W rocznicę wybuchu II wojny światowej
Przed 69 laty – 1 września 1939 roku - Niemcy hitlerowskie napadły na Polskę i rozpoczęła się II wojna światowa. Był to najtragiczniejszy okres Polski jak i Ziemi Łomżyńskiej w XX wieku. Straty wśród ludności szacuje się na około 55%, a materialne poniesione w wyniku działań wojennych nawet na 70%. Łomża – przed wojną liczyła 30 tysięcy mieszkańców, a po pozostało niespełna 12,5 tys. Ludzi. Dziś w w całym kraju, w tym także w Łomży, będzie wspominać tamte tragiczne wydarzenia i bohaterów, którzy stanęli w obronie Ojczyzny. O godz. 11:00 w Sanktuarium Miłosierdzia Bożego odprawiona będzie Msza święta w intencji Ojczyzny pod przewodnictwem J.E. Ks. Biskupa Tadeusza Bronakowskiego z udziałem Kompanii Honorowej Wojska Polskiego i pocztów sztandarowych.
Od 7 do 10 września na linii Narwi toczyły się zacięte walki pomiędzy Wojskiem Polskim, a hitlerowcami. 11 września Niemcy zajęli Łomżę. Na mocy paktu Ribbentrop-Mołotow (23 VIII 1939) miasto jak i okolica znajdowały się jednak w strefie sowieckiej, toteż po dwóch tygodniach te wojska się wycofały ustępując miejsca armii radzieckiej i NKWD. Łomża została włączona do Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Niespełna dwuletni okres okupacji przez wojska radzieckie zapisał się przede wszystkim prześladowaniami i wywózkami Polaków. Od jesieni 1939 roku do czerwca 1941 roku przeprowadzono tu cztery wywózki (trzy w 1940 i jedną w 1941r.) w głąb Związku Radzieckiego. Wywożono przede wszystkim inteligencję - nauczycieli, urzędników, policjantów i ziemiaństwo wraz z całymi rodzinami. W sumie szacuje się że na Ziemi Łomżyńskiej było to blisko 6500 osób.
Wybuch wojny niemiecko-sowieckiej w 22 czerwca 1941 roku sprawił, że jeszcze tego dnia do Łomży ponownie wkroczyły wojska Wehrmachtu i SS. Niemcy teren ten traktowali jako „Banden Kampf Gebiet” stosując gwałt, masowe egzekucje i grabież mienia na niespotykaną w pozostałej części kraju skalę. W okolicach Łomży spacyfikowano 41 wsi, z których 38 spalono lub rozebrano. W sumie w egzekucjach masowych i pojedynczych wymordowano około 13 tysięcy Polaków, z czego blisko połowę stanowiły kobiety i dzieci. Blisko 8 tysięcy osób trafiło do obozów koncentracyjnych, a około 10 tysięcy wywieziono do przymusowej pracy w głąb III Rzeszy. W tych latach niemal całkowitej zagładzie uległa także ludność żydowska. Żydów wywożono do obozu zagłady w Treblince, lub bestialsko mordowano na miejscu - w sumie w latach 1939-1945 zamordowano tu blisko 25 tysięcy osób wyznania mojżeszowego.
Wojska frontowe przez Łomżę przeszły ponownie w 1944 roku. Miasto zostało zdobyte przez Rosjan 13 września 1944 roku. Nie było to jednak wyzwolenie. Łomża w strefie działań wojennych znajdowała się jeszcze do stycznia 1945 roku.
Już od jesieni 1939 roku w okolicach Łomży zaczął formułować się ruch oporu. Najsilniejszą organizacją wojskowa w latach wojny był ZWZ - AK, ale bardzo liczne były także związane z narodowa demokracja narodowe Siły Zbrojne i Narodowa Organizacja Wojskowa. W przeciwieństwie do większości kraju nie działały tu natomiast ani partyzantka ludowa czyli Bataliony Chłopskie, ani związana z komunistami Armia Ludowa. O ile podczas okupacji sowieckiej służby bezpieczeństwa bardzo skutecznie zwalczały wszelką konspirację - m.in. poprzez masowe wywózki, to sytuacja uległa zmianie po wkroczeniu wojsk niemieckich. Wzmacniały się siły wojskowe, a także zakres działalności. Prowadzono tajne nauczanie, szkolono kadrę wojskową, a także prowadzono intensywną działalność wywiadowczą. Przez cały okres wojny polska partyzantka cieszyła się poparciem w społeczeństwie, co ułatwiało jej podejmowanie działań przeciwko okupantowi. W 1944 roku w trakcie akcji „Burza” oddziały AK w łomżyńskim liczyły blisko 14 tysięcy żołnierzy.
