Cztery lata do czystego powietrza w Łomży
W 4 lata musi zostać zlikwidowane w Łomży prawie 2000 pieców na paliwo stałe, a o ponad 20 hektarów powinno się zwiększyć powierzchnię terenów zielonych. Wszystko po to, aby poprawić stan powietrza w mieście, które jest najgorsze w całej strefie podlaskiej.
Między innymi takie zapisy znalazły się w Programie ochrony powietrza strefy podlaskiej przygotowanym dla Zarządu Województwa Podlaskiego przez Gdańską firmę Ekometria Sp. z o.o. Regionalny Wydział Monitoringu Środowiska w Białymstoku w ocenie rocznej jakości powietrza za 2020 rok wskazał obszar przekroczeń średniodobowego poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 w części miasta Łomża, części gminy wiejskiej Łomża oraz gminy Piątnica w pobliżu granicy miasta Łomża. Powierzchnię przekroczeń określono na około 14 km2, a jako główne źródło zanieczyszczeń wskazano oddziaływanie emisji związanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków. Z kolei liczba dni ze stężeniem PM10 wyższym niż 50 μg/m3 w Łomży przekroczyła 36.
W zaproponowanym programie pada wiele pomysłów, co należy zrobić, aby powietrze w tej części województwa poprawić. Chodzi o rozwiązania prawne, faktyczne i finansowe na poziomie Unii Europejskiej, Polski i na poziomie miasta.
Jakość powietrza na terenie województwa podlaskiego kształtowana jest przez szereg czynników, z czego najistotniejsze to wielkości emisji ze źródeł zlokalizowanych na tym terenie – czytamy. Wśród proponowanych działań pojawia się m.in. wymiana floty autobusów na niskoemisyjne, czy zapowiedź od 2025 roku w miastach powyżej 50 tys. mieszkańców budowy budynków użyteczności publicznej w systemie budownictwa inteligentnego. Inne działania to zwiększanie ścieżek rowerowych czy pieszych zielonych ciągów komunikacyjnych. Ważnym punktem jest powiększanie areału powierzchni parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej. Mowa jest także o czyszczeniu na mokro dróg, od dawna niespotykanego na naszym terenie czy rozwój transportu szynowego. Autorzy opracowania postulują rozwój Odnawialnych Źródeł Energii w tym biogazowni.
Działania w Łomży
Istotną częścią Programu są działania samorządu w Łomży. Mowa jest o zwiększeniu powierzchni zieleni w mieście, poprzez tworzenie zielonej infrastruktury, funkcyjnych obszarów zielonych, rewitalizację zieleni oraz wzbogacanie terenów zieleni (zagęszczanie, dosadzenia) w mieście Łomża sprzyjających poprawie warunków mikroklimatycznych i powodujących poprawę wymiany cieplnej. Wg założeń w latach 2021-2026 ma przybywać takich terenów o 4,2 ha rocznie. Jednak główne działania naprawcze dla miasta Łomży, muszą dotyczyć ograniczenia emisji substancji z procesu wytwarzania energii cieplnej w lokalach mieszkalnych, handlowych, usługowych oraz użyteczności publicznej. Sposobami mają być podłączanie do sieci ciepłowniczej i likwidację innego sposobu ogrzewania, wymianę ogrzewania węglowego na elektryczne, gazowe, olejowe, pompy ciepła po biomasę i pellet.
Polityka Energetyczna Polski do 2040 roku wskazuje na konieczność odejścia w gospodarstwach domowych w miastach od spalania węgla do 2030 r. Przedsiębiorcy, osoby prawne i osoby fizyczne jeśli użytkują na terenie miasta Łomża kotły stałe o mocy mniej niż 1MW, zobowiązani są do ograniczania emisji. Przewiduje się wsparcie jednostek wytwarzania energii elektrycznej i ciepła ze wszystkich rodzajów OZE, w szczególności z biomasy, biogazu, energii wiatru, słońca oraz Ziemi (geotermia).
Wykonana na przełomie 2020/2021 inwentaryzacja źródeł grzewczych wskazała, że na terenie Łomży jest 1 965 budynków ogrzewanych paliwem stałym, przy czym 218 posiada dwa rodzaje ogrzewania – gazowe i na paliwo stałe. Wyniki inwentaryzacji wskazują, iż w Łomży w latach 2022-2026 musi zostać zlikwidowane łącznie 1 953 urządzeń grzewczych na paliwo stałe, w tym: 1 414 kotłów c.o. poniżej klasy 5, 229 pieców kaflowych, 172 trzony kuchenne oraz 12 tzw. kóz oraz 126 kominków stanowiących podstawowe źródło grzewcze. Łączy koszt wyniesie prawie 30 mln zł. Autorzy źródło finansowania takiej operacji wskazują na : budżet gminny, Programy NFOŚiG „Czyste Powietrze”, „Mój Prąd” czy Fundusze Europejskie dla Podlaskiego.
Do wymiany nie wskazano kotłów opalanych węglem klasy 5 i ecodesigne, zasilanych automatycznie oraz kominków, które są wykorzystywane do celów rekreacyjnych. W opracowaniu mowa jest także o nasileniu kontroli z zakazu spalania odpadów.
Autorzy Programu zauważają, że zmiana zapotrzebowania na ciepło realizowanego obecnie za pomocą paliw stałych nastąpi głównie w kierunku paliw gazowych, w mniejszym stopniu w kierunku sieci ciepłowniczych oraz nieznacznie w kierunku oleju opałowego. Taki scenariusz powstał zapewne przed napaścią Rosji na Ukrainę. W kontekście aktualnej sytuacji za wschodnią granicą, taki scenariusz może się niestety skomplikować. Tak czy inaczej zmiana struktury paliw głównie w ogrzewaniu indywidualnym powinna spowodować znaczne obniżenie emisji zanieczyszczeń z ogrzewania indywidualnego (szczególnie pyłów zawieszonych i benzo(a)pirenu), a co za tym idzie znaczne obniżenie stężeń tych zanieczyszczeń w powietrzu.
Miasta to wyspy ciepła, dlatego powinny podejmować działania służące ochronie zieleni wysokiej oraz nowe nasadzenia przyuliczne służące zacienianiu i oczyszczaniu powietrza. Szczególną efektywność przynoszą tu duże drzewa. W uchwale „dla miasta Łomży założono realizację dodatkowego działania polegającego na zwiększaniu powierzchni zieleni w mieście”.
Autorzy programu dostrzegają wiele barier w transformacji źródeł ciepła indywidualnego w Łomży. Wśród wielu obaw wskazują m.in. na niewystarczający poziom zachęt/wsparcia finansowego, w porównaniu z kosztami zakupu, do stosowania nowoczesnych rozwiązań i czystej energii, np. z OZE w urządzeniach do tego dostosowanych oraz niskoemisyjnych środków transportu, które gwarantowałyby spełnienie wymogów prawodawstwa UE w tym zakresie.
W podsumowaniu czytamy, że należy dążyć do likwidacji ogrzewania indywidualnego wykorzystującego paliwo stałe i zastąpienia go ogrzewaniem bezemisyjnym lub niskoemisyjnym. Jedynie w obszarach, gdzie występuje brak możliwości technicznych przyłączenia do sieci ciepłowniczej lub gazowej, powinna być dopuszczona wymiana na kotły na paliwa stałe spełniające wymagania ekoprojektu. Do ogrzewania bezemisyjnego zalicza się podłączenie do sieci ciepłowniczej lub ogrzewanie elektryczne, pompy ciepła (lub inne źródła odnawialnej energii). Natomiast ogrzewanie niskoemisyjne wykorzystuje kotły gazowe lub olejowe.
Wojna za wschodnią granicą wymusi ograniczenie zapotrzebowania na paliwa energetyczne z Rosji i poszukiwania ich z nowych kierunków. Już słychać głosy polityków, aby wstrzymać politykę klimatyczną UE. Odpowiedzialny za Zielony Ład w Unii Europejskiej Frans Timmermans w radiu BBC przyznał, choć po agresji Rosji na Ukrainę wszystko się zmieniło, to podejmowane działania "nie powinny spowalniać naszego przejścia na odnawialne źródła energii".
Zanieczyszczenia powietrza w Łomży
