Zanieczyszczenia powietrza w Łomży - ::4lomza.pl:: Regionalny Portal

Departament Monitoringu Środowiska, Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska wydał  za 2020 r. ocenę jakości powietrza w województwie podlaskim. Dokument stanowi rezultat rocznej oceny jakości powietrza wykonanej na podstawie badań przeprowadzonych w roku 2020 i analiz wykonanych na poziomie wojewódzkim i krajowym w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ), dotyczących stanu zanieczyszczenia powietrza na obszarze województwa podlaskiego oraz stopnia dotrzymania obowiązujących kryteriów jakości powietrza. Zasadniczym elementem analiz było sklasyfikowanie stref województwa podlaskiego pod kątem spełniania wymagań w zakresie jakości powietrza oraz wskazanie i opisanie przypadków występowania przekroczeń określonych prawem poziomów – czytamy w raporcie.

Województwo podlaskie podzielono na dwie strefy: aglomerację białostocką i strefę podlaską czyli resztę. Badania jakości powietrza w 2020 roku prowadzono na 7 stacjach pomiarowych tj.: w Aglomeracji Białostockiej na 2 stacjonarnych stacjach i w strefie podlaskiej na 5: w Łomży, w Suwałkach, w Borsukowiźnie (gmina Krynki), w Augustowie i w Grajewie. Na wszystkich wymienionych stacjach znajduje się w sumie 38 stanowisk pomiarowych. Dla pełniejszego obrazu zanieczyszczeń, metodą uzupełniającą w stosunku do pomiarów, jest matematyczne modelowanie transportu i przemian substancji w powietrzu.

Inspekcja przypomina, że w 2020 roku na stacji pomiarowej w Łomży rozpoczęto: wykonywanie manualnych pomiarów pyłu zawieszonego PM10 (metoda referencyjna) oraz oznaczanie zawartości benzo(a)pirenu w tym pyle. Konieczność uruchomienia dodatkowych pomiarów zawartości benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 w strefie podlaskiej, wskazała ocena pięcioletnia wykonana w 2019 roku. Pomiary automatyczne pyłu PM10, wykonywane na tej stacji pomiarowej, wykorzystywane są do informowania społeczeństwa o aktualnym zanieczyszczeniu powietrza atmosferycznego – czytamy w opracowaniu. 

Pustynia i pożary na Ukrainie a jakość powietrza w Łomży
Z raportu dowiadujemy się o wpływie obszarów pustynnych na pyły w Łomży. Analiza trajektorii i modeli rozprzestrzeniania się aerozoli w powietrzu wskazała trzy okresy, w których napływ mas powietrza znad stepu/półpustyni na południu Rosji, jak również wielkoobszarowe pożary na Ukrainie, w obwodzie ługańskim, mogłyby mieć istotny wpływ, na wysokość stężeń pyłu zawieszonego PM10 na stacji w Łomży tj: 27-28 stycznia, 28-29 marca i 01-02 października. 

Analiza napływów w styczniu i marcu wykazała nieznaczny wpływ udziału pyłu naturalnego transportowanego z regionów suchych na obserwowane poziomy stężeń na stacji pomiarowej w Łomży – czytamy. W październiku natomiast, zdaniem IMGW-PIB w dniach 1-2.10.2020 r., nastąpiło wzbicie pyłów nad obszarem stepowym w południowej Rosji. Przemieszczające się masy powietrza znad południowego wschodu, począwszy od dnia 30.09.2020 r. do dnia 01.10.2020r., przy panujących warunkach atmosferycznych (Polska była w zasięgu niżu znad zachodniej Ukrainy), wpłynęły na wzrost stężeń pyłu zawieszonego PM10 zmierzonego na stacjach pomiarowych. Analizy jednak wykazały, że nawet po odjęciu udziału tych mas pyłu w stężeniu średniodobowym zanieczyszczenia powietrza, w Łomży nadal były przekroczenia dopuszczalnego poziomu tj. 50 µg/m3. Przypomnijmy wówczas stacja przy ul. Sikorskiego zanotowała średniodobowy poziom: 1.10.2021 - 87 µg/m3, a 2.10.2021 r – 56,5  µg/m3.

Źródła zanieczyszczeń
Głównymi źródłami zanieczyszczenia powietrza w województwie podlaskim są: emisja pochodząca z sektora komunalno-bytowego, z komunikacji oraz z działalności przemysłowej. Znaczący udział w stężeniach substancji na obszarze województwa ma również napływ zanieczyszczeń z pozostałego obszaru Polski. Emisja powierzchniowa, głównie tzw. emisja niska z gospodarki komunalnej (niewielkie kotłownie, indywidualne paleniska domowe i mniejsze zakłady), w województwie podlaskim stanowi największy procent emisji ogółem. Transport drogowy jest istotnym źródłem emisji tlenków azotu - 43%, tlenków siarki i w mniejszej ilości pyłów: PM10 - 4,8% ; PM2,5 – 5,5%.

W 2020 roku w strefie podlaskiej najwyższe stężenia SO2 (dwutlenek siarki) i NO2 (dwutlenek azotu)  odnotowano w Łomży: 1-godzinne stężenie SO2 wyniosło 47 µg/m3, a maksymalne 24-godzinne – 12 µg/m3 (2019r. - 18 µg/m3). Stężenie 1-godzinne NO2 (dwutlenek azotu) wyniosło 102 µg/m3 (2019 - 88 µg/m3 ). Obie te wartości nie przekroczyły jednak dopuszczalnych norm (200 µg/m3).

W przedmiotowym monitoringu środowiska zanotowano także przekroczenia poziomu celu długoterminowego stężeń ozonu (max 8-h) określonego ze względu na ochronę zdrowia ludzi. 

Problem z PM 10 i PM 2,5
W minionym roku, na stacji pomiarowej w Łomży zanotowano maksymalną w województwie podlaskim (choć w normie), średnioroczną wartość zanieczyszczenia pyłami PM 10 (29 µg/m3). 

24-godzinny poziom dopuszczalny zanieczyszczenia pyłami PM10 wynosi 50 µg/m3, a takich dni, zgodnie z obowiązującą normą, może być max. 35. W Łomży w 2020 roku, jako jedynej stacji pomiarowej w województwie przekroczono tę wartość, było ich 39. (w 2019 r. zanotowano 15 dni; w 2018 r. było ich 34).

„Obszar, na którym został przekroczony parametr - liczba dni z przekroczeniem wartości dopuszczalnej dla doby, obejmuje Łomżę i okolice (część gminy wiejskiej Łomża oraz gminy Piątnica). Zarówno pomiary, jak i obiektywne szacowanie potwierdzają, że na wskazanym obszarze  występuje problem z dotrzymaniem dopuszczalnej normy” – piszą autorzy raportu.

Także w przypadku zanieczyszczeń pyłami PM 2,5 w Łomży przekraczano normy.  Średnioroczny  poziom dopuszczalny wynosi 20 µg/m3, a w naszym mieście w 2020 roku wyniósł 22 µg/m3. 

Zestawienie od 2011 roku do 2020 roku stężeń średniorocznych pyłu PM 2,5 wskazują na występowanie wysokich stężeń na stacji w Łomży, a poziom dopuszczalny dla fazy II w był każdego roku przekraczany. W przedziale lat 2011-2018, w Łomży, przekraczany był również poziom I fazy (25 µg/m3). Poziom dopuszczalny, 20 μg/m , został przekroczony na obszarze Łomży, gminy wiejskiej Łomża oraz gminy Piątnica.

Benzo(a)piren 
Benzo(a)piren jest jednym z najbardziej toksycznych składników smogu. Gromadzi się w organizmie i może powodować raka, negatywnie wpływać na płodność i działać szkodliwie na dziecko w łonie matki. Jego źródłem są głównie prymitywne piece i kotły grzewcze, zwane kopciuchami. W 2020 roku, zgodnie z wynikami ostatniej oceny 5-letniej przeprowadzonej w 2019 r., uruchomiono dodatkowe stanowisko do pomiarów tego zanieczyszczenia dla strefy podlaskiej - na stacji pomiarowej w Łomży. Wyniki przekroczyły poziom docelowy i pokazały najwyższą wartość w województwie - 5 ng/m3.  Stężenie zalecane przez Unię Europejską i prawo krajowe to 1 ng/m3. Poziom zalecany przez WHO to 0,12 ng/m3. 

„Należy zaznaczyć, że problem z dotrzymaniem standardów określonych dla tego zanieczyszczenia, poza większymi miastami, dotyczy również mniejszych miejscowości województwa, w których głównym sposobem ogrzewania jest spalanie paliw stałych w przestarzałych urządzeniach grzewczych, o niskiej efektywności” - zwracają uwagę autorzy raportu.

- Na stacji pomiarowej zlokalizowanej (w Łomży) co roku odnotowywane są wysokie stężenia pyłu zawieszonego PM2,5 (II faza). W 2020 r. w Łomży, została przekroczona również dozwolona liczba przekroczeń stężenia średniodobowego dla pyłu zawieszonego PM10 oraz został przekroczony poziom docelowy określony dla stężenia średniorocznego benzo(a)pirenu zawartego w pyle PM10.  – czytamy w raporcie.  

Autorzy raportu w podsumowaniu podkreślają, że zaliczenie strefy do określonej klasy wiąże się z wymaganiami dotyczącymi podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza. Zakwalifikowanie strefy do klasy C (Łomża: PM10; PM2,5; benzo(a)piren) wiąże się z koniecznością opracowania dla niej programu ochrony powietrza (POP).

Poziom zanieczyszczeń pyłami PM 10 i PM 2,5 w rejonie Łomży powinien budzić nasze obawy.  Corocznie od 10 lat, przekraczane są norm zanieczyszczeń pyłami PM 2,5, i wydaje się, że sami mieszkańcy będą mieli problem ze zmianą tego stanu rzeczy. Ważną rolę w poprawie sytuacji powinny zatem odegrać władze miejskie i wojewódzkie, przygotowując przemyślane programy. 

Od minionego roku w Łomży mierzony jest poziom zanieczyszczeń benzo(a)pirenem. To groźna substancja występująca w wspomnianych pyłach zawieszonych. Pierwszy rok pomiarów wskazuje na znaczną różnicę z modelem matematycznym wcześniej przyjmowanym. Czy to wynik jeszcze kalibracji urządzenia? Raport o tym nie wspomina, ale zobaczymy za rok. W Łomży nie przeprowadza się badania metali ciężkich w pyłach zawieszonych. Takie pomiary robione są w Białymstoku i Suwałkach i na podstawie owych modeli matematycznych, dane rozciągane są na całe województwo. Jednak wynik benzo(a)pirenu w najnowszym badaniu budzi pewną obawę o adekwatność modelu. Wcześniej bowiem w przyjmowanym modelu dla benzo(a)pirenu przekroczenia były znacznie mniejsze, a dopiero pomiary wykazały, jak Łomża odbiega pod tym względem od reszty województwa. Czy podobnie może być z metalami ciężkimi?

Przypomnijmy, do końca 2021 roku obowiązuje ostrzeżenie o ryzyku wystąpienia przekroczenia średniorocznego poziomu docelowego (1 ng/m3 ) dla benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10.