Polska pieśń i poezja ludowa – Zjednoczonej Europie
W 1927 roku w Warszawie opublikowany został zbiorek wierszy Michała Kajki – poety z Mazur pruskich. W utworze „Tęsknota za ojczystą mową” poeta uwydatnia i podkreśla piękno mowy ojczystej i wierzy, iż mimo wpływów niemieckich pozostanie mazurska gwara.
„O ojczysta nasza mowo Coś kwitnęła nam przed laty Zakwitnijże nam na nowo Jako kwitną w lecie kwiaty”. Nakładem „Gazety Mazurskiej” w 1927 r. w Warszawie ukazał się zbiorek wierszy Michała Kajki „Pieśni mazurskie”. Są one protestem przeciw wynaradawianiu Mazurów, którym brak „pasterzy” czyli inteligencji polskiej. W roku 1905 w Krakowie, w księgarni Kacpra Wojnara ukazał się zbiorek wierszy „Spod chłopskiej strzechy”, autorstwa Ferdynanda Kurasia – poety mazowieckiego. W utworze „Elegia na zgon Teofila Lenartowicza” autor podkreśla patriotyzm wieszcza. Teofil Lenartowicz – „lirnik mazowiecki” był poetą Mazowsza, kochał tę część Ojczyzny i o tym patriotyzmie pisze w wierszu Ferdynand Kuraś. Wiersz ten pisany był w okresie, gdy Polska była pod zaborami, dlatego widzimy w nim głębokie umiłowanie wolności. „O najmilszy mi z wieszczów tej polskiej krainy Coś nad wszystko ukochał luby kraj rodzinny (...) Już nam twoja pieśń nowa więcej nie zadzwoni I dziewucha przy sprzęcie często łzę uroni... ...Wspomniawszy Twoje pieśni... W roku 1915 nakładem biblioteki „Drużyny” ukazało się wydanie „Wierszyki i piosenki junackie” autorstwa Adama Chętnika i Józefa Batorowicza. Utwory te pochodzą z czasów, gdy powstawały pierwsze kółka Drużyniaków i Junaków. Były to początki junactwa i zastępu junaków oraz junaczek garnęły się do organizowania życia młodzieży wiejskiej. W utworze „Krakowiaki junackie” Adam Chętnik połączył motywy patriotyczno-historyczne z motywami krakowskimi. Junak ci ja Junak z pod murów Krakowa Droższa mi Ojczyzna niźli własna głowa Dzielnym był król Bolko, dzielnym ja być muszę Dla Boga, Ojczyzny – poświęciłbym duszę. Poezja junacka „porywała młodych do czynów na rzecz Ojczyzny” zgodnie z tradycją przodków: Ojczyźnie się cali oddajmy w ofierze Na służbę poświęćmy się dla niej Niech wzorem nam będą pradziady – rycerze Co życie swe kładli Jej w danii. Na Kurpiach pieśń ludowa i poezja była przez wieki mocno związana z sytuacją historyczną tego regionu i świadectwem tęsknoty Kurpiów do lepszej przyszłości. Pieśni kurpiowskie zagrzewały Kurpiów do walki ze Szwedami, również w czasie powstania kościuszkowskiego. Dziś, gdy przy melodii kurpiowskiej ligawki wchodzimy w rytmie powolnioka do zjednoczonej Europy, ten wielki dorobek pieśni i poezji ludowej przepaja nas dumą i satysfakcją. Fascynacje pieśnią kurpiowską były osnową dla twórczości Karola Szymanowskiego – kompozytora związanego z Podhalem. Oznacza to, że twórczość duchowa wyrosła z nieokiełznanej duszy kochającej wolność i niezłomność zarówno Kurpia jak i Górala. Warto dodać, że Adam Chętnik współpracował z prof. Adolfem Chybińskim nad muzyką i tańcami kurpiowskimi. Profesor Chybiński pochodzący z Krakowa bardzo zaprzyjaźnił się z Adamem Chętnikiem i wspólnie pracowali nad tańcami kurpiowskimi i góralskimi. Owocem tej współpracy było opracowanie do druku m.in. następujących pozycji: „Tańce kurpiowsko – mazurskie”, „Piosenki i melodie myśliwsko-wojackie”, „Marsze i wiwaty kurpiowskie”. Poezja przemawiała do serc ludzkich swoją liryką, emocjami, tęsknotą i ubarwiała życie ciągłą nadzieją, miłością do Ziemi Rodzinnej, uczyła szacunku do dorobku naszych przodków. Cnoty dziadów zachować Aż do samej mogiły Przyszłość lepszą budować A z przeszłości brać siły (A. Chętnik) Poezja kształtowała lokalny patriotyzm w sposób szczególny, gdyż poczuciem więzi i miłości do ziemi rodzinnej ogarniała całą ojczyznę, jednym słowem kształtowała przez wieki kierunek zwany później regionalizmem. Płyń łódeczko płyń po fali Po tej wstędze ciemnej stali Po tej Narwi, co hen płynie Aż do Wisły i w niej zginie Płyń łódeczko, hen daleko Tam gdzie miasta ponad rzeką Gdzie Warszawa jest i Kraków Dusza Polski i Polaków. (A. Chętnik, „Drużyna”, r. 1921). Duch odrodzenia narodowego kształtowany był przez pieśń. Wyraził to Władysław Bełza w wierszu „Jeszcze Polska nie zginęła”, około 1921 roku: Pieśń polska! Tyś jak rosa Co na spiekłą duszę spada (...) Gdy mu w piersi rzucisz słowo Jeszcze Polska nie zginęła. Świadomość polskości z dziedzictwem poezji i pieśni ludowej jest bezcennym skarbem, z którego czerpiemy jak ze źródła ożywczego siłę tradycji kulturowej, religijnej i historycznej.
Ewa Chętnik-Donatowicz
