Bombonierka biskupa Stefanka
„W Polsce diecezję łomżyńską uważa się za taką bombonierkę, ale to nie jest do końca prawdziwe określenie” - mówił w 2011 roku, gdy przechodził na emeryturę, zmarły w piątek ks. bp Stanisław Stefanek. W trakcie posługi w Łomży erygował trzy parafie, powołał kilka nowych diecezjalnych instytucji i doprowadził do modernizacji 500-letniej Katedry. Przez 15 lat zarządzania Diecezją Łomżyńską musiał zmierzyć się z wieloma wyzwaniami. Do najważniejszych zaliczyć można sprawę „Sąsiadów” z Jedwabnego, oraz formowanych w mediach ogólnopolskich oskarżeń pod adresem biskupa.
Gdy papież Jan Paweł II mianował ks. bp. Stanisława Stefanka Biskupem Łomżyńskim ten miał już 60 lat i od 16 lat był biskupem pomocniczym w Szczecinie. Uroczysty ingres do Katedry Łomżyńskiej odbył 17 listopada 1996 roku, choć diecezję w kanoniczne posiadanie objął trzy tygodnie wcześniej - 28 października. Funkcję pełnił do 11 listopada 2011 roku.
Biskup rodzin
Bp. Stefanek pochodził z okolic Lublina, był zakonnikiem - w wieku 23 lat został wyświęcony na kapłana w Towarzystwie Chrystusowym w Poznaniu. Gdy przyjmował sakrę biskupią w 1980 roku obrał sobie zawołanie „In omnibus Christus”. Szczególnym miejscem realizacji przyjętego zawołania była posługa na rzecz małżeństw i rodzin. Pełniąc funkcję biskupa w Szczecinie, a później w Łomży był także dyrektorem Instytutu Studiów nad Rodziną Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, przekształconej później w Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Zasiadał również w Prezydium Papieskiej Rady ds. Rodziny i przewodniczył Radzie Episkopatu Polski ds. Rodziny. Niemal natychmiast po przyjściu do Łomży, jeszcze w grudniu 1996 roku, biskup Stefanek powołał Fundusz Obrony Życia Diecezji Łomżyńskiej. Kilka lat później powołał Katolicki Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy Diecezji Łomżyńskiej, a jeszcze później, przy Opactwie Sióstr Benedyktynek ustanowił „okno życia”. Ostatnią „rodzinną” inicjatywą biskupa Stefanka było powołanie w 2011 roku Studium Życia Rodzinnego w Instytucie Teologicznym w Łomży.
Biskup Stefanek w trakcie swojej posługi w Łomży erygował trzy nowe parafie: pw. Krzyża Świętego (czerwiec 1997 r.), pw. Najświętszej Marii Panny Częstochowskiej (sierpień 1997 r.) i pw. św. Andrzeja Boboli (marzec 2003 r.). Powołał do życia Diecezjalne Radio Nadziej, Szkoły Katolickie w budynku przy ul. Sadowej, oraz doprowadził do stworzenia Muzeum Diecezjalnego w pomieszczeniach dobudowanych do Domu Księży Emerytów. W pokojach nad Muzeum zamieszkał, po wyprowadzeniu się z Pałacu Biskupiego.
Katedra – kościół biskupa
Swoistym „oczkiem w głowie” biskupa Stefanka przez cała lata była 500-letnia Katedra. W 2009 roku prof. Czesław Dźwigaj, artysta rzeźbiarz z Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, wspominał, że kiedy biskup przyjechał do Łomży i „rozglądnął się po diecezji, po kilku miesiącach zadzwonił i zaprosił mnie tutaj. Weszliśmy do Katedry, a ksiądz biskup mówi, że jeśli pan Bóg pozwoli, to chciałby odchodząc na emeryturę zostawić Katedrę jako matkę kościołów diecezji w piękniejszym stanie. I że nie chodzi mu o lifting, tylko o Katedrę odmłodzoną.”
W 2000 roku proboszczem parafii katedralnej biskup Stefanek mianował ks. Mariana Mieczkowskiego, który wcześniej ukończył studia historii sztuki w Krakowie. To on przeprowadził trwający kilka lat, gruntowny remont najstarszej w mieście świątyni. Osuszono mury, wymieniono jej dach, oraz przeprowadzono mozolne i kosztowne prace przy naprawianiu ceglastej elewacji i katedralnej dzwonnicy. Przebudowano m.in. system ogrzewania kościoła i prezbiterium, pod podłogą którego odkryto stare krypty grobowe z trumną ze szczątkami pierwszego proboszcza i budowniczego Katedry, zmarłego w 1549 r. ks. Jana Wojsławskiego. Z woli biskupa Stanisława Stefanka w prezbiterium Katedry zbudowano nową, dużą kryptę grobową, w której biskup polecił ustawić sarkofag dla siebie.
Jedną z najważniejszych zmian wewnątrz Katedry była wymiana ołtarza głównego. Nowy ustawiono w 2009 roku, tuż przed wielkimi obchodami jubileuszu 1000-lecia męczeńskiej śmierci św. Brunona z Kwerfurtu. To na nie do Łomży zjechała na obrady Konferencja Episkopatu Polski. Odlany z brązu ołtarz powstał według projektu prof. Dźwigaja. Główną, centralną postacią jest zmartwychwstały Chrystus, nadnaturalnej wielkości, wstępujący do nieba znad globu Ziemi, otoczony w chwale postaciami kilkudziesięciu świętych. Twarzy jednemu z nich „udzielił” biskup Stanisław Stefanek.
Za biskupa Stefanka w Katedrze przeprowadzono także remont kaplicy Matki Boskiej Łomżyńskiej i kaplicy Najświętszego Sakramentu, uporządkowano epitafia i grobowce, oraz pojawiła się nowa Droga Krzyżowa także autorstwa prof. Dźwigaja.
Biskup a sparwa Jedwabnego
W 2001 roku została opublikowana książka Jana Grossa pt. „Sąsiedzi”, w której odpowiedzialnością za wymordowanie podczas II wojny światowej żydowskich mieszkańców miasteczka obarczył on ich polskich sąsiadów. Wówczas sprawa Jedwabnego stała się głośna w Polsce i na świecie. Biskup Stanisław Stefanek stanął wtedy wraz z mieszkańcami napiętnowanego miasteczka, gdy jak to określał – „rozpętano niewiarygodną w metodach kampanię przeciwko Jedwabnemu”. Podczas Mszy świętej sprawowanej 11 marca 2001 roku w jedwabieńskim kościele mówił, że przyjechał na niedzielną sumę, by „modlić się wraz z mieszkańcami w obliczu niespotykanego ataku na Jedwabne, ataku na rozumienie II wojny światowej i historii najnowszej”. Biskup podkreślając, że wszyscy mają moralny obowiązek dochodzenia do prawdy, zwracał uwagę, że nikt nie obciąża obecnie mieszkańców Berlina za zbrodnie nazizmu, a mieszkańców Moskwy za zbrodnie bolszewizmu.
Wówczas też wspominając przyjście do Łomży mówił: „Po kilku dniach od podjęcia posługi w Łomży dowiedziałem się, między innymi, o tym fragmencie naszej bolesnej historii. Uczyłem się Jedwabnego, Radziłowa, Wąsosza, Wizny, Łomży, Krasowo Częstek z parafii Piekuty, gdzie wymordowano całą wieś. Uczyłem się. Jest to moja ziemia, wyznaczona mi przez Opatrzność; tu sprawuję posługę pasterza, z troski o tę ziemię będę oceniany na Sądzie Boskim.
Uczę się Jedwabnego, szczególnie od ponad roku, kiedy moi przyjaciele w Warszawie, w dyskretnej rozmowie, ściszonym głosem, mówili mi: będzie wielki atak na Jedwabne, idzie o pieniądze. Będzie miał ksiądz biskup wiele przykrości.(...)”
Biskup oskarżany
Wydaje się, że w ciągu piętnastu lat posługi pasterskiej w Łomży najtrudniejsza dla biskupa Stanisława Stefanka była jesień 2007 roku. Wówczas to pojawiły się w mediach zarzuty dotyczące rzekomej jego współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa PRL. Oskarżany biskup napisał list do wiernych, który był czytany we wszystkich parafiach. Podkreślał: „nigdy, w żadnej formie, nie współpracowałem ze służbą bezpieczeństwa”. Słowa biskupa Stefanka później potwierdziła także Kościelna Komisja Historyczna, która badała znajdujące się w IPN akta SB, dotyczące wszystkich żyjących polskich hierarchów kościelnych. Pewnego rodzaju przecięciem posądzeń biskupa była też decyzja Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego, który w 2009 roku odznaczył ks. bp. Stanisława Stefanka Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Został on nadany „za wybitne zasługi w działalności naukowo-dydaktycznej, za osiągnięcia w pracy duszpasterskiej”.
Kilka lat po przejściu biskupa Stanisława Stefanka na emeryturę pojawiły się kolejne oskarżenie pod jego adresem. Miały dotyczyć jego działań, gdy był jeszcze biskupem pomocniczym w Szczecinie. Wówczas miał nie zareagować na alarmy wychowawców dzieci, które były molestowane przez jednego z księży. Nazwisko zmarłego biskupa w tym kontekście wymieniane jest w ubiegłorocznym raporcie Fundacji „Nie Lękajcie Się”.
