Anna Jagiellonka - Królowa Polski
Anna Jagiellonka (1523–1596) - córka Zygmunta I Starego i Bony Sforza, początkowo nie była kojarzona z wielką polityką, pozostając na jej uboczu. W 1572 roku została wyznaczona na wykonawczynię testamentu zmarłego brata, Zygmunta II Augusta. Po wymarciu Jagiellonów w linii męskiej w 1574 roku szlachta zobowiązała przyszłego elekta do poślubienia Anny.
Anna Jagiellonka
obraz: Jan Matejko
Pierwszy król elekcyjny, Henryk Walezy, nie dotrzymał obietnicy i wkrótce wyjechał z Polski. W tej sytuacji w następnym roku szlachta okrzyknęła Annę Jagiellonkę królową, przeznaczając jej na męża Stefana Batorego. Małżeństwo nie było jednak udane, a po śmierci męża w 1586 roku królowa Anna zajęła się losem dzieci swojej siostry Katarzyny Jagiellonki i Jana III, zwłaszcza królewiczem Zygmuntem. Była gorącą zwolenniczką elekcji swego siostrzeńca, Zygmunta III Wazy. Aktywnie popierała kontrreformację i dokonała licznych fundacji. Związana z Warszawą przebudowała siedzibę królewską na terenie dzisiejszego zamku i w Ujazdowie, rozpoczęła zakładanie wodociągów, kontynuowała rozpoczętą przez brata budowę pierwszego mostu na Wiśle. W Krakowie natomiast pokryła Kaplicę Zygmuntowską nową kopułą i zleciła jej pozłocenie. Ufundowała także nagrobek męża w katedrze wawelskiej oraz wspaniały pomnik na grobie matki w Bari. Zasłynęła też jako opiekunka Akademii Krakowskiej. Na obrazie Matejki jest już zgorzkniałą, starszą kobietą skoncentrowaną tylko na modlitwie, daleką od spraw doczesnych.
