Z kart regionalizmu kurpiowskiego
„Kiedy myślę Polska… ogarniam swym wzrokiem Kurpie, widząc w przestrzeni Puszczę Kurpiowską, nadnarwiańskie zatoki, słyszę melodię kurpiowskiej ligawki grającej pieśni serc i duszy w kolorze tęsknot i pragnień ludu puszczańskiego…” (E.Ch.-D) Słowa powyższe w pełni oddają ducha polskości i patriotyzmu, jaki cechował Kurpia – Polaka – Europejczyka – Adama Chętnika. Osobowość jego nacechowana głębokim sentymentem i tradycją zakorzenioną od wieków na Kurpiach w poszanowaniu świętej historii i kultury przodków jawi się dziś jako model kultury, reprezentujący ruch zwany dziś „regionalizmem”. Te cechy, które pozwoliły A. Chętnikowi wejść na stałe do historii kultury ludowej Kurpiów i Polski kształtowały przez wieki ducha kurpiowskiego: głębokie poczucie wolności, poszanowania dla kultury, historii, patriotyzm obejmujący nie tylko „Małą Ojczyznę” lecz i całą Polskę. Dziś z perspektywy czasu zdajemy sobie sprawę, iż kultura ludowa, jej przejawy, autentyczność i piękno oparte na wiekowej tradycji o bogactwo różnorodności form kultury ludowej kształtuje nie tylko nasze poczucie patriotyzmu, świadomość narodową lecz i sposób życia oraz normy postępowania. Patriotyzm, poczucie dumy z chwalebnej przeszłości Kurpiów, obawy o przyszłość kultury ludowej i jej dziedzictwo, altruizm kształtowały osobowość Adama Chętnika jako regionalisty. Poprzez stworzenie modelu życia jako humanista- etnograf – pisarz uwrażliwił lud kurpiowski na zagrożenia wynikające z wpływów obcych, kulturowych stając na straży tożsamości kulturowo- historycznej.
„Pozbawienie ludu jego cech i właściwości regionalnych wytwarza próżnię, w którą wciskałaby się obcość”.
„ Musimy być czujni i wrażliwi na wszystko, co nas łączy z polskością z ducha kultury”
( A. Chętnik)
Nasze bogactwo kulturowe i normy zwyczajowe wyrosłe na wiekowej tradycji naszych przodków – wzbogacają kulturę Europy, a „powroty” do tematyki regionalnej uwrażliwiają ludzi kultury – działaczy społeczności lokalnych i samorządowych na wszelkie przejawy zjawisk w sferze kultury i życia społeczności, byśmy nie zawiedli testamentu naszych przodków – Kurpiów, dla których „Małe ojczyzny” były i są cząstką Wielkiej Ojczyzny, zgodnie z przesłaniem naszego Rodaka – Kurpia – Adama Chętnika. „ Czyniąc – zastanawiam się czy to będzie dobre dla Polski”. (A. Chętnik)
Opracowała Ewa Chętnik - Donatowicz
Z kalendarzyka zwyczajów -Adama Chętnika
LUTY
Św. Ignacy (1.II). W dniu tym medalik z wizerunkiem tego świętego wrzucić do studni – woda dobra będzie i zdrowa dla dobytku.
M. Boska Gromniczna (2.II.) Kobiety niosą do kościoła gromnice (mężczyźni rzadko kiedy) – po jednej, dwie lub kilka do poświęcenia. Gromnice robią same u siebie w domu. Palą je na oknach w czasie burzy, huraganów i piorunów, oraz dają zapalone do ręki umierającym.(…)
Św. Agata (5.II). W tym dniu niektórzy niosą do kościoła do poświęcenia chleb i sól, co się nazywa „chlebem i solą świętej Agaty”. W czasie pożaru zawinięty w chusteczkę i przechowany chleb z solą – kto ma pod ręką – winien wziąć do ręki i obnieść dookoła płonącego budynku, możliwie szybko. Ludzie wierzą, że pożar przez to się umiejscawia i nawet odwraca w inną stronę.
Św. Apolonia (9.II) – patronka od bólu zębów. Na tę intencję pościć pół dnia, a jeszcze lepiej suszyć zupełnie. (…)
Tłusty czwartek obchodzą zawsze możliwie „na tłusto”. Musi coś być na obiad z mięsiwa, a na kolację pępuchy – czyli racuchy z mąki gryczanej lub pszennej na drożdżach, albo choć z tartych kartofli z mąką, smażonych na patelni na okrasie.
Dzieci szkolne w ten dzień wypisują różne rymy na tablicy, dopominając się, by ich nauczyciel puścił do domu od południa.
