Jak żołnierz został biskupem
Biskup łomżyński Mikołaj Sasinowski to postać nietuzinkowa, twierdzi prof. Krzysztof Sychowicz, który przypomniał niezwykłego kapłana i opiekuna pamięci o weteranach wojennych. Po maturze i służbie wojskowej, i praktyce w 33. Pułku Piechoty, starał się o przyjęcie do Szkoły Podchorążych w Ostrowi Mazowieckiej w 1931 r. - A gdy to się nie udało, wstąpił do Seminarium Duchownego w Łomży, które ukończył 28. marca 1936 r. - wspomina biskupa historyk w książce "Kościół wobec niepodległości Polski 1918-1989". Biskup był świadkiem narodzin Niepodległości i Solidarności.
"Kościół wobec niepodległości Polski 1918-1989. Ludzie - miejsca - wydarzenia " to ponad 420-stronicowa księga, w której znalazło się 17 rozpraw o charakterze wspomnieniowy i historycznym. Ukazała się nakładem Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku w 2020 pod redakcją: Krzysztofa Sychowicza i Jarosława Wasilewskiego. Autorzy przybliżają postacie świetnie znane w całej Polsce, jak kapucyn, założyciel zgromadzeń Ojciec Honorat Koźmiński, i bp kielecki Czesław Kaczmarek, albo tylko w regionie kraju i czasami za granicą, jak księża filomaci pomorscy; ks. ppłk Wiktor Szyłkiewicz w Bydgoszczy; ks. Franciszek Tyczkowski w Wilnie i Nowym Jorku; ks. Józef Prądzyński na Ziemiach Zachodnich; księża Krakowa w okupacji; ks. Wojciech Zinek na Warmii. O każdym Autorzy piszą w kontekście biografii: ofiarnego życia w służbie Bogu i swojemu narodowi. Artykuł na końcu traktuje o patriotyzmie Prymasa Tysiąclecia Stefana Wyszyńskiego (1901-1981).
Pod stałą obserwacją Służby Bezpieczeństwa
Mikołaj Sasinowski żył w latach 1909-1982, od 1970 roku jako ordynariusz łomżyński. Święcenia kapłańskie przyjął po ukończeniu WSD w Łomży w 1936, a biskupie z rąk Prymasa Wyszyńskiego. Prof. Sychowicz pisze, że wybuch II wojny światowej zastał ks. Sasinowskiego we Francji, gdzie szkolił żołnierzy i zajmował się duszpasterstwem, zaś po kapitulacji Francji kapłan (rodem z Ziemi Łomżyńskiej: wieś Mieczki w parafii Puchały w ówczesnej Diecezji Sejneńskiej) służył w Afryce Północnej i w Wielkiej Brytanii jako kapelan polskich dywizjonów bombowych. Do Ojczyzny powrócił w listopadzie 1946 r. W biografii ks. Sasinowskiego jest 3-letni czas kierowania WSD, które od rektora mianowanego na biskupa przejął ks. Tadeusz Zawistowski, który sam za 3 lata również zostanie biskupem i będzie pomagał temu i następnym ordynariuszom.
Prof. Sychowicz podaje, że bp Sasinowski dużo czasu poświęcał przeszłości i uczestnikom zdarzeń, związanych z wojną, "nie do końca zgodnych z oficjalną komunistyczną wersją historii". Dlatego tym bardziej hierarcha był tematem zainteresowania funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa, gdyż dotyczyło to np. "symbolicznego upamiętnienia w obiektach kościelnych kombatantów walk obozu londyńskiego". Dodajmy, że w czerwcu 1945 r. powstał rząd w Polsce, aprobowany przez Stalina i ZSRR, co wykluczało - jak widać z perspektywy lat - uznanie prawowitego rządu RP w Londynie.
Wśród inicjatyw, upamiętniających weteranów "niewygodnych" historycznie w epoce PRL-u, była tablica w kościele w Augustowie ku czci byłego 1. Pułku Ułanów Krechowieckich. Miała tworzyć tryptyk: pośrodku hołd żołnierzom poległym od 1915 do 1945, zaś na skrzydłach miejsca bitew od 1915 do 1920 oraz 1921 - 1945. Na części boczne tablicy władze powiatu nie wyraziły aprobaty.
Mówił o zasługach AK w wojnie z Niemcami
Artykuł zawiera ciekawe, mało znane szczegóły o tablicach memoratywnych ku pamięci żołnierzy armii podziemnej, w tym AK, m.in., w kościołach w Kobylinie, Rajgrodzie, Suwałkach. Historyk uchyla zasłony pamięci, za którą są kulisy pielgrzymek kombatantów, konspiratorów na Jasną Górę w 1977, 1978 , 1979, 1980 w związku z (nie)wydawaniem pozwoleń na budowę świątyń w Diecezji Łomżyńskiej. Związki ze środowiskiem uczestników walk i z podziemia II wojny światowej biskup Sasinowski zachowywał do końca życia. Na 14. kwietnia 1980 r. w kościele akademickim św. Anny był planowany dzień skupienia księży, duszpasterzy Polski Walczącej. Biskup Mikołaj pomógł też z Kurią i proboszczami w ewidencji cmentarnej żołnierzy z 18. Dywizji Piechoty Ziemi Łomżyńskiej.
Prof. Sychowicz z uznaniem pisze o Biskupie Sasinowskim, że uszanował uczestników i bohaterów walk wojennych i partyzanckich oraz że wspierał duchowo i pomagał członkom "Solidarności", " a po 13. grudnia 1981 r. upominał się o osoby uwięzione przez władze komunistyczne. Jego aktywną działalność przerwała niespodziewana śmierć". Biskup Sasinowski pochowany został w Katedrze...
Mirosław R. Derewońko
