Marnotrawstwo publicznych pieniędzy
Sieć szkieletowa szerokopasmowego internetu zbudowana z udziałem środków UE za 251 mln zł pozostaje niewykorzystana. Światłowodami miała umożliwić mieszkańcom województwa podlaskiego dostęp do szybkiego internetu, a wykorzystano zaledwie ok. 1% ciemnych włókien i mniej niż 3,5% kanalizacji kablowej – alarmuje NIK.
W związku z niskim wykorzystaniem istniejącej od końca 2015 roku Sieci Szerokopasmowej Polski Wschodniej Województwa Podlaskiego ponad 160 tys. mieszkańców województwa nie uzyskało za jej pośrednictwem dostępu do sieci światłowodowej. Nie pomogła budowa sieci prowadzących do posesji mieszkańców przez komercyjnych dostawców Internetu w latach 2016-2023 – stwierdza NIK. Nie osiągnięto nawet poziomu przychodów, które pokrywałyby koszty funkcjonowania tej infrastruktury. Jednocześnie blisko 43% budynków mieszkalnych na terenie województwa nadal nie miało dostępu do Internetu o przepustowości co najmniej 30 Mb/s, głównie poza dużymi miastami.
Komercyjni dostawcy internetu korzystający z dofinansowania z Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa (ok. 175 mln zł) - zauważa NIK, przyczynili się do jej niskiego wykorzystania. Założenia konkursów umożliwiły im budowanie sieci prowadzących do posesji mieszkańców w sposób całkowicie dowolny, ze swobodnym wyborem adresów tych posesji, bez konieczności wykorzystania sieci szkieletowej i bez obejmowania zasięgiem całych miejscowości. Sieci prowadzące do posesji mieszkańców miały często wielokilometrowy przebieg, co było nieopłacalne, biorąc pod uwagę możliwość wydzierżawienia istniejącej infrastruktury sieci szkieletowej.
W Programie Operacyjnym Polska Cyfrowa i zasadach konkursowych projektów dla komercyjnych dostawców Internetu brakowało wymogów obligujących do wykorzystania istniejącej infrastruktury takiej jak SSPW WP – stwierdza NIK. W konsekwencji komercyjni dostawcy Internetu już na etapie składania wniosków o dofinansowanie zakładali znikome wykorzystanie SSPW WP, na poziomie poniżej 1,6-2,4% przy możliwych 10%. To jednak nie zlikwidowało „białych plam” w dostępie do internetu szerokopasmowego. W objętych tymi projektami 907 miejscowościach tylko w 231 (25,5%) światłowód doprowadzono do 100% budynków, wykorzystując do zapewnienia sygnału w niewielkim zakresie SSPW WP, a koncentrując się głównie na budowaniu sieci dublujących się z siecią regionalną.
Na obszarze łomżyńskim obejmującym powiaty: łomżyński wraz z miastem Łomża, kolneński, zambrowski, wysokomazowiecki, bielski (bez gminy Wyszki), hajnowski i siematycki tylko w 38,1% miejscowości szkieletówką objęto całą miejscowość. Mniej niż 3/4 domów podłączono natomiast w 22,8% miejscowości. Wg. NIK-u projekt zrealizowano w 423 miejscowościach, a można było w 1442.
NIK pisze o zawyżaniu marż komercyjnych dostawców internetu. Występowali między sobą jako generalni wykonawcy projektów, pomimo że wcześniej, we wnioskach o dofinansowanie, wskazywali potrzebę zaangażowania innych wykonawców. Argumentowali to brakiem własnych zasobów do realizacji. Nie przeszkadzało im to jednak realizować projektu innej firmie, właśnie jako generalny wykonawca. W kosztach projektów dominującymi były prace związane z budową kanalizacji kablowej (kabel światłowodowy pod ziemią) lub słupowej (kabel nad ziemią), które stanowiły od 52% do 58% całości kosztów kwalifikowalnych projektów. Taka struktura wydatków pozwalała komercyjnym dostawcom Internetu na generowanie wysokich marż na realizowanych projektach wówczas, gdy występowali jako generalni wykonawcy, w konsekwencji zawyżających koszty projektów. Nierzetelnie, zdaniem kontrolerów realizowano niektóre przebiegi sieci, wykazując jako zrealizowane adresy posesji, które już wcześniej zostały wybudowane dla docelowych odbiorców przez tego dostawcę Internetu lub jego generalnego wykonawcę w innych projektach, w tym współfinansowanych ze środków zewnętrznych.
NIK ocenia, że wspomniane negatywne efekty funkcjonowania Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa stwarzają poważne ryzyko utrwalenia zjawiska wykluczenia informacyjnego w województwie podlaskim. Może się okazać, że Samorząd Województwa pozostanie z niewykorzystywaną siecią szkieletową, ponosząc koszty jej utrzymania, a obok niej funkcjonować będą równoległe sieci prywatne, pełniące funkcję szkieletowo-dystrybucyjną – obie sieci wybudowane w całości lub częściowo ze środków publicznych.
NIK wniósł do dyrektora Centrum Projektów Polska Cyfrowa by w obszarze łomżyńskim rozważył efektywność wykorzystania infrastruktury RSS wybudowanej przez beneficjentów projektów, w tym dzierżawy części węzłów od innego operatora oraz kwestię dochodzenia kar wynikających z naruszenia zasad konkursowych i umów.
źródło NIK
