu bobrów. W przełomie marca i kwietnia pojawią się 1-2 jaja, skąd wyklują się pisklęta.
W połowie marca roi się od przelotów na północ i północny wschód: czajki, łabędzie krzykliwe i nieme, duże stada kaczek: świstuny - samce mają rdzawe głowy i długi ogon; krzyżówki - zielone głowy; gągoły - czarne, biała plama przy oku; ciemne czernice. Przeloty są intensywne, bo wszystkie ptaki się spieszą, żeby zdążyć zająć miejsca lęgowe. Pod koniec marca dolecą cyranki i cyraneczki. Tajemnicą Natury jest, czemu każdego roku do 27. marca osiedlą się nad Narwią bociany. Gniazdo bocianie w Rakowie Czachach można ujrzeć w Internecie (w wyszukiwarce: gniazdo Rakowo). Na razie królują malownicze meandry zalewowe rzeki. Wkrótce przylecą boćki, aby żerować i szukać wygodnych gniazd. Może dojść do krwawych starć pomiędzy samcami: starsze ptaki będą chciały powrócić do gniazd, zajętych przez młodszych.
Płazy mają czas
Stada wędrowne liczą kilkadziesiąt, kilkaset, kilka tysięcy osobników. Stale są monitorowane przez drapieżne orły bieliki: jedną parę mamy w Kalinowie, drugą w Lesie Jednaczewskim. Obniżają lot, na co stada się podrywają, zostawiając maruderów, osobniki osłabione, wycieńczone, ranne, chore. Podobny żywy cel mają zimujące w Dolinie Narwi jastrzębie, myszołowy, sowy. Od dwóch tygodni za dnia nie brak słońca, lecz noce nadal są mroźne. Na fragmentach starorzecza od Niewodowa do Kalinowa ostał się jeszcze lód zimowy, ale cieplejsze dni i wiatry wzdłuż Doliny osuszą tereny nad rzeką.
- Dopóki płazy nie wyjdą z ziemi, zakopane w zimowiskach, to trudno mówić o wiośnie - nie daje się przekonać znakom na niebie biolog Teresa Grużewska z Muzeum Przyrody w Drozdowie.
- Dla ptaków czas przedwiośnia to wyścigi, żeby zdążyć zająć miejsca gniazdowania i wychowania potomstwa. Płazy mają czas. Nie wiem, skąd wiedzą, że można opuścić zimowiska, bo w różnych latach pojawiały się w różnych datach. Ptaki mają wysoką temperaturę ciała około 40 st. Celsjusza, a płazy są zmiennocieplne. Dopóki nie wyjdą, możemy spodziewać się mrozów. Prawdę powiadają przysłowia, że w marcu jak w garncu, a kwiecień plecień, bo przeplata trochę zimy, trochę lata. W tym roku nie widziałam, by wyszły: ropuchy szare, zielone i paskówki; żaby trawiaste, moczarowe i zielone; rzekotki; kumaki, traszki podobne do jaszczurek, ale w odróżnieniu od nich - bezłuskie. Na cieplejszy okres czekają rośliny, drzewa i krzewy, żeby nie przemarzły im liście i pączki. Stokrotki, jaskółcze ziele i przebiśniegi to nieliczne wyjątki. Poradzi sobie z zimnem pokrzywa i mniszek, ale dla większości roślin - 2 czy - 5 st. C to groźny mróz. Może się zdarzyć, że w miejscu zacisznym na wysoczyźnie, na cieplejszym południowym stoku, na działce, w mieście w osłonie domów ujrzymy oznaki wiosennej flory. Jednak póki nie nadejdą cieplejsze noce, przyroda będzie czekać na wiosnę.
Nie czekając na wiosnę, po łąkach i polach uganiają się zające. Mają zaloty - tzw. parkoty, gdy kilka samców biega za samicą, ulegającą najsprytniejszemu... Matka sama z dwoma, trzema marcakami doczeka bujnej zieleni traw, krzewów i drzew. Wiosnę Doliny Narwi poczuły łosie i jelenie, które w lasach sosnowych Czerwonego Boru przetrwały do przedwiośnia. Woda z rozlewisk Narwi spływa i opada, użyźniając łąki, gdzie dla łosi wyrośnie knieć błotna - kaczeńce, zaś dla jeleni inna zielenina.
Czy wiosna do Łomży zawitała? - Być może, się zbliża, skoro rośliny cebulowe na rondzie na placu Kościuszki mają zielone, 3-centymetrowe listki - rozbudza nadzieję Krzysztof Siedlecki, kierownik Zakładu Dróg i Zieleni. Z ulic znikają czarne płotki przeciwbłotne, przeciwsolne, chroniące drzewa i krzewiny. W przyszłym tygodniu do szklarni MPGKiM w Grabówce przyjadą pierwsze sadzonki.
Mirosław R. Derewońko
tel. red. 696 145 146
Skrzydlata wiosna z lodem w Dolinie Narwi
Wiosna przyszła, nadleciała i poruszyła się pod ziemią
