Tablica o żydowskich mieszkańcach Nowogrodu oficjalnie dostępna
U stóp wzgórza, na którym znajduje się cmentarz żydowski, a rozciąga się jeden z najpiękniejszych widoków w miasteczku, oficjalnie została „otwarta” tablica przypominająca o społeczności żydowskiej żyjącej w Nowogrodzie. „Przywrócenie godnej pamięci tych osób, które spoczywają na terenie tej nekropolii” było celem działania Jeffa Millera, który obok aktorki Gwyneth Paltrow, ufundował tę tablicę.
Aktorka Gwyneth Paltrow, której prapradziadek pochodził z okolic Nowogrodu, nie pojawiła się na uroczystości oficjalnego otwarcia tablicy przypominającej o żydowskiej historii miasteczka. Burmistrz Grzegorz Palka przypominał że Nowogród jest gminą bardzo gościnną i zapraszał, o ile aktorka znajdzie na to czas. Pojawił się za to drugi fundator - Jeff Miller, którego dziadkowie wyjechali do Stanów Zjednoczonych jeszcze przed II wojną światową, a pochodzili „z tych okolic”. Przypomniał, że przez 20 lat badał genealogię swojej rodziny i tak doszedł to żydów z tego terenu. Cztery lata temu przyjechał tu na cmentarz w Nowogrodzie po raz pierwszy i zobaczył jak wygląda. Zdecydował, że musi coś zrobić, aby poprawić jego stan. W ten sposób podjął działania na rzecz zebrania środków, które pozwolą lepiej zadbać o teren cmentarza. Wspominał o chęci jego ogrodzenia. Dziękował Gwyneth Paltrow za jej wkład w ufundowanie tej tablicy i burmistrzowi Grzegorzowi Palce za współpracę.
Miller jasno stawia sobie cele. Chce edukacji, nie tylko tą tablicą, aby młode pokolenie dowiedziało się co żydzi wnosili dla rozwoju państwa polskiego i tego regionu. Zapraszał wszystkich chętnych do przyłączenia się do takiego działania, aby był to „wspólny projekt”. Celem ma być przywrócenie godnej pamięci tych osób, które spoczywają na terenie tej nekropolii. Zachęcał do pracy dla przyszłości jako ambasadorowie kultury, aby zespalać społeczności te z Nowogrodu i te rozsiane po świecie.
Nawiązał do żonkili, którymi udekorowana jest obecnie Warszawa. To z związku z 79. rocznicą wybuchu powstania w Getcie Warszawskim. Zgłosił inicjatywę, aby tu także posadzić te kwiaty, żeby przypominały nam o tych rocznicach.
- Jeśli znajdziecie Państwo jakieś fragmenty kamieni nagrobnych (macew) – zwrócił się do mieszkańców - chcemy z panem burmistrzem doprowadzić, aby te kamienie wróciły na teren cmentarza i w odpowiedniej formie zostały symbolem dawnej społeczności, która tutaj współistniała.
Piotr Puchta z Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, która współpracowała przy tej inicjatywie, wskazał, że uroczystość odbywa się w przeddzień Dnia Pamięci o Ofiarach Zagłady. Przypomniał, że XIX wiek to okres z największym rozwojem społeczności żydowskiej w Nowogrodzie. Wtedy w ogólnej liczbie mieszkańców, społeczność żydowska stanowiła ponad 50 procent.
- Razem z Polakami, sąsiadami, chrześcijanami tworzyli oni świetność tej miejscowości i jej okolic – podkreślał w rozmowie z dziennikarzami.
Obecny na uroczystości Rabin Chaim Rapoport, który odmówił modlitwę za zmarłych wskazał, że żydzi „tworzyli to miejsce, tak jak inni mieszkańcy Nowogrodu i są częścią fundamentu tego miasta”. „Jesteśmy po to tutaj, aby wyrazić cześć ich pamięci”.
- Ten cmentarz żydowski to jedyny ślad po nowogrodzkich żydach, który został po 1939 roku – mówił natomiast burmistrz Nowogrodu Grzegorz Palka.
W swoim wystąpieniu przypomniał o macewach z cmentarza, które były wykorzystywane jako budulec.
- Jest to przykre, ale trzeba zrozumieć, że w czasach, kiedy nie było nic, Nowogród i wszystkie miejscowości okoliczne to były tylko kamienie i kominy, ludzie szukali różnych rozwiązań, aby w jakiś sposób odbudowywać – tłumaczył burmistrz.
W 2007 roku, staraniem ówczesnego burmistrza Józefa Piątka, część macew wróciło na miejsce, z którego pochodziły.
- Dlatego dziś możemy mówić, że mamy tu cmentarz, bo macewy wróciły na miejsce – wskazał Palka. - Żyliśmy w zgodzie i nie powinniśmy zapominać o tej historii. Wojna sprawiła, że nic po tym nie zostało, ale zostaje pamięć. Choćby taka symboliczna tablica, która będzie mówiła o historii nowogrodzkich żydów.
Na tablicy widzimy fotografię synagogi, która kiedyś stała w Nowogrodzie oraz zdjęcie rabina nowogrodzkiego Hersza Pelterowicza i akt małżeński przez niego podpisany. Jest także QRkod, który kieruje na stronę z opisem w języku angielskim i hebrajskim.
Po uroczystości przybyli goście i mieszkańcy przeszli na wzgórze, gdzie znajduje się kilkanaście macew. Była to okazja do wspomnień i wzruszeń, a dla młodzieży z miejscowej szkoły okazją do przyjrzenia się napisom wyrytym na kamiennych tablicach.
