Stan wojenny w Łomży
O wprowadzeniu stanu wojennego większość społeczeństwa dowiedziała się 13 grudnia 1981 roku rano z radia i telewizji. Od godziny 6.00 wielokrotnie tego dnia powtarzano wystąpienia gen. Wojciecha Jaruzelskiego, który stanął na czele Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego, która przejęła władzę w Polsce. Już nocą z 12 na 13 grudnia wyłączono telefony i rozpoczęła się akcja „Jodła”, której celem było aresztowanie i internowanie najaktywniejszych działaczy „Solidarności”. W Łomżyńskiem tej nocy aresztowano 26 osób - 19 w samej Łomży, choć zamierzano przynajmniej o 10 więcej. Internowanie było tylko jedną z wielu represji, jakimi dysponowała władza. Ponad tysiąc osób, działaczy opozycji, wcielano do wojska i do ORMO czyli rezerwy milicji. Innych zmuszano do wystąpienia ze związku oraz podpisywania oświadczeń o lojalności wobec państwa, nękano częstymi rewizjami i rozmowami ostrzegawczymi. W Łomżyńskiem tzw. „Aktywną kontrolą” milicja objęła 93 osoby.
Przejmując władzę w kraju WRON wprowadziła cenzurę korespondencji, ograniczono możliwość przemieszczania się poprzez wprowadzenie godziny milicyjnej oraz zakaz opuszczania miejsca zamieszkania bez zezwolenia władz. Dekret o stanie wojennym zawieszał też działalność wszystkich organizacji, stowarzyszeń i związków zawodowych, w tym NSZZ „Solidarność”, a nawet podległych partii gazet i czasopism. Dla przeciętnego mieszkańca województwa łomżyńskiego wprowadzenie stanu wojennego oznaczało strach i niepewność. Stan wojenny identyfikowano z wojną domową. Społeczeństwo obawiało się interwencji z zewnątrz, wywózek na Wschód i aresztowań. Ludzie przygotowywali się jak do wojny, robiąc zapasy żywności i towarów pierwszej potrzeby.
Ludzie władzy
Władzę w województwie przejął wojewódzki pełnomocnik Komitetu Obrony Kraju. W Łomży był nim początkowo płk Filip Majewski, którego w marcu 1982 roku zastąpił płk Lucjan Zapała, następnie zaś (od 16 lipca 1982 r.) – płk Kazimierz Jaroń. Kierował on dziewięcioosobowym sztabem, w którego składzie znajdował się między innymi szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego płk Józef Piotrowski i komendant wojewódzki Milicji Obywatelskiej – płk Stefan Sokołowski. Podlegało mu wojsko i nowe ogniwo władzy – komisarze wojskowi, skierowanych do większych zakładów, do szkół, do urzędów miast i gmin. W terenie działały Wojskowe Terenowe Grupy Operacyjne, które miały wykrywać nieprawidłowości w funkcjonowaniu urzędów i przedsiębiorstw, wnioskować o karanie winnych nieprawidłowości czy nadużyć gospodarczych. 16 grudnia 1981 r. jedna z takich grup rozpędziła targ w Łomży, uznając, że sprzedaje się tam towar po wygórowanych cenach.(...)
Trzy dni po wprowadzeniu stanu wojennego I sekretarz Komitetu Wojewódzkiego PZPR Włodzimierz Michaluk, zapoznał członków egzekutywy KW z instrukcją BP KC PZPR z 10 XII 1981. Wśród najważniejszych zadań stojących przed członkami PZPR wymienił działania Komisji Kontroli Partyjnych wszystkich szczebli w stosunku do członków partii którzy dotychczas nie określili swojej podstawy lub byli wrogo nastawieni do ostatnich decyzji Rady Państwa i WRON. To podczas tego posiedzenia, 16 grudnia 1981 roku, ówczesny I sekretarz Komitetu Miejskiego PZPR w Łomży Mieczysław Czerniawski proponował „aby szeroko pójść z wyjaśnieniem roli Partii w aktualnej sytuacji, prowadzić operatywne działania na rzecz samookreślenia się członków Partii oraz rozliczenia ludzi nieudolnych, tchórzliwych i chwiejnych w poglądach”.
Egzekutywa nie bardzo wiedziała w jaki sposób przeprowadzać weryfikacje. Zastanawiano się np. co zrobić z tymi, którzy wstąpili do „S” z polecenia partii w celu prezentowania „linii partyjnej”. Na posiedzeniu egzekutywy 19 stycznia 1982 r. Czerniawski podał przykład I sekretarza Komitetu Zakładowego w łomżyńskim oddziale Białostockiej Fabryki Mebli, który otrzymał polecenie wstąpienia do „S” przed wprowadzeniem stanu wojennego. Człowiek ten nie chciał teraz wystąpić ze związku, by „nie być postrzeganym jako chorągiewka na wietrze”. (...)
Pozytywnie zweryfikowani
Weryfikacje nie dotyczyły wyłącznie członków partii. Obejmowano nimi poszczególne grupy zawodowe: lekarzy, nauczycieli, pracowników administracji czy dziennikarzy. Do weryfikacji dziennikarzy partia podeszła bardzo poważnie. Po ogłoszeniu stanu wojennego w Łomży zawieszono działalność „Kontaktów”. Rozmowy z dziennikarzami redakcji odbyły się 8 stycznia 1982 r. Komisją weryfikacyjną kierował przewodniczący Wydziału Propagandy i Agitacji KW PZPR, Antoni Drozdowski. Już 13 stycznia 1982 r. Wojewódzki Sztab Informacji i Propagandy KW PZPR ocenił „Kontakty” pozytywnie i wystąpił do Wydziału Prasy Radia i Telewizji KC PZPR o wznowienie działalności. Warsztat redakcji oceniono na 4+, ideologię zaś na 3-. Redakcji dano pół roku na przewartościowania. 12 marca 1982 r. „Kontakty” wznowiły działalność. Do redakcji nie powrócił jednak, wypuszczony dwa tygodnie wcześniej z internowania, Lech Gizelbach.
***
Łomżyński Klub Myśli Patriotycznej zaprasza dziś, 13 grudnia 2013 roku, o godz. 18.00 do Centrum Katolickiego przy parafii Krzyża Świętego w Łomży, ul. Zawadzka 55, na spotkanie z osobami represjonowanymi i internowanymi w tamtym okresie.
