„Wskrzesiciel Polski” zmarł w Drozdowie
- 11 listopada to święto wszystkich cieszących się wolną Polska – mówił Lech Szabłowski starosta łomżyński stojąc w Drozdowie przed tablica upamiętniająca Romana Dmowskiego. - Obok Józefa Piłsudskiego zaliczany jest On do najwybitniejszy polityków Polski I połowy XX wieku – ciągnął starosta podkreślając że obok militarnych działań Legionów Piłsudskiego dyplomatyczne zabiegi Dmowskiego doprowadziły do odrodzenia się, po 123 latach zaborów, wolnej i niepodległej Polski w 1918 roku. Ten wybitny polityk i patriota, twórca Narodowej Demokracji zmarł 75 lat temu – 2 stycznia 1939 r., w dworze rodziny Lutosławskich w podłomżyńskim Drozdowie. W sporządzonym akcie zgonu zapisano, że umarł „wskrzesiciel Polski”.
Roman Dmowski urodził się 9 sierpnia 1864 w Kamionku pod Warszawą (obecnie Praga Południe). Jeszcze pod koniec XIX wieku związał swoje losy z młodzieżową organizacją „Zet” i Ligą Polską, biorąc udział w przekształceniu tej ostatniej w Ligę Narodową. Przeszedł przez więzienie carskie i zesłanie do Mitawy, a po ucieczce do Lwowa stworzył Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne. Początek XX wieku to przede wszystkim wydanie jednej z najważniejszych w jego życiu książek - „Myśli nowoczesnego Polaka” oraz krytyka działań rewolucyjnych polskich socjalistów. Z pewnością ułatwiło mu to powrót do Królestwa Polskiego (stanął na czele endecji) i lansowanie hasła jego autonomii. Dodać do tego można redagowanie „Gazety Polskiej” i zasiadanie w II i III Dumie Rosyjskiej.
Od wybuchu I wojny światowej najpierw w Petersburgu, a następnie w stolicach państw zachodnich, zabiegał o autonomię Królestwa Polskiego. Po zmianie sytuacji politycznej, w związku rewolucją w Rosji, opracował program odbudowy państwa polskiego, inicjował powstanie we Francji 100 tys. Błękitnej Armii.
Początek 1919 r. przyniósł mu do odegrania często niedocenianą, a chyba najważniejszą rolę w życiu - Delegata Pełnomocnego Polski na konferencję pokojową w Paryżu. Jego wystąpienie dotyczące polskich oczekiwań, jak i późniejsza działalność w połączeniu z wydarzeniami w kraju, odegrała kluczową rolę w kształtowaniu granic Polski. To on, wspólnie z Ignacym Paderewskim, podpisał 28 czerwca 1919 r. traktat wersalski, przywracający Polskę na mapę Europy.
W II Rzeczpospolitej został wybrany posłem na Sejm Ustawodawczy, a w czasie inwazji bolszewickiej został członkiem Rady Obrony Państwa. Od 27 października do 14 grudnia 1923 był ministrem spraw zagranicznych w gabinecie Wincentego Witosa i było to jedyne stanowisko rządowe w jego karierze politycznej.
Obok działalności politycznej zajmował się też publicystyką. Swoją działalność zintensyfikował po przewrocie majowym z 1926 r., zakładając Obóz Wielkiej Polski i dwa lata później Stronnictwo Narodowe.
Roman Dmowski do Drozdowa przyjechał w czerwcu 1938 roku oddając się pod opiekę rodziny Niklewiczów. Ciężko zachorował po wigilii Bożego Narodzenia; częściowo sparaliżowany, leżąc dostał zapalenia płuc i zmarł 2 stycznia 1939 roku.
Dziś w mieszczącym się w dworku Lutosławskich Muzeum Przyrody znajduje się wyodrębniony salonik w którym zebrano pamiątki po Romanie Dmowskim i jego bytności w Drozdowie. Wśród prezentowanych eksponatów jest też fotokopia aktu zgonu.
