Różna kondycja finansowa samorządów
„Nie ma lepszego wskaźnika obrazującego kondycję Jednostek Samorządu Terytorialnego niż poziom nadwyżki operacyjnej” – piszą autorzy raportu Kondycja finansowa samorządów. Ranking – nadwyżka operacyjna 2020-2022. Precyzują, że „decyduje ona o możliwościach rozwojowych, o tym, ile środków możemy przeznaczyć na nowe przedsięwzięcia po zaspokojeniu bieżących potrzeb wydatkowych.”
Od 8 lat widać systematyczny spadek nadwyżki operacyjnej w Mieście Łomża. Skarbnik Miasta Elżbieta Parzych w odpowiedzi udzielonej radnemu Dariuszowi Domasiewiczowi podaje, że jej wysokość w 2022 roku, w stosunku do 2016 roku, zmniejszyła się trzykrotnie, z ponad 36 mln zł do 12,7 mln zł. Jedynie w 2021 roku zanotowano wzrost, ale może to być wynik incydentalnego wsparcia z budżetu centralnego, o czym niżej. Ze wstępnych informacji wynika, że w 2023 roku spadek się pogłębi.
Pismo Samorządu Terytorialnego „Wspólnota” w kolejnym Rankingu – nadwyżka operacyjna 2020-2022 porównała ze sobą wszystkie samorządy. Zestawienie uwzględnia nie tylko różnicę między wielkością bieżących dochodów i bieżących wydatków, ale także wielkość spłat wcześniejszego zadłużenia.
„W dużym stopniu wartość tego wskaźnika wynika z obiektywnych warunków, w których funkcjonują władze samorządowe. Wiąże się więc ze zmianami koniunktury gospodarczej, strumieniami dochodów zarówno własnych, jak i transferów, z zakresem obowiązków narzucanych przez przepisy, a skutkujących wielkością wydatków na utrzymanie różnych usług i instytucji”.
Autorzy mówią o pewnej komplikacji związanej z epizodyczną dotacją z budżetu państwa w końcówce 2021 roku. Pochodziła ona z tzw. tarcz okołocovidowych i miała być przeznaczona na finansowanie zadań inwestycyjnych. Rzecz w tym, że gminom nakazano księgowanie tych pieniędzy jako środki bieżące, czyli do dowolnego wykorzystania. „Ze względu na wielkość tych środków zniekształcenie końcowego wyniku było dość znaczne” - zauważają.
Wyraźnie widać to przy mniejszych budżetach np. małych gmin wiejskich, stąd prawdopodobnie tak dobry wynik Przytuł. Gmina zwykle znajdowała się w gronie najbiedniejszych gmin z jednymi z najniższych dochodów na mieszkańca, a w tym zestawieniu wypadła najlepiej z gmin powiatu łomżyńskiego.
„Niepokojącym sygnałem jest spory odsetek samorządów notujących deficyt bieżący” – czytamy w opisie. „W 2020 roku mógł być on tłumaczony trudnościami związanymi z pandemią. Ale w roku 2022 liczba takich „deficytowych samorządów” ponownie wzrosła zwłaszcza wśród miast na prawach powiatu, co jest kolejnym sygnałem, że właśnie tę kategorię samorządów negatywne zmiany sytuacji finansowej dotknęły najmocniej”.
Wśród miast na prawach powiatu Łomża znalazła się na 35 miejscu, na 48 ujętych w rankingu. W stosunku do wcześniejszego zestawienia (2017-2019) miasto zanotowało spadek z 18 miejsca. Średnia nadwyżka operacyjna netto per capita (na mieszkańca) 2020-2022 wyniosła 168,43 zł. W Świnoujściu, który otwiera zestawienie wyniósł on 1271,96 zł. W Suwałkach wyniósł on 288,94 zł, a w Ostrołęce 388,01 zł.
Na 314 powiatów ziemskich, powiat łomżyński ze średnią nadwyżką 184,08 zł operacyjną netto per capita (na osobę) 2020-2022 zajął 26 miejsce. To kolejny ranking, w którym samorząd ziemski plasuje się wysoko na tle kraju i co ważne ogromy wzrost (76 miejsc) w stosunku do zestawienia 2017-2019 Pierwsze miejsce w tym zestawieniu zajął powiat wrocławski (376,44 zł). Dobrze wypadły także powiaty: kolneński (209,88 zł – 17 miejsce) i wysokomazowiecki (202,61zł – 19 miejsce).
Wśród miasteczek Nowogród zajął wysokie 20 miejsce. W tym okresie średnia nadwyżka operacyjna wyniosła 1140,78 zł. Jedwabne z kwotą 414,77 zestawieniu zajęło 295 miejsce na 631 samorządów. Nowogród do wcześniejszej edycji zanotował wzrost o 97 pozycji, a Jedwabne w górę przesunęło się o 280. Najlepiej wypadła Łeba, w której nadwyżka operacyjna wyniosła per capita 6661,89 zł.
Wśród gmin wiejskich najwyżej 257 miejsce (+258) znalazły się Przytuły (781,20 zł). W zestawieniu 1513 samorządów Gmina Łomża ze średnią nadwyżką budżetową 648,05 zł na osobę znalazła się na 451 miejscu (-75). Śniadowo z kwotą 577,99 zł zajęło 591 miejsce (+290). Miastkowo – 565,30 zł i miejsce 615 (+144). Wizna – 531,44 zł i miejsce 689 (-267). Piątnica – 284,59 zł i miejsce 1232 (-533). Zbójna – 74,08 zł i miejsce 1463 (-587).
