Ku pamięci. Flaga cenniejsza niż złoto
13 lutego Wydział III KW MO w Łomży otrzymał informację, że w budynku Wojewódzkiego Związku Kółek Rolniczych zerwanych zostało osiem flag koloru czerwonego, czyli popularnie zwanych „szturmówek”. Były one umieszczone w stojakach razem z flagami biało-czerwonymi, a cały problem polegał na tym, że w czasach PRL-u uważane one były za symbol przyjaźni, a nawet samego Związku Radzieckiego (którego flaga posiadała przecież sierp i młot). Ze wstępnych ustaleń wynikało, że tego „strasznego” przestępstwa dopuściły się dwie osoby, zauważone w pobliżu miejsca zdarzenia przez dozorcę.
Za główny cel założonej z tego powodu przez Służbę Bezpieczeństwa sprawy o kryptonimie „Flaga” uznano ustalenie sprawców tego wydarzenia oraz „[…] izolację i neutralizację w środowisku, wyjaśnienie motywów działania oraz zapobieżenie ewentualnym dalszym negatywnym politycznie działaniom z ich strony”. W trakcie prowadzonych czynności wykorzystywano osobowe źródła informacji (różnej maści tajnych współpracowników), zamieszkujących lub pracujących w rejonie zdarzenia. I tak ppor. J. Kulpeksza otrzymał zadanie przeprowadzenia rozmowy z kierowniczką Biura Gospodarczo-Administracyjnego WZKR Teresą Czartoryjską, dozorcą, a także zabezpieczenia resztek zniszczonych flag. Wspólnie z ppor. L. Mazewskim przy wykorzystaniu t.w. „Szwed” i „Saling” miał rozpoznać osoby skłonne do tego typu działań. Natomiast ppor. W. Misiejczuk działając na terenie tej instytucji otrzymał polecenie ustalenia, kto pierwszy zauważył zerwane flagi i w jaki sposób komentowano ich zniszczenie oraz kogo wymieniano jako ewentualnych sprawców. Do prowadzonych działań zaangażowano też funkcjonariuszy KM MO, którzy sprawdzali alibi podejrzanych osób, ustalali kto był wylegitymowany w godzinach nocnych na tym obszarze. Ponadto analizowali „element chuligańsko-pasożytniczy” przebywający w mieście pod kątem jego ewentualnego związku ze zdarzeniem. Podczas przeszukań mieszkań milicjanci mieli również zwracać uwagę na posiadanie podartego płótna koloru czerwonego. Oczywiście na bieżąco powinni konsultować uzyskiwane materiały z „towarzyszami z Wydziału III „A”. Plan tych przedsięwzięć opracował naczelnik Wydziału III por. Janusz Gwardiak, a zatwierdził zastępca KW MO ds. SB płk Jerzy Panasewicz.
Jak widać nie było to manifestacyjne wystąpienie przeciwko istniejącemu wówczas systemowi komunistycznemu, ale jako takie zostało zinterpretowane. W tym przypadku zastanawiający pozostaje też fakt, że nikt nie zadał sobie pytania dlaczego nie zerwano flag biało-czerwonych, uznając to za rzecz oczywistą. Poza tym nawet dzisiaj można by pozazdrościć osobie, w sprawę której służby mające dbać o porządek i bezpieczeństwo zaangażowałyby takie środki i z taką energią przystąpiły do wyjaśnienia sprawy. A jak skończyło się to wielkie „polowanie” na miłośnika czerwonych flag?
Tym razem na szczęście dla tej osoby pomimo zrealizowania wszystkich wspomnianych wcześniej zadań sprawa o numerze rejestracyjnym LO – 3923, 16 września 1980 r. została złożona w archiwum Wydziału „C”. W uzasadnieniu tej decyzji stwierdzono, że najprawdopodobniej był to wybryk chuligański, a nie działanie polityczne. Pomimo tego pojawiło się tutaj także stwierdzenie, iż konieczne było ukierunkowywanie donosicieli na ujawnianie takich aktów, bez względu na to, czy były one popełniane celowo, czy też „bezmyślnie”.
Na zakończenie pozostaje zadać tylko pytanie, jakie środki i czy w ogóle angażowane były do wykrycia osób, które zrywały flagi biało-czerwone?
Tekst ten powstał w oparciu o materiał archiwalny byłej SB, znajdujący się w Archiwum IPN Oddział w Białymstoku o sygnaturze 05/31.
IPN o. Białystok
