Od Lenina do Putina czyli Rosja zbrodni i przemocy
Wstrząsający spektakl „Putin na nartach” o totalitarnej Rosji Władmira Putina zaprezentował na Festiwalu Teatralnym „Walizka” Teatr Lišeň z Brna. – Nasz spektakl powstał na podstawie książki Anny Politkowskiej „Udręczona Rosja. Dziennik buntu” – mówi aktorka Anna Katarzyna Chudek. – Anna zaczęła ją pisać w roku 2003 i pisała ją bez mała trzy lata. Następnie została zastrzelona przed swym mieszkaniem w Moskwie czterema strzałami w głowę.
Anna Stiepanowna Politkowska (1958 – 2006) niezależna dziennikarka rosyjska, mająca także obywatelstwo amerykańskie, była znana ze swego bardzo krytycznego stosunku do Władimira Putina oraz wojny w Czeczenii. Stanowczo sprzeciwiała się w swych tekstach i książkach łamaniu praw człowieka, ograniczaniu swobód obywatelskich oraz próbom powrotu do systemu totalitarnego w Rosji. Za tę bezkompromisową postawę wielokrotnie grożono jej śmiercią. Została zamordowana sześć lat temu, dokładnie w dniu 54. urodzin Putina. Sprawców tej zbrodni nigdy nie wykryto.
„Putin na nartach” to spektakl - reportaż o wszystkich zdarzeniach, o których pisała Anna Politkowska. Począwszy od sfałszowanych wyborów, niezgodnych z prawem praktyk rosyjskich służb specjalnych, do wojny w Czeczenii i tragicznych wydarzeń z nią związanych. Najszerszym echem spośród nich odbiły się krwawe uwolnienie zakładników z opanowanego przez czeczeńskich bojowników Teatru na Dubrowce i tragedia w Biesłanie. Oba te wydarzenia pociągnęły za sobą mnóstwo ofiar, inicjując powstanie niezależnych organizacji, zadających władzom niewygodne pytania. Taka walka o prawdę jest bardzo niebezpieczna: od 1991 roku w Rosji zginęło aż 348 dziennikarzy. Liczba innych ofiar, obejmująca aktywistów praw człowieka czy opozycjonistów nie jest dokładnie znana.
Pomimo tego, że spektakl koncentruje się na tragicznych kartach najnowszej historii Rosji nie brakuje w nim scen humorystycznych. Są też elementy parodii i ostrej satyry, ale każdy z ich podkreśla negatywną rolę obecnego przywódcy Rosji. Pojawienie się na scenie rosyjskich lalek – matrioszek przedstawiających Lenina, Stalina i Putina jest na przykład czytelną sugestią, z kim w jednym szeregu twórcy spektaklu stawiają obecnego prezydenta Rosji.
– My Polacy mamy dość specyficzny stosunek do tego, co się dzieje w obecnej polityce rosyjskiej – podkreśla Anna Katarzyna Chudek. – Szczególnie teraz, kiedy Putin znów został prezydentem i kraje zachodnie podają, że zostało przy tym złamane prawo wyborcze. Anna Politkowska nie bała się o tym wszystkim pisać. Koledzy z Teatru Lišeň z Brna mówią właśnie o tym i jest to chwila wstrząsającej prawdy – bo w końcu jest to dokument. Ale przez łzy śmiejemy się też trochę z tego, co się tam dzieje.
„Putin na nartach” jest próbą zwrócenia uwagi na to, co naprawdę dzieje się w Rosji oraz swoistym apelem, że dzieło Anny Politkowskiej nie może być zapomniane i powinno być kontynuowane. Wymowa sztuki, pomimo osadzenia w rosyjskich realiach, jest zresztą tak uniwersalna, że godzi w każdy system totalitarny, oparty na przemocy i zastraszaniu.
– Jeżeli system totalitarny zadziała gdziekolwiek na świecie, to skutki zawsze są podobne – ocenia Anna Katarzyna Chudek. – W podobnych okolicznościach giną ludzie. Ci, którzy chcą mówić prawdę, albo ośmielają się zadawać pytania są likwidowani. Wszędzie, na całym świecie działa to tak samo. System totalitarny posługuje się podobnymi narzędziami: wojskiem, tajnymi służbami, zastraszaniem ludzi. Tak samo działa to w Rosji.
Wojciech Chamryk
