Dom Żołnierza, Synagoga i Kino Mirage w MAT
Działacze Lokalnej Organizacji Turystycznej pokażą historyczne budynki w Łomży, które zniknęły z mapy miasta. - Łomża wskutek zniszczeń wojennych poniosła wielkie straty, dlatego odtworzymy obiekty, których realnie nie ma, a będą w rozszerzonej rzeczywistości - mówi prezes LOT Wojciech Winko. Współpraca z Fundacją Fucco ma na celu stworzenie wizualizacji 8 ważnych historycznie gmachów. - Łomżanie i przybywający do Łomży turyści będą mogli ujrzeć te obiekty w przestrzeni wirtualnej, osadzone w miejscu pierwotnej lokacji, dzięki Mobilnemu Asystentowi Turystycznemu.
Bombardowania i pożary w czasie II wojny światowej spowodowały, że bezpowrotnie zniknął cały szereg ważnych dla życia społecznego, kulturalnego i religijnego budynków. - Dzięki podpisanej przez LOT Ziemia Łomżyńska umowie z operatorem systemu MAT, jest możliwość wirtualnego odtworzenia 8 obiektów historycznej starówki - wyjaśnia szczegóły idei prezes Winko. Fundacja Fucco po zachodniej stronie Wisły zwizualizowała ok. 1 500 obiektów. Rozszerzona rzeczywistość pozwala pokazać zabytki, które w świecie rzeczywistym zostały zniszczone. Ujrzeć je będzie mógł w prawdziwej lokalizacji gmachu każdy, kto posiada bezpłatną aplikację w telefonie i w smartfonie.
Nieistniejące budynki we współczesnej przestrzeni
Miłośnicy historii zaproponowali na początek do MAT: Synagogę żydowską przy ul. Giełczyńskiej i zespół obiektów przy ul. Senatorskiej: Wielki Bejt Midrasz, Szpital Żydowski i Talmud Tora oraz Wielką Jesziwę. Ponadto odtworzą polskie: kościół jezuicko-pijarsko-ewangelicki przy Rządowej, Kinematograf Mirage przy Wojska Polskiego i Dom Żołnierza przy Alei Legionów. Jak wygląda to praktycznie? Działacze LOT i członkowie zespołu roboczego do końca sierpnia przekażą do Fucco zdjęcia, grafiki i opisy zabytkowych, nieistniejących budynków (wyjątkiem jest Szpital Żydowski). Przesłane materiały zostaną obrobione przez grafików. Następnie operator przyjedzie z kamerą, aby nagrać, jak wyglądają współcześnie miejsca. Obrazy budynków zostaną wmontowane w przestrzeń za pomocą metody animacji komputerowej. Na tablicach informacyjnych przy zabytkach pojawią się naklejki z kodem QR i zbliżeniowe, które pobierze i sczyta bezpłatna aplikacja. MAT uzupełni miejski system informacji turystycznej, za zgodą Prezydenta Łomży. LOT zapłaci za przygotowanie wizualizacji 8 obiektów 1 800 zł, zaś kosztem Miasta będzie tabliczka informacyjna przed Domem Żołnierza. Wirtualna prezentacja obiektu będzie opatrzona historią po polsku, a może hebrajsku, dla wygody turystów z Izraela i USA, dla których Łomża i Ziemia Łomżyńska jest ojczyzną przodków.
Kontekst historyczny dla dziedzictwa kulturowego
MAT to pomysł na wzbogacenie oferty turystycznej. Punkt Informacji Turystycznej doczekał się w szczycie Hali Kultury na Starym Rynku siedziby z prawdziwego zdarzenia i działa 6 dni w tygodniu po 8 godzin (pon. 8. - 16.; wt., śr., sb. 9. - 17.; czw., pt. 11. - 19.). - Cele statutowe LOT to dbałość o rozwój ruchu turystycznego w mieście i promocja Łomży - przypomina prezes Winko. Jednak MAT stworzy również okazję łomżyniakom, żeby poznać dzieje miasta, w którym mieszkają, czasami od pokoleń. Dzieci i wnuki, wyjeżdżające na studia i czasem na zawsze, zobaczą to, czego w mijanych miejscach nie dostrzegły. Edukacja historyczna to element budowania tożsamości, dumy i związku. Inicjatorom zależy na wiernym odtworzeniu kontekstu historycznego dla dziedzictwa kulturowego. Powołali zespół roboczy z przedstawicieli: LOT Ziemi Łomżyńskiej, Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego im. Wagów z prof. Małgorzatą Frąckiewicz, Stowarzyszenia historialomzy.pl. Historyk Adam Sokołowski z Muzeum Północno-Mazowieckiego został konsultantem w dziedzinie dziejów; Sylwester Chrapowicz - w zakresie tłumaczeń i kontaktów; doktor Nirit Krakower i Hagay Ozdoba reprezentują środowiska żydowskie. Organizatorzy pilnują, żeby nie było zarzutów jednostronności.
Co jesienią 2021 r. przedstawią wizualizacje MAT?
- Ulica Senatorska była przed wojną najważniejszą dla społeczności Żydów w Łomży - opowiada Adam Sokołowski. - Tu były miejsca kultu religijnego, edukacji, opieki zdrowotnej. Synagogę przy ulicy Giełczyńskiej na rogu z Senatorską zbudowano około 1880 r.; Niemcy nadniszczyli ją w 1939, a dzieła zniszczenia dokonali Rosjanie między 1939 a 1941. Wielki Bejt Midrasz to dom modlitwy i nauki, gdzie czytano i objaśniano święte pisma Żydów, z początku lat 40. XIX w. Znajdował się w miejscu, gdzie obecnie jest zakład naprawy samochodów. Obok stał Szpital Żydowski z przełomu XIX i XX wieku (budynek III LO). Talmud Tora z 1922 to religijna, bezpłatna szkoła elementarna, odpowiednik podstawówki dla dzieci z uboższych rodzin (teraz sala gimnastyczna III LO). Wielka Jesziwa z 1889 r. to talmudyczna uczelnia średnio-wyższa dla absolwentów szkoły elementarnej. Uczyli się w niej Żydzi od 13. do 23. roku życia, chcący zostać rabinami. Łomżyńska Jesziwa miała wysoki poziom i była znana poza granicami. Mieściła się w okolicy, gdzie są korty tenisowe III LO.
Wojciech Winko przybliża dzieje zabytków polskich. Kościół jezuicki przy ul. Rządowej (parking Hotelu Gromada) budowano od 1621 r. ponad 100 lat do 1732. Później przekazany został pijarom, a następnie wyznawcom ewangelicko-augsburskim; zburzony przez Niemców w 1944. Kinematograf Mirage o bajkowych kształtach z lat 30. XX w., najnowocześniejszy w regionie, ocalał w czasie wojny, ale mimo to został rozebrany po wojnie. Dom Żołnierza otwarto w 10. rocznicę zwycięskiej Bitwy Warszawskiej w 1930 r. Był placówką 33. Pułku Piechoty i znajdował się w miejscu po dawnej cerkwi, gdzie teraz Bank PKO przy alei Legionów na rogu z ul. Polową. Stanowił ważną placówkę kulturalną w centrum Łomży.
Mirosław R. Derewońko
Zdjecia ze zbiorów Muzeum Północno-Mazowieckiego i Księgi Pamięci Gminy Żydowskiej w Łomży
