Ostatkowa Ziabela, czyli zapusty w Radziłowie
Swawolne śpiewy i skoczne tańce na rynku w Radziłowie towarzyszyły widowisku weselnemu szlachcica Jana i Izabeli, jakie po raz dwunasty zorganizowała gmina, aby ostatkowej tradycji stało się zadość. (Nie)wesoła historia hulaszczego małżeństwa, które w karnawale roztrwoniło majątek, do dziś stanowi przestrogę, aby podczas Wielkiego Postu wrócić po rozum do głowy.
- Odnowiliśmy tradycję dla naszych dzieci i wnuków, żeby koniec karnawału kojarzył się z Radziłowem - mówi Zbigniew Mordasiewicz, któremu przed laty pomogli zainicjować huczne zapusty na rynku ówczesny wójt gminy Kazimierz Gwiazdowski, etnograf Zygmunt Ciesielski i dyrektor Wojewódzkiego Ośrodka Animacji Kultury w Białymstoku Andrzej Dyrdał. - Ale to nie jest wcale tylko nasz wymysł, bo znaliśmy Ziabelę z opowieści dziadków, którzy robili taką ostatkową zabawę w latach międzywojennych. I bez tych zapustów Radziłów już nie może żyć!
Cały Radziłów znów czeka na Ziabelę...
- Idą, idą przebierańce, będą śpiewy, będą tańce – kiedy dziecięce piosnki dobiegają ze sceny na rynku, 17-letnia Izabela dopiero stroi się z 36-letnim mężem Janem, aby pójść w orszaku weselnym z parą drużbów i cudacznie przebranymi biesiadnikami. Będzie im towarzyszyć weselny grajek z akordeonem i trzy tęgie „niedźwiedzie”. W nieodległej od rynku stodole stroją się i rozgrzewają dla kurażu i dla nabrania animuszu przebudzone z zimowego snu misie: mające kilkadziesiąt metrów słomiane powrósła oplatają ciasno torsy, ręce i nogi mężczyzn. I jeszcze radziłowski bociek z marchewkowym nosem, i dokazująca koza, wskakująca między ludzi: aby jednych postraszyć, aby innych rozbawić. Aby odwrócić zwykły porządek świata, co przecież jest istotą karnawału - gdy żebrak bezkarnie nakłada szaty księcia, zaś książę przywdziewa bez obaw o tytuł maskę nędzarza.
Koksownik, konferansjer i Kolorowy Tabor
Na muszlowatej scenie od godziny 11. do 13.30 występują w oczekiwaniu na orszak Jana i Izabeli zespoły uczniowskie, m.in., ze szkół podstawowych we wsiach Słucz, Kramarzewo i Mścichy oraz z gimnazjum w Radziłowie i z biblioteki w Szczuczynie. Przybyły również grupy Magusie, Kłosek i Zespół Śpiewaczy z Turośli. Na scenie królują śpiewki ludowe i pieśni cygańskie, do których dość ochoczo włączają się rozbawieni widzowie. „Dość”, bo dokucza ziąb, mroźny wiatr i zacinający śnieg. Ale rozgrzewa gorąca herbatka od gminy i rozpalony koksownik od sceny oraz Jacek Nowak – jak sam siebie określa - „zaprzyjaźniony z gminą konferansjer”.
- Dzisiaj obchodzimy pięciolecie, bo nasz zespół powstał właśnie po to, aby ubarwić Ziabelę – wyjawia z dumą założycielka 12-osobowej grupy Kolorowy Tabor Alicja Tuzinowska, ucząca muzyki i plastyki w Słuczu. - Dzieci uczą się od małego, że do zabawy też trzeba się przygotować.
Ziabela wkracza z orkiestrą do akcji
Rezcz jasna, najwięcej zabawy jest z Ziabelą: to nie tylko zwyczajowa nazwa zapustów w Radziłowie, lecz także umocowanego do długiego dyszla koła, na którym obracają się w chocholim tańcu dwie kukły. Jedna to rozpustna – jak wieść gminna niesie – małżonka Jana, a druga to Jan.
Zanim jednak hucznie objadą z rozhasanym korowodem cały rynek, ciągnieni przez konnego jeźdźca, pole do popisu ma Miejska Orkiestra Dęta z Białegostoku. Prowadzi ją od z górą 30 lat Franciszek Mocarski, zaś tworzą muzykalni uczniowie Zespołu Szkół Mechanicznych i tańczące mażoretki z IX Liceum Ogólnokształcącego. Mimo że sama drży z zimna na całym ciele, urocza i uśmiechnięta Beata Kryniszewska porywa z koleżankami do walca przygodnych tancerzy.
Patryk Mordasiewicz (lat 19) nie zważa na ziąb, od którego grabieją ręce: dmie w puzon, ile sił w płucach, zerkając czasem na lecące z nieba płatki śniegu. W 50-osobowej orkiestrze ma bliskich z Radziłowa: starszego brata Huberta, młodszą siostrę Magdalenę i kolegę Rafała Kosmaczewskiego. - Wargi nie przymarzają nam do metalowych ustników, kiedy dmiemy z młodzieńczym zapałem – przyznaje puzonista. - Rozgrzewają się od chuchania. W tak dużej grupie dmie się o wiele raźniej!
Po oczepinach i w domu weselnym
Jan i Izabela wkraczają na scenę tanecznym krokiem: całują się, przytulają i żartują z publicznością. Przyjmują prezenty od gospodarzy, aż w końcu Ziabela rzuca za siebie bukiet kwiatów na szczęście pannom i kawalerom, którzy nie darmo setkami przybyli na rynek w ostatni dzień karnawału.
Zarumienieni od mrozu, uścisków i pokrzykiwań mogą wreszcie odpocząć z daleka od gapiów. Bezpruderyjna Izabela nieoczekiwanie zdejmuje perukę i... okazuje się, że to 17-letni Patryk Nowak z Wąsosza, ubiegłoroczny Mistrz Europy w karate kyokushin. Natomiast szlachcic Jan to w naturze 36-letni Krzysztof Klimaszewski z Radziłowa, wicemistrz Europy w trójboju siłowym z 2011 r. Równie niespodziewana zmiana następuje w duecie radziłowskich drużbów: drużbą okazuje się Ewa Barżykowska, a druhną - Tomasz Bieńkowski. Nie może się takim odwróconym porządkom nadziwić koza, choć i ona to przebieraniec: Andrzej Zawadzki z Radziłowa. I tego dnia chyba tylko Robert Ziemkiewicz, wójt pomysłowej i umiejącej się bawić miejscowości, nie zmienił tożsamości.
Mirosław R. Derewońko
Fot.: Marek Maliszewski
