Stan wojenny – przeszłość niezapomniana
38 lat temu, dążący do odzyskania pełnej władzy i kontroli nad społeczeństwem, komuniści wypowiedzieli wojnę polskiemu narodowi. Głównym celem podjętych wówczas działań była likwidacja wspaniałego ruchu jakim był Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”. W czasie bezpośrednio poprzedzającym wprowadzenie stanu wojennego oddział łomżyńskiej „Solidarności” liczył około 10 tys. członków. Wprowadzenie stanu wojennego zawiesiło działalność Zarządu Oddziału i skupionych w jego ramach komisji zakładowych. W woj. łomżyńskim 13 grudnia internowano 26 osób, do końca stanu wojennego łącznie 34.
Wśród internowanych byli m.in.: Marek Rutkowski, Lech Feszler, Kazimierz Chodzicki, Jerzy Ćmielewski, Lech Gizelbach, Henryk Kapuściak, Lech Kozioł, Henryk Tomaszewski, Wiesław Grudziński, Halina Seskiewicz, Wojciech Kurelski, Stefan Ruchała, Marek Kamiński, Teresa Steckiewicz. Internowani zostali wywiezieni z Łomży i jak wspomina ostatnia z tego grona „wieźli nas dwiema czy trzema „sukami” do więzienia przy Kopernika w Białymstoku. Trzymali nas tam od 13 grudnia 1981 r. do połowy stycznia 1982 r., a później przenieśli do dwóch ośrodków internowania: kobiety do Gołdapi, mężczyzn do Suwałk. Umieścili nas w ośrodku wczasowym 600 m od granicy ze Związkiem Radzieckim”.
W działania związane z wprowadzeniem stanu wojennego włączyli się też członkowie PZPR tworząc przy Komitecie Wojewódzkim grupę samoobrony liczącą 276 aktywistów. Natomiast zdezorientowani działacze NSZZ „Solidarność” szukali informacji na temat zachodzących wydarzeń w mieszkaniach Mariana Chojnowskiego oraz Zofii i Lecha Koziołów. Następnego dnia strajk próbowano zorganizować w Łomżyńskim Przedsiębiorstwie Przemysłu Spożywczego i ŁZPB „Narew”.
Najważniejsze decyzje w tym okresie w województwie łomżyńskim podejmowali: I sekretarz KW PZPR Włodzimierz Michaluk, wojewoda Jerzy Zientara, komendant wojewódzki MO płk Stefan Sokołowski i jego zastępca do spraw SB płk Jerzy Panasewicz. Funkcjonowali też pełnomocnicy Komitetu Obrony Kraju, którzy formalnie przejęli władzę na mocy dekretu o stanie wojennym. W Łomży byli to: płk Filip Majewski, od lutego 1982 r. płk Lucjan Zapała, od 16 lipca 1982 r. płk Kazimierz Jaroń, w 1983 r. funkcję tę objął płk Stanisław Kolasa.
Dwa dni po wprowadzeniu stanu wojennego Wojewódzki Sztab Informacji i Propagandy powołał zespoły: autorsko-redakcyjny, agitatorski i kolportażowy oraz określił ich zadania. Dokonano też oceny pracy Oddziału Redakcji „Gazety Współczesnej” w Łomży oraz zobowiązano Urząd Wojewódzki i KW MO do ostatecznego zlikwidowania pozostałości „propagandy przeciwnika”. Rozprowadzono też informację o sytuacji społeczno-politycznej w kraju i województwie do wszystkich instancji partyjnych I stopnia w woj. łomżyńskim. Powołano grupy partyjno-propagandowe w pięciu największych zakładach pracy województwa.
Po ogłoszeniu stanu wojennego odbyto również narady z dyrektorami szkół i placówek oświatowo-wychowawczych, omawiając zasady ich funkcjonowania. W okresie ferii odbyły się posiedzenia Rad Pedagogicznych, na których omówiono zarządzenie Ministra Oświaty i Wychowania o działalności szkół i placówek oświatowo-wychowawczych w stanie wojennym. W posiedzeniach brali udział m.in. pracownicy Wydziału Propagandy i Agitacji KW. 4 stycznia 1982 r., w dniu rozpoczęcia zajęć szkoły odwiedzili pracownicy Wydziału Propagandy i Agitacji oraz członkowie Wojewódzkiego Sztabu Informacji i Propagandy. We wszystkich odbyły się apele poranne, na których dyrektorzy bądź przedstawiciele wojska omówili zasady zachowania się młodzieży. Ponadto z nauczycielami historii, wychowania obywatelskiego i języka polskiego ustalono odrębne spotkania w celu omówienia spraw programowych i aktualnej sytuacji społeczno-politycznej. Natomiast redaktorzy w Oddziale „Gazety Współczesnej” byli zaangażowani w tworzenie biuletynów wewnętrznych KM PZPR.
Pomimo strachu i presji ze strony władz komunistycznych nie zapominano o internowanych działaczach „Solidarności”, o których 13 stycznia podczas spotkania z komisarzem wojskowym woj. łomżyńskiego bp Sasinowski. W jego trakcie prosił o zwolnienie zatrzymanych, zażądał także aby od zwalnianych i internowanych nie pobierano oświadczeń o lojalności i rezygnacji z członkostwa w „Solidarności”. Bp Sasinowski prosił także o przekazanie kurii sztandaru związku oraz o zwrot powielacza, który był jej własnością i został tylko wypożyczony „Solidarności”. W Łomży pomoc dla internowanych organizowali również dyrektor łomżyńskiego oddziału Komisji Charytatywnej Episkopatu Polski ks. Jan Lucjan Grajewski oraz ks. Franciszek Woronowski z Wyższego Seminarium Duchownego w Łomży.
Wprowadzenie stanu wojennego, brutalna pacyfikacja mających wówczas miejsce prób oporu w Stoczni Gdańskiej, Kopalni „Wujek”, „Manifest Lipcowy”, Hucie Katowice i innych miejscach był końcem przynajmniej pozorów wolności, jakiej oczekiwali Polacy. W imię utrzymania się u władzy i obrony profitów czerpanych z zajmowanych stanowisk kosztem żyjącego w coraz gorszych warunkach społeczeństwa gen. Wojciech Jaruzelski i jego poplecznicy zdecydowali się na wojnę z własnym? Narodem. W efekcie tych działań przez następne lata przyszło Polakom żyć w kraju rządzonym przez dyktaturę wojskowo-komunistyczną.
dr hab. Krzysztof Sychowicz, prof PWSIiP w Łomży
Instytut Pamięci Narodowej o. Białystok
