Utworzenie Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego im. Wagów
zostało poprzedzone powołaniem w Łomży - z inicjatywy Heleny
Czernek - na przełomie lat 60. i 70. oddziałów trzech ogólnopolskich
towarzystw naukowych prowadzących działalność z zakresu kultury
języka, literatury oraz historii. ŁTN rozpoczęło swoją działalność
w 1975 roku. Pierwszym prezesem Zarządu Towarzystwa został prof.
Józef Babicz, który pełnił tę funkcję do 1988 roku. Następnie na pre-
zesa wybrano prof. Michała Gnatowskiego, który kieruje Zarządem
do dnia dzisiejszego. Od 1988 roku dyrektorem biura Zarządu jest
mgr inż. Elżbieta Żegalska, pełni ona także funkcję sekretarza gene-
ralnego. Celem Towarzystwa jest krzewienie nauki i pielęgnowanie
kultury, inspirowanie i popieranie badań naukowych oraz gromadze-
nie wszelkich materiałów naukowych ze szczególnym uwzględnie-
niem dziejów regionu, jego odrębności językowych i kulturowych.
Obecnie Towarzystwo liczy 214 członków. ŁTN prowadzi działalność
naukową, wydawniczą i popularyzatorską. Organizuje seminaria do-
ktoranckie oraz sesje naukowe i popularnonaukowe, których odby-
ło się 92. Członkowie Towarzystwa podejmują badania naukowe
z zakresu historii społeczeństwa i miast regionu, językoznawstwa,
socjologii i przyrody. Badania były dofinansowywane przez Mini-
sterstwo Nauki i Informatyzacji, organy samorządowe oraz ze śro-
dków własnych. Od blisko 30. lat Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe
prowadzi działalność wydawniczą. W tym okresie ukazało się 89 pu-
blikacji. Wśród nich znajdują się monografie najstarszych miast
regionu: Wizny, Jedwabnego, Szczuczyna, Radziłowa, Stawisk,
Łomży, Zambrowa, Kolna, Wysokiego Mazowieckiego, biografie
zasłużonych łomżan: rodziny Wagów, Stanisława Antoniego Szczuki,
Rajmunda Rembielińskiego, Adama Chętnika, Piotra Bańkowskiego,
Stanisława Michałowskiego, Heleny Czernek, Stefanii Karpowicz,
Stanisława Dworakowskiego, materiały z sesji i opracowania badań.
Od 1989 roku systematycznie wydawane są “Studia Łomżyńskie”.
Do tej pory ukazało się 16 tomów. Wszystkie publikacje można na-
być w siedzibie Towarzystwa, przy ul. Długiej 13 w Łomży. ŁTN po-
siada bibliotekę z bogatym księgozbiorem liczącym obecnie ponad
16 tysięcy woluminów, w tym 1900 zostało ofiarowanych na mocy
testamentu prof. Piotra Bańkowskiego. Profesor przekazał Towa-
rzystwu również cenną kolekcję porcelany, obrazów i mebli. Zna-
czącą część zasobów książkowych ŁTN stanowią starodruki oraz
wydawnictwa z XIX i początku XX wieku. Duży zbiór tworzą
ponadto książki oraz czasopisma dotyczące Ziemi Łomżyńskiej
i Kurpiowszczyzny. Z księgozbioru na co dzień korzystają studen-
ci, nauczyciele oraz inni czytelnicy. ŁTN współpracuje z Polską
Akademią Nauk, uczelniami, towarzystwami naukowymi oraz
instytucjami kultury w zakresie popularyzowania wiedzy i nauki.
Elżbieta Żegalska