30 lat po....
Wprowadzenie stanu wojennego było z pewnością szokiem dla większości społeczeństwa, oczekującego raczej reformy istniejącego w Polsce systemu komunistycznego niż siłowej likwidacji opozycji. W woj. łomżyńskim w wyniku działań podjętych 13 XII 1981 r. SB aktywną kontrolą objęło 93 osoby z grona działaczy NSZZ i NSZZ RI „Solidarność”, które uznano za mogące podjąć „szkodliwą społecznie i politycznie działalność”. Ponadto w stosunku do radykalnych działaczy tych związków oraz osób co do których zachodziła obawa iż mogą zakłócić ład i porządek zastosowano internowanie. Działaniami tymi, według danych z listopada 1982 r., objęto 34 osoby, w tym 30 aktywnych członków „Solidarności”. Wśród osób represjonowanych znaleźli się m.in.: Teresa Steckiewicz, Wojciech Kurelski, Henryk Tomaszewski, Henryk Kapuściak, Lech Feszler, Kazimierz Chodzicki, Marek Rutkowski, Ireneusz Mieczkowski i Lech Gizelbach.
Trzy dni po wprowadzeniu stanu wojennego, z instrukcją BP KC PZPR z 10 XII 1981 zapoznał członków egzekutywy I sekretarz KW Włodzimierz Michaluk. Wśród najważniejszych zadań stojących przed członkami PZPR wymienił on: działania Komisji Kontroli Partyjnych wszystkich szczebli w stosunku do członków partii którzy dotychczas nie określili swojej podstawy lub byli wrogo nastawieni do ostatnich decyzji Rady Państwa i WRON, utworzenie Rejonowych Ośrodków Pracy Partyjnej i powołanie pełnomocników KW w poszczególnych Rejonowych Ośrodkach Pracy Partyjnej, powołanie Wojewódzkiego Sztabu Informacji KW, powołanie grupy samoobrony przy KW (batalion składał się z 276 aktywistów). Poinformował też o pełnieniu stałych całodobowych dyżurów w KW.
Od początku też władze starały się też usprawiedliwić dokonany w kraju przy użyciu wojska przewrót. W ramach tych działań 22 XII 1981 r. Wydział Organizacyjny KW PZPR w Łomży w oparciu o materiały z KC opracował dokument „Zadania komitetów i organizacji partyjnych w warunkach stanu wojennego”. Stwierdzano w nim m.in. , że instancje partyjne powinny organizować poparcie polityczne dla decyzji WRON i „zadań stanu wojennego”. Wykonać to miały poprzez: wspieranie pełnomocników-komisarzy WRON, organizowanie zebrań POP, narad aktywu, ukazywać w prasie partyjnej przykłady poparcia dla działań władz, pozytywy wynikające z wprowadzenia stanu wojennego to jest: wzrost ładu, porządku i dyscypliny społecznej, walkę ze spekulacją, poprawę funkcjonowania gospodarki. Kolejnym poleceniem było tworzenie Obywatelskich Komitetów Ocalenia Narodowego w zakładach pracy, gminach i miastach. Zgodnie z istniejącą do dnia dzisiejszego wersją po 13 XII 1981 mogło być już tylko lepiej.
Ponadto do zakładów, w których mieściły się silne ośrodki „Solidarności” zalecano skierowanie grup aktywu partyjnego w celu udzielenia pomocy Komisjom Zakładowym i POP, do powoływanych w zakładach pracy komisji socjalnych radzono włączyć „lojalnych wobec władzy” członków solidarności, członkowie KW, KM, KMG i KG zostali zobowiązani do wystąpienia z „Solidarności”, organizacje partyjne w oświacie jako zadanie otrzymały przygotowanie odpowiednich grup działaczy do poprowadzenia pracy ideologicznej z młodzieżą po feriach świątecznych.
W obronie związku stanął Kościół rzymskokatolicki, czego przykładem może być wystąpienie bp Mikołaja Sasinowskiego 13 I 1982 r., podczas spotkania z komisarzem wojskowym woj. łomżyńskiego. W trakcie tej rozmowy biskup prosił o zwolnienie internowanych, zwłaszcza kilkunastu wymienionych przez niego osób. Zażądał także aby nie pobierano od nich oświadczeń o lojalności i rezygnacji z członkostwa w „Solidarności” . Bp Sasinowski prosił także o przekazanie kurii sztandaru NSZZ „Solidarność” twierdząc, iż umieszczone były na nim symbole religijne oraz o zwrot symboli religijnych, które znajdowały się w budynku MK NSZZ „Solidarność”. Zażądał także zwrotu powielacza, który według niego był własnością kurii. Bp Sasinowski twierdził również, iż pozbawienie kartek na mięso i masło chłoporobotników było niesłuszne i bardzo ich krzywdzące.
Dziesięć dni później w UW w Białymstoku odbyło się spotkanie wojewody białostockiego K. Dunaja z ordynariuszem łomżyńskim. W dyskusji na temat aktualnej sytuacji w kraju bp. Sasinowski stwierdził, że stosunek społeczeństwa do stanu wojennego był nieprzychylny i nie sprzyjał likwidowaniu barier. Stan ten stwarzał też szereg uciążliwych utrudnień np. brak łączności telefonicznej, ograniczenia w zakupie paliwa, utrudnienia w poruszaniu się obywateli. Nawiązując do działalności „Solidarności” stwierdził m.in., że jeśli władza chce odzyskać zaufanie w społeczeństwie, powinna podjąć dialog na linii: władza – Kościół – „Solidarność” w pierwotnym wydaniu na czele z Wałęsą. Jego zdaniem dużo zastrzeżeń budziło internowanie, gdyż w niektórych przypadkach internowanym nie zabezpieczano należytej opieki lekarskiej, byli traktowani brutalnie przez służbę porządkową.
Patrząc na to wydarzenie po 30. latach nie możemy zastanawiać się, czy było ono słuszne, czy nie. Pamiętajmy, że wśród krzywd z tego okresu są zabici górnicy i ich rodziny, wyrzuceni z pracy za działalność związkową, zmuszeni do opuszczenia Polski bez prawa powrotu działacze NSZZ „Solidarność”. Twórcy stanu wojennego zrobili jeszcze jedną rzecz, złamali wiarę w możliwość przeprowadzenia zmian społecznych i politycznych. Oprócz tego wprowadzili psychozę strachu i udowodnili, że najważniejsze było ślepe posłuszeństwo wobec PZPR.
dr Krzysztof Sychowicz
