Książęta, królowie, carowie Rosji i papież z wizytą w Łomży
Jaki był 8. września w Łomży – ale w roku 1840. Po Powstaniu Listopadowym a przed Wiosną Ludów. Panował błękit na niebie i jasne słońce w mieście nad Narwią czy mokra szaruga powitała cara Imperium Rosyjskiego i króla Polski Mikołaja I Romanowa (1796 – 1855)...? Witała cara skromna delegacja urzędników czy wiwaty tłumów na cześć potężnego i despotycznego władcy...? W kalendarium „Był taki dzień” czytam, że 8. września 1840 „z apartamentów Domu Rządowego korzystał car Mikołaj I z rodziną”. Wyobrażam sobie, gdzie w Łomży stał i jak wyglądał Dom Rządowy. Przy Rządowej...?
- Nazwa jej pochodzi z 1807 r. Wcześniej była to ulica Kozia, jednak zmieniono ją dla uczczenia rządu departamentu łomżyńskiego i powołania prefekta - wyjaśnia dr Jerzy Jastrzębski, dyrektor Muzeum Północno-Mazowieckiego i autor książki „Był taki dzień...”, wydanej w 2008 r. na jubileusz 590-lecia nadania praw miejskich Łomży. Niewykluczone, że tędy wiodła trasa przejazdu delegacji urzędowych i rządowych z Warszawy do Petersburga. Częścią tak zwanego traktu warszawsko-petersburskiego była nawet bardzo stroma ul. Kapucyńska, zanim nie przekopano z Nowego Rynku ulicy Zjazdowej (dziś Zjazd) z końcem lat 30. lub ok. połowy lat 40. XIX w.
Zbudowana na początku XIX wieku grobla z dwoma mostami z Łomży do Piątnicy była tego traktu częścią (od strony ul. Zjazd), tak jak szosa wiodąca do miasta (dzisiejsza Wojska Polskiego) i Nowego Rynku (pl. Kościuszki). Dom Rządowy dzisiaj nie istnieje. Według historyka, znajdował się przy Nowym Rynku w ciągu ulicy Długiej, tym samym, co nieistniejący dom rodzinny Hanki Bielickiej. Można sobie wyobrazić przedłużenie pierzei kamienic ul. Długiej do placu Pocztowego: wówczas nie było alei Legionów z długim blokiem i salonami telefonii komórkowej. Na rogatkach miasta stał okazały budynek Kina Millenium, z końca XVIII w. tyle że nie jako kino, lecz Zajazd Pod Złotym Koniem – nic dziwnego z tą nazwą, skoro jedna z części była stajnią. Wróćmy na Długą: Dom Rządowy był piętrowy, z palonej cegły, z oficyną. Może nietynkowany, budowany w latach 1824 - 26. - Mieściło się w nim biuro komisarza obwodowego, gdyż Łomża była wtedy miastem obwodowym – tłumaczy dyrektor Jastrzębski. - Car Mikołaj I miał ogromne imperium, był z rodziną i na pewno z całą świtą.
Wyposażenie apartamentu luksusowe
Trochę więcej szczegółów o tym zawiera monografia Donaty Godlewskiej i Czesława Brodzickiego „Łomża 1794 – 1866”. Piętro budynku urządzono dla „dostojnych gości i Familii panujących” jako jedyne w całym województwie augustowskim (ciągnęło się pasem od Łomży przez Augustów do Suwałk). Kosztowny remont Domu Rządowego przeprowadzono w latach 1835 oraz 1839 / 1840, ażeby można w nim było gościć cara Mikołaja I. Między innymi, wymieniano szyby w oknach na nowe i naprawiono dach. Autorzy wyposażenie apartamentu określają jako luksusowe, podając, że wyposażenie dokupione po 1835 r. stanowiły: krzesła jesionowe obite skórą czarną, stół olszowy do pokoju jadalnego, dwa stoły sosnowe, komoda, szafa i dwa łóżka jesionowe. Oprócz tego, były tam po dwa lustra ze złoconymi ramami i z mahoniowymi ramami oraz żyrandol drewniany złocony. W tym apartamencie car Mikołaj I Romanow gościł także 20. października 1834. Natomiast 22. marca 1840 z mieszkania w Domu Rządowym przy Długiej skorzystał przyszły car Aleksander II, zaś 27. maja i właśnie 8. września tegoż roku car Mikołaj I z rodziną. Czym się tu zajmowali, nie wiadomo.
- Książęta i królowie w Łomży pomieszkiwali, a przynajmniej tutaj się zatrzymywali na noclegi we dworze, stąd nazwa ulicy Dwornej, w okolicy obecnego kościoła Benedyktynek, jak książę Janusz I Mazowiecki, jegoż rodzina i władcy Mazowsza – przypomina autor kalendarium. - Królowa Bona miała swój warzywnik z włoszczyzną, a w styczniu 1562 król Zygmunt August przybył do Łomży. Po srogiej klęsce pod Moskwą zimą 1812 przez Łomżę jechał cesarz Francji Napoleon Bonaparte. Miał zatrzymać się na postój w budynku poczty – jednakże nie tej zabytkowej na dzisiejszym placu Pocztowym, gdyż jeszcze jej nie było, tylko gdzieś w Nowym Rynku lub w okolicy Pocztarskiej...? Zagadką po tamtej wiekopomnej wizycie pozostała w pamięci mieszkańców tzw. brama Napoleona, może z racji zwieńczenia jak w łuku triumfalnym...? W apartamentach Domu Rządowego w czasie Powstania Listopadowego 1830 zamieszkiwał Wielki Książę Rosji Michał Pawłowicz, ponownie w listopadzie 1831... W Łomży gościł 4. i 5. czerwca 1991 r. papież Jan Paweł II, a przyszły sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej Agostino Casaroli - w 1967 (szefem dyplomacji Watykanu mianował go w 1979 Polak i przyszły święty)... W kalendarium „Był taki dzień...” pełno jest informacji, nie tylko tak znanych postaci, które jak w mozaice układają się na przestrzenny obraz historii jednego miasta.
Mirosław R. Derewońko
