4lomza.pl/

Łomżyński cmentarz.

Przez stulecia grzebano zmarłych wewnątrz, lub obok kościoła, inaczej mówiąc kościół znajdował się na cmentarzu. W kościele grzebano ludzi możnych i duchowieństwo i ciała ich pozostawały na miejscu pochówku. Kości zmarłych pochowanych na cmentarzu przykościelnym jak było wtedy nakazywał zwyczaj wydobywano z ziemi po upływie około 30 lat i umieszczano je zazwyczaj w dzwonnicy lub innym ogrodzonym miejscu. Gdy zgromadzono wiele resztek ludzkich, następowało pochowanie we wspólnym grobie. W Łomży ostatnie takie pochowanie odbyło się 14 października 1802 roku. Miasto liczyło przy końcu XVIII około 1160 mieszkańców. Cmentarz założony został w wyniku działalności - powołanej do życia w 1797 r. - komisji, której zadaniem było zbadanie stanu administracyjno-gospodarczego miast i, m.in. uporządkowanie: sprawy cmentarzy. Ze względów sanitarnych zamykano cmentarze przykościelne i zakładano nowe poza obrębem miasta
Na Mazowszu pierwszy cmentarz z dala od miasta powstał w 1871 roku w Warszawie. W Łomży cmentarz z dala od świątyni założono 20 lat później w 1801 roku

Należy do najcenniejszych i najstarszych zabytków tego rodzaju w Polsce. Powstał w okresie, kiedy Łomża była pod władzą pruską w latach 1794-1807, czyli po upadku Powstania Kościuszkowskiego.

Profesor Alex Gongol na temat łomżyńskiego cmentarza powiedział:
Patrzyłem na olmecki zestaw pięciu olbrzymich głów kultury La Venta w parku Villahermosa w Meksyku. Patrzyłem także na Rodin'owskie rzeźby w ogrodzie L'Hotel Biron oraz na grupę rzeźb w pobliżu Signorii i na Piazza Michelangiuolo we Florencji, Oglądałem renesansowe cmentarze, włoskie "Campo Santa" w Sienie, w Genui i w Rzymie. Najstarszy z dochowanych - Cmentarz Żydowski na Kazimierzu w Krakowie sięga także okresu polskiego renesansu. Ciekawie przedstawiają się cmentarze paryskie: Pere-Lachaise, Cimitiere Montmarte i Mont-parnasse oraz polski cmentarz w Anghien. Cały świat podziwia Cmentarz Powązkowsko-Komunalny w Warszawie - najwspanialszy chyba na ziemi.
A jednak Cmentarz Parafialno-Komunalny w Łomży, choć nie kryje prochów Oscara Wilde'a czy Honore de Balzac ani Reymonta czy Gałczyńskiego, zdumiewa jednak tak niezwykłą rangą wartości artystycznych, że należy postawić go niezbyt daleko za Powązkowskim i paryskimi.

Na teren nowego cmentarza grzebalnego w Łomży wybrano piaszczyste wzgórze należące dawniej do gruntów sołtysa. Znajdowało się w odległości pół wiorsty od miasta, przy drodze do Giełczyna i Zawad. Przeznaczony był dla katolików i ewangelików. Obrys pochówku obejmował 2 morgi i 25 prętów reńskich kwadratowych. Cmentarz otoczony był parkanem, początkowo nie miał wytyczonych uliczek, groby oznaczano kamieniami. W późniejszym okresie porobiono dróżki, wzniesiono także w środku drewnianą kapliczkę z dzwonnicą i ołtarzem Św. Rocha, rozebraną około 1840 roku.
W związku z rozwojem miasta, i wzrostem liczby mieszkańców, wynikła konieczność rozszerzenia cmentarza, powiększono go o tereny położone na wschód.

Alejka we wschodniej części cmentarza


Cmentarz - część zachodnia.

Najstarsza część cmentarza rzymsko-katolickiego znajduje się po prawej stronie od głównego wejścia.


Brama główna. Wejście na najstarszą część cmentarza

Znaleźć w tej części cmentarza można nagrobki ludzi znanych i szanowanych w społeczeństwie Łomży.


Feliks Bernatowicz (1786 -1836) - pisarz, autor powieści Pojata, córka Lezdejki,”.


Jakub Waga (1800-1872) - botanik, autor Flory Polskiej.


Pomnik w hołdzie powstańcom straconym w 1831 roku.

Nagrobki ludzi którzy oddali życie za Ojczyznę lub zostali pomordowani w obozach hitlerowskich.


Nagrobki ku czci żołnierzy 33 Pułku Piechoty Ziemi Łomżyńskiej


Ich dowódca i obrońca Łomży z 1920 roku Pułkownika Sawy – Sawickiego.


Poległ pod Czarnowo Undami.


Ofiara obozów hitlerowskich.


Ofiara Katynia.

Źródło:

1. Donata Godlewska
Dzieje Łomży od czasów najdawniejszych do rozbiorów Rzeczypospolitej XIw - 1795)

2. Maria Kałamajska - Saeed.
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Łomża i okolice.

3. Czesław Nicewicz.
Województwo łomżyńskie - przewodnik.

4. Witold Jemielity.
Łomża w okresie międzywojennym.

5.Witold Jemielity.
Parafie Łomży i okolicy.

6. Czesław Brodzicki.
Łomża w latach 1529 - 1795.

7. Adam Dobroński.
Łomża w latach 1866 - 1918

8. Czesław Brodzicki. Donata Godlewska.
Łomża w latach 1794-1866.

9. Witold Jemielity.
Dzieje Łomży Tysiącletnie.

Zdjęcia autora tematu.
Jutro najstarsze nagrobki i cmentarze - ewangelicki i prawosławny.

Pozdrowienia.

Witaj Maćku! To jest chyba temat ,na który podświadomie czekałam:) Nasz cmentarz jest niezwykły. Tylko niestety nie moge połapać się w tych datach. Skoro w Warszawie powstał w 1871r a łomżyński 20 lat później to nie mógł być to 1801r. Z drugiej strony dlaczego powąskowski jest w takim razie najstarszy w Polsce:) Zresztą na nagrobku Feliksa Bernatowicza jest data śmierci-1836r. Nic nie rozumiem:) Pewnie coś źle przeczytałam,ale nie pogniewam się jak mi wytłumaczysz.
Chociaż prawdę mówiąc byłabym szczęśliwa, gdyby to nasz był najstarszy w Polsce.

Pozdrowionka:)

G a z e l a

Bardzo przepraszam, pomyłka. Powinno być w Warszawie 1781 rok, 20 lat później w Łomży - 1801 rok. Poprzestawiałem cyferki. Jeszcze raz bardzo przepraszam i dziękuję za znalezienie błędu.
To nic, że nieco młodszy, ale artyzmem niewiele im ustępuje, jest tuż za Powązkowskim i paryskimi.

Pozdrawiam

Na cmentarzu tym spoczywają ludzie bardzo zasłużeni i to nie tylko dla miasta, np. Mazowsza oraz wielu urzędników, adwokatów, biskupów i księży, kupców i rzemieślników, żołnierzy i bohaterów narodowych; ofiary I i II wojny światowej i walk bratobójczych po 1915 roku. Pochowani są także ludzie prości i skromni, nieznani nikomu, należący w przeszłości do łomżyńskiej społeczności.

Seweryna Bończy – Skarzyńskiego najstarszy ceglany nagrobek z 1814 roku



Antoniego Jezierskiego nagrobek ceglany z 1822 roku.


Nagrobek Leona Kaliwody który zginął w 1918 roku podczas rozbrajania Niemców.


Nagrobek Benedykta Narbuta Sędziego Pokoju zm. 1876 roku


Grób rodzinny Śledziewskich właścicieli kamienic na dzisiejszej Sienkiewicza.


Nagrobek Adama Skowrońskiego inż. Gubernialnego z 1893 roku


Nagrobek rodziny Sasinowskich z 1866 roku


Nagrobek z 1907roku Józefa Bebera Urzędnika Izby Obrachunkowej


Nagrobek rodziny Zielińskich z 1896 roku.


Grób Bronisława Jaśkiewicza ofiary obozów hitlerowskich


Źródło:

1. Donata Godlewska.
Dzieje Łomży od czasów najdawniejszych do rozbiorów Rzeczypospolitej XIw - 1795)

2. Maria Kałamajska - Saeed.
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Łomża i okolice.

3. Czesław Nicewicz.
Województwo łomżyńskie - przewodnik.

4. Witold Jemielity.
Łomża w okresie międzywojennym.

5.Witold Jemielity.
Parafie Łomży i okolicy.

6. Czesław Brodzicki.
Łomża w latach 1529 - 1795.

7. Adam Dobroński.
Łomża w latach 1866 - 1918

8. Czesław Brodzicki. Donata Godlewska.
Łomża w latach 1794-1866.

9. Witold Jemielity
Dzieje Łomży Tysiącletnie.

Zdjęcia autora tematu.

Jeszcze dzisiaj dalsza zdjęcia z wyróżniających się wyglądem nagrobków i dalsza historia zespołu trzech cmentarzy.

W 1838 roku usunięto parkan, a cmentarz otoczono murem, w tym samym 1838 roku wzniesiono kaplicę grobową, na planie koła, fundacji Mateusza Śmiarowskiego dla jego żony Wincenty z Rupińskich - początkowo p.w. Św. Wincentego, potem Św. Krzyża.


Epitafium na południowej stronie kaplicy Smiarowskich


W 1846 r wydano decyzję zgodnie, z którą, mogły istnieć tylko dwa rodzaje grobów: stałe (nagrobki z kamienia i żelaza) oraz czasowe (krzyże drewniane). Powtórne grzebanie zmarłych dozwolone było po okresie 15-30 lat. W osobnym miejscu chowani byli zmarli w wyniku zarazy lub moru, samobójcy i dzieci nie ochrzczone. W 1853 roku postawiono dom przedpogrzebowy według projektu budowniczego powiatowego, Teodora Bogumiła Seyfrieda.
Dom pogrzebowy w obecnym czasie.



W 1866 r. wystawiono murowaną dzwonnicą w pobliżu kaplicy Śmiarowskich.


Po poszerzeniu terenu cmentarza na wschód trzeba było wybudować następną bramę, co uczyniono w 1879 roku, wzniesiono ją w stylu neogotyckim.


Początków Łomży należy szukać w średniowiecznym grodzisku, ale wiek XIX i XX Łomży i jej społeczeństwa najlepiej bezbłędnie pokazuje Cmentarz Łomżyński. Podziw fachowców budzi duża ilość pomników w różnorakim stylu. Historię dwóch wieków zapisano w różnorakim materiale; w kamieniu, w cegle, w cemencie, żelazie, w drewnie i żeliwie.

Ksiądz Paweł Andruszkiewicz. Nagrobek żeliwny z 1892 roku



Nagrobek żeliwny rodziny Gąsowskich


Nagrobek rodziny Bądzińskich. Rzeźba w kamieniu z 1913 roku



Nagrobek w twardym piaskowcu rodziny Bielińskich.


Nagrobek Janiny Brodowskiej z piaskowca z 1920 roku
http://img232.imageshack.us/img232/8633/brodowskado3.jpg

Nagrobek z piaskowca twardego rodzin Krajewskich, gdzie spoczywa Helena Czernek. Zasłużona działaczka w krzewieniu kultury Ziemi Łomżyńskiej.


Nagrobek z piaskowca rodziny Dziubińskich z 1913 roku.


Grobowiec z piaskowca Ludwika Dzwonkowskiego Pułkownika 3 Pułu Strzelców.


Nagrobek z twardego piaskowca Bronisława Górskiego z 1881 roku


Nagrobek z twardego piaskowca rodziny Kazłowskich


Nagrobek z twardego piaskowca z 1885 roku Michała i Antoniego Kuberskich


Źródło:

1. Donata Godlewska.
Dzieje Łomży od czasów najdawniejszych do rozbiorów Rzeczypospolitej XIw - 1795)

2. Maria Kałamajska - Saeed.
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Łomża i okolice.

3. Czesław Nicewicz.
Województwo łomżyńskie - przewodnik.

4. Witold Jemielity.
Łomża w okresie międzywojennym.

5.Witold Jemielity.
Parafie Łomży i okolicy.

6. Czesław Brodzicki.
Łomża w latach 1529 - 1795.

7. Adam Dobroński.
Łomża w latach 1866 - 1918

8. Czesław Brodzicki. Donata Godlewska.
Łomża w latach 1794-1866.

9. Witold Jemielity
Dzieje Łomży Tysiącletnie.

10. Donata Godlewska
Cmentarz parafialno-komunalny w Łomży.


Zdjęcia autora tematu.

Pozdrowienia.

Najwięcej zróżnicowania konstrukcyjnego przedstawia forma nagrobków, ich kształt i przeznaczenie. Od razu zauważamy, architekturę wielu wybijających się monumentów sepulkralnych (szt. grobowych, nagrobkowych, cmentarnych) oraz jednej piramidy i wielu obelisków. Nie brak tu także wolno stojących monumentów i elementów architektonicznych, jak: kolumn, wież, retabulów czyli nastawa (nastawa ołtarza, zdobiona rzeźbami i malowidłami, płyta spoczywająca na mensie) i form wegetatywnych w postaci stylizowanych drzew w żelazie, granicie, piaskowcu. Nie sposób nie zauważyć wielu rzeźb figuralnych, wykonanych w piaskowcu, cemencie, blasze. Najczęściej jednak spotyka się kompozycje architektoniczno-rzeźbiarskie w postaci retabli połączonych z rzeźbą lub reliefem (szt. kompozycja rzeźbiarska wykonana techniką rzeźbienia, kucia, odlewania itp. na płaszczyźnie płyty kamiennej, drewnianej lub metalowej z pozostawieniem w niej tła)
czasem nawet w kolorach. Poniżej kilka nagrobków z piaskowca:

Najwięcej zróżnicowania konstrukcyjnego przedstawia forma nagrobków, ich kształt i przeznaczenie. Od razu zauważamy, architekturę wielu wybijających się monumentów sepulkralnych (szt. grobowych, nagrobkowych, cmentarnych)) oraz jednej piramidy i wielu obelisków. Nie brak tu także wolno stojących monumentów i elementów architektonicznych, jak: kolumn, wież, retabulów czyli nastawa (nastawa ołtarza, zdobiona rzeźbami i malowidłami, płyta spoczywająca na mensie) i form wegetatywnych w postaci stylizowanych drzew w żelazie, granicie, piaskowcu. Nie sposób nie zauważyć wielu rzeźb figuralnych, wykonanych w piaskowcu, cemencie, blasze. Najczęściej jednak spotyka się kompozycje architektoniczno-rzeźbiarskie w postaci retabli połączonych z rzeźbą lub reliefem (szt. kompozycja rzeźbiarska wykonana techniką rzeźbienia, kucia, odlewania itp. na płaszczyźnie płyty kamiennej, drewnianej lub metalowej z pozostawieniem w niej tła) czasem nawet w kolorach. Poniżej kilka nagrobków z piaskowca;
Zaraz po przekroczeniu bramy neogotyckiej witają nas stojące po obustronach dwie uśmiechnięte Madonny,

Aby powiększyć kliknąć na obrazek:

jedna Janiny Brodowskiej,

Nagrobek Brodowska Janina 21 lat zm. 1920 r.

druga Prokopów;

Nagrobek rodziny Prokop Izabela zm. 1934 r. Zygmunt zm. 1939 r.


Nagrobek Wiktoria Narkiewiczowa 82 lata zm. 1906r.


Nagrobek z piaskowca neo barokowy w kształcie łuków z prześwitującą Madonną Joana Trzeszczkowska zm. 1858 r.


Nagrobek Wacław Tuszowski ur. 1895 r. Prokurator Sądu Okręgowego w Łomży zamordowany w Katyniu.
Karol Tuszowski Doktor Radca Stanu 63 lata zm. 1913 r.
Adela z Szyszków Tuszowska zm. 1943 r.


Nagrobek Rodziny Wesołowskich Maria lat 18 zm. 1898 r., Konstanty lat 53 zm. 1900 r.


Nagrobek Krzyszkowska zm. 1902 r.


Nagrobek Józef Wilkowski nauczyciel gimnazjum łomżyńskiego zm. 1903 r.


Nagrobek Alberta z Omelińskich Mastelska 33 lata zm. 1880.


Grobowiec Rodziny Mróz Maria 23 lat zm. 1907 r. Marceli zm. 1932 r.


Nagrobek z Matko Boską Częstochowską za szybą .


Nagrobek rodziny Śmiarowskich Eugenia z Kolendów 20 lat zm. 1878 r.
Józefat pisarz hipoteczny Sądu Okręgowego w Łomży.


Cecylia z Włodkowskich Łaska 84 lat zm. 1823 r.


Nagrobek Ludwika Trzeszczkowskiego.


Nagrobek Maria Mazurkiewicz lat 22 zm. 1908 r.


Nagrobek Zofii Matuszewskiej lat 23 zm. 1923 r.


Nagrobek Grzegorz i Franciszka z Porowskich Łoszewscy, wygląda raczej na współczesny.


Grób rodziny Filipkowskich, już współczesny.

Pierwsz raz w ten sposób wklejam zdjęcia, wybaczcie, jeżeli się nie uda
Mam dzięki temu trochę mniej roboty z wklejaniem zdjęć i posty powini zajmować mniej miejsca.

Źródło:

1.Donata Godlewska.
Dzieje Łomży od czasów najdawniejszych do rozbiorów Rzeczypospolitej XIw - 1795)

2.Maria Kałamajska - Saeed.
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Łomża i okolice.

3 Czesław Nicewicz.
Województwo łomżyńskie - przewodnik.

4.Witold Jemielity.
Łomża w okresie międzywojennym.

5.Witold Jemielity.
Parafie Łomży i okolicy.

6.Czesław Brodzicki.
Łomża w latach 1529 - 1795

7. Adam Dobroński.
Łomża w latach 1866 - 1918

8.Czesław Brodzicki. Donata Godlewska.
Łomża w latach 1794-1866.

9.Witold Jemielity
Dzieje Łomży Tysiącletnie.

10.Donata Godlewska
Cmentarz parafialno-komunalny w Łomży.


Zdjęcia autora tematu.

Pozdrowienia.

Witam po przerwie ponad dwutygodniowej, skończył się sezon urlopowy, u mnie raczej kuracyjny i czas trochę popracować.
Zapraszam tych wszystkich co interesują się historią Łomży i jej zabytków.
W dalszym ciągu będzie na tapecie nasz cmentarz, jedna z najstarszych nekropolii w Polsce, a nawet na świecie.

Dzisiaj przedstawię następny rodzaj nagrobków: płyty nagrobne. Jest ich dość duża ilość przeważnie w najstarszej części cmentarza. Płyty nagrobne nie reprezentują się tak okazale i dlatego nie są prawdopodobnie konserwowane i większość jest zaniedbana.


Płyta z piaskowca na grobie Feliksa Bernatowicza


Płyta z żeliwa na grobie rodziny Biernackich.


Płyta z kamienia na grobie Józefa Bończy – Skarżyńskiego i jego syna Mieczysława


Płyta z piaskowca na grobie Kazimierza Grubeckiego nauczyciela matematyki.


Płyta z piaskowca na grobie Stefanii Hulanickiej.


Płyta z piaskowca na grobie Jakuba Wagi autora Flory Polskiej i jego żony Kornelii.


Płyta z żeliwa na grobie rodziny Łozowskich.


Płyta z piaskowca na grobie Władysława Maciorowskiego lat 16.


Płyta z piaskowca na grobie Katarzyny Majewskiej.


Płyty z piaskowca na grobie rodziny Metelskich


Płyta z piaskowca na grobie Wojciecha Minkiewicza Sędziego Pokoju.


Płyta z piaskowca na grobie rodziny Pawłowskich.


Płyta z piaskowca na grobie Antoniny Piotrowicz lat 32


Płyta z marmuru na grobie Kapitana Aleksandra Siejaka oficera 33 pułku, komendanta rejonu II Armii Krajowej Obwodu Łomża lat 40


Płyta z piaskowca na grobie Franciszka Sokołowskiego Byłego Naczelnika Poczty Gubernii Łomżyńskiej


Płyta na grobie Adolfa Szymborskiego Kawalera Orderu Wielkiego Patrioty.


Płyta z kamienia na grobie Jana Żbikowskiego zginął w 1920 r. we wsi Pęchratka mając 18 lat.

Jak widać na powyższych zdjęciach pokazana jest niewielka część nagrobków z łomżyńskiego cmentarza. Większość nagrobków wykonana jest z piaskowca, tylko nieliczne z żeliwa, kamienia i marmuru.

Źródło:

1.Donata Godlewska
Dzieje Łomży od czasów najdawniejszych do rozbiorów Rzeczypospolitej XIw - 1795)

2.Maria Kałamajska - Saeed .
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Łomża i okolice.

3.Czesław Nicewicz .
Województwo łomżyńskie - przewodnik.

4.Witold Jemielity .
Łomża w okresie międzywojennym.

5.Witold Jemielity .
Parafie Łomży i okolicy.

6.Czesław Brodzicki .
Łomża w latach 1529 - 1795

7. Adam Dobroński .
Łomża w latach 1866 - 1918

8.Czesław Brodzicki. Donata Godlewska .
Łomża w latach 1794-1866.

9.Witold Jemielity
Dzieje Łomży Tysiącletnie.

10.Donata Godlewska
Cmentarz parafialno-komunalny w Łomży

Zdjęcia wykonał autor tematu. Nieudolne, aletakie muszą być.

W następnym odcinku o nagrobkach żeliwnych i z kamienia.

Największa ilość nagrobków neogotyckich dochowało się w żeliwie. W II połowie XIX wieku świat zachłysnął się żelazem. Powstawały ogromne huty żelaza. W Nowym Jorku pobudowano nawet całą kamienicę tylko z żeliwa. Nic dziwnego że i do Łomży dotarła moda na żeliwo. Myślano, że jest to niezniszczalny materiał, nic bardziej błędnego. Niemało z nich wyniszczyła korozja: pogięte walają się bezpańsko w trawie, są z lat 1860-tych, 70-tych, 80-tych... 1900-nych. Z żelaza wykonano także wspaniale filigrany wieżyczek, nieraz 10 m wysokości. Liczne krzyże. Dużo wytwornych krat okala małe i pokaźniejsze grobowce rodzinne. Szczególną wystawnością krat, lampionów i wieżyc odznacza się obszerny grób rodziny hrabstwa STARZEŃSKICH z roku 1888


Kapliczka z żeliwa znajduje się w lapidarium na cmentarzu komunalnym.


Nagrobek na grobie proboszcza łomżyńskiej parafii Pawła Andruszkiewicza.


Nagrobek żeliwny na grobie rodziny Gąsowskich, odnowiony.


Nagrobek żeliwny na grobie Józefa Bebera byłego urzędnika Izby Obrachunkowej.


Nagrobek żeliwny księdza Pawła Krajewskiego prałata i dziekana kapituły sejneńskiej i proboszcza parafii łomżyńskie.j


Żeliwny nagrobek rodziny Łozowskich


Żeliwny nagrobek na grobie Aleksandra Rafalskiego nauczyciela matematyki Inspektora szkół w Łomży i Łęczycy

Nagrobek rodziny Hrabiostwa Starzeńskich. Najbardziej okazały z nagrobków żeliwnych.

Żeby nie było tak pięknie, pokażę teraz kilka nagrobków zniszczonych przez korozję, poprzewracanych leżących w trawie i pod drzewami. Niektóre tak są już skorodowane, że nie widać na nich napisów. Po prostu mało funduszy na konserwację wszystkich zabytków


Z tego nagrobka pozostał tylko krzyż żeliwny oparty o drzewo i to nie wiadomo czy we właściwym miejscu.



Nagrobek nie konserwowany, zniszczony przez korozję, napisy prawie nieczytelne


Nagrobek żeliwny na grobie Adama Roszkowskiego z 1881 roku. Zaniedbany, nie konserwowany zniszczony przez czas.


Nagrobek na grobie rodziny Wołoskich, płyta załamana, nagrobek żeliwny skorodowany, napisy nieczytelne.


Nagrobek żeliwny na grobie Adelajdy ze Śpiewakowskich Zwierniajewej żony Asesora kolegiallnego. Nagrobek z 1857 roku. Zniszczony, nie konserwowany, skorodowany.


Na tym nagrobku nawet nie można odczytać napisów. Część leży skorodowana w trawie, część oparta o postument, także skorodowana i zniszczona.

Będąc dzisiaj na cmentarzu zauważyłem, że złodzieje zaczęli się dobierać do dachu na kaplicy pokrytej blachą miedzianą, część pokrycia dachowego została zerwana. Dziwne, że nie powynosili jeszcze zniszczonych żeliwnych krzyży, balustrad i różnych żeliwnych części z nagrobków. Na zabezpieczenie też pewnie nie ma funduszy. Dla złodziei nie ma żadnych świętości.

Źródło:

1.Donata Godlewska
Dzieje Łomży od czasów najdawniejszych do rozbiorów Rzeczypospolitej (XIw - 1795)

2.Maria Kałamajska - Saeed
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Łomża i okolice.

3.Czesław Nicewicz
Województwo łomżyńskie - przewodnik.

4.Witold Jemielity
Łomża w okresie międzywojennym.

5.Witold Jemielity
Parafie Łomży i okolicy.

6.Czesław Brodzicki
Łomża w latach 1529 - 1795

7.Adam Dobroński
Łomża w latach 1866 - 1918

8.Czesław Brodzicki. Donata Godlewska
Łomża w latach 1794-1866.

9.Witold Jemielity
Dzieje Łomży Tysiącletnie

10.Donata Godlewska
Cmentarz parafialno-komunalny w Łomży

Kamień był na łomżyńskim cmentarzu dość popularnym materiałem na nagrobki. Przedstawię dzisiaj kilka nagrobków wykonanych z kamienia.


Nagrobek z kamienia na grobie Basieńki Bossowskiej z 1920 r.


Nagrobek z kamienia na grobie Rodziny Bądzińskich z 1913 r.


Nagrobek z kamienia postawiony na grobie Mariana Butlera który zginął za Ojczyznę w 1920 roku.


Chrystus wykuty w kamieniu. Oryginalny nagrobek Rodziny Zalewskich z lat 30-tych XX wieku.


Nagrobek kamienny na grobie rodziny Dawbor-Markiewiczów Konstancjazm. 1914 r., D. Cezary zm. 1929 r., Natalia zm. 1937r., D. Zdzisław 1938r.



Nagrobek w postaci czworokątnej kolumny z kamienia na grobie Ignacego Dominika Dąbrowskiego urzędnika Zarządu Pocztowego w Łomży zm. 1888 r.


Nagrobek Teodora Konopki w postaci kolumny czworokątnej. Napisy po za nazwiskiem nieczytelne.


Nagrobek kamienny z krzyżem żeliwnym na grobie Jadwigi Macewicz Siostry Miłosierdzia, przełożonej w Szpitalu Św. Ducha zm. 1903.r.


Nagrobek z kamienia z 1890 roku rodziny Puchalskich.




Nagrobek z kamienia na grobie rodziny Wądołowskich.


Nagrobek rodziny Milbergów z 1898 r.



Nagrobek z kamienia na grobie rodziny z Niemyskich i Zaleskich z 1839r

Kilka nagrobków z kamienia duchowieństwa łomżyńskigo.


Nagrobek z głazu narzutowego na grobie KS. Biskupa Sufragana Łomżyńskiego Aleksandra Mościckiego zm. 1960 r.


Nagrobek z kamienia na grobie ks. biskupa Sufragana Łomżyńskiego zm. 1938 rok.


Nagrobek z kamienia z na grobie ks. Michała Myszczyńskiego kanonika honorowego Kapituły Łomżyńskie zm. 1938 r.


Nagrobki z cegły, których chyba jest najmniej na łomżyńskim cmentarzu z kilku pozostały tylko tablice obmurowane nowymi cegłami i to dość nieudolnie.


Nagrobek z cegły wymurowanej w kształcie piramidy wzniesionej w hołdzie powstańców z 1830 roku.






Nagrobek z cegły Seweryna Bończy – Skarżyńskiego Radcy Prefektury Departamentu Łomżyńskiego.


Nagrobek z cegły Antoniego Jezierskiego postawiony jako jeden z pierwszych na łomżyńskim cmentarzu.



Nagrobek z cegły Julii z Łojków Ołtarzewskiej żony Asesora Koliegialnego z 1859 r.


Grobowiec z cegły Rodziny Napoleon Ludwika Pągowskiego. Płyta nakrywająca i drzwiczki żeliwne oryginalne, ściany z cegły współczesnej.



Nagrobek Józefa Wojciechowskiego Doktora Medycyny, Chirurga Sztabs Lekarz w Wojsku Polskim. Nagrobek z cegły już współczesnej z oryginalną tablicą z 1865r.

Źródło:

1.Donata Godlewska
Dzieje Łomży od czasów najdawniejszych do rozbiorów Rzeczypospolitej (XIw - 1795)


2.Maria Kałamajska - Saeed
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Łomża i okolice.


3.Czesław Nicewicz
Województwo łomżyńskie - przewodnik.


4.Witold Jemielity
Łomża w okresie międzywojennym.


5.Witold Jemielity
Parafie Łomży i okolicy.


6.Czesław Brodzicki
Łomża w latach 1529 - 1795


7.Adam Dobroński
Łomża w latach 1866 - 1918


8.Czesław Brodzicki. Donata Godlewska
Łomża w latach 1794-1866.


9.Witold Jemielity
Dzieje Łomży Tysiącletnie


10.Donata Godlewska
Cmentarz parafialno-komunalny w Łomży

Zdjęcia autora tematu.

Pozdrowienia

A ja w związku z tematem mam apel do mieszkańców naszego pięknego miasta. Możliwe,że to jeszcze za wcześnie,ale należy przypominać przy każdej nadarzającej się okazji. Za dwa miesiące jak co roku będzie kwesta przed cmentarzem. Bądźmy hojni w tym dniu i zamiast dokupić jeszcze parę zniczy na groby naszych bliskich-przeznaczmy te parę złotych na remont zabytkowych grobów . Przecież ten cmentarz to nasza duma . Szkoda gdy niszczeją takie piękne dzieła.

Dziękuję i pozdrawiam wszystkich:)

G a z e l a

Pokażę dzisiaj nagrobki dziecięce wykonane w różnych stylach i z różnego rodzaju materiału, piaskowiec, kamień
Pokazane zostaną nagrobki ze wspaniałą architekturą pełną symboli jak i skromne zapomniane, nie restaurowane
Wyróżniają się wspaniały neogotycki nagrobek z piaskowca Aleksandra Sosnowskiego z 1861, neorenesansowy Stasi Bellon. Najurodziwiej, w typie czysto rzymskich retabij, śliczną kaligrafią upamiętniono śmierć czteroletniej Władysławy Klimontowskiejw r. 1836.
U każdego przechodnia wprost budzą zachwyt przepięknie wykonany, pełne symboli pomnik nagrobny: 16-letniej uczennicy VI klasy Maryi Antoniny Wróblewskiej

Dalej wita nas urokliwa postać naburmuszonego Jerzyka Dziekońskiego. Co widzimy dalej? Chłopczyk z dziewczynką - to Zygmuś i Halinka Zielińscy gramolą się po skale. Tam dalej... jednorocznej Jadziuni Żochowskiej kwiaty wypadają z rączek. Ucałujmy rozbieganą Wandzię Wojdyłło! A Stasio Brzeziński ze skrzydełkami aniołka uklęknął i nie puszcza wieńca. A Jadwisia Mostowicz (4 latka) wlazła na wysoki cokół i patrzy z utęsknieniem (1878 r.) Dla odmiany Genio Bartoszewicz (1898 r.) usiadł na kamieniu, oparł się o ryngraf i - marzy... marzy... Jego zestrzeloną głowę doklejono innemu chłopczykowi, o kilka lat młodszemu, w grobowcu na lewo od obecnej kaplicy cmentarnej.
Na grobowcu hrabstwa Starzeńskich 6-letna Wandzia Niwińska zamyślona, poważna oparta o krzyż łokciem prawej rączki. Po drugiej stronie alejki prawie po sąsiedzku z Wandzią Niwińską leżą we wspólnym grobie rodzinnym Czochańskich 7-letni Wiktorek i 2-letni Leoś. Nagrobek z 1890 roku z piaskowca.
Tak pięknem urzekających nagrobków dziecięcych nie spotyka się często - na obu półkulach świata.
W alei głównej dwa nieco skromniejsze nagrobki z piaskowca na grobach czteroletniego Stasia Pęskiego i dwuletniego Józia Pęskiego, niedaleko przy tej samej alei prosty nagrobek ośmiolatka Felcia Szumańskiego - z białego piaskowca w postaci stojącej prostokątnej płyty z trójkątnym zakończeniem u góry z 1887 roku. Mam jeszcze do pokazania trzy proste nagrobki z kamienia , nagrobek z 1926 roku, siedemnastomiesięcznej Elżuni Żarnowskiej w postaci pnia drzewa z wypisanym epitafium na pniu, nagrobek Basieńki Bossowskiej także z kamienia, dolna część nagrobka przedstawia pień drzewa, góra zakończona kamiennym krzyżem, epitafium wypisane na pniu drzewa. Nagrobek z 1920 roku. Ostatni z kamiennych nagrobków, nagrobek z głazu narzutowego rocznego Adasia Puchalskiego i czteroletniego Romusia Puchalskiego, na spłaszczonym zagłębieniu wypisane epitafium. Głaz zwieńczony kamiennym krzyżem, u którego jedno ramię jest uszkodzone.
Ostatnie trzy nagrobki dzieciaków, pewnie zostały zapomniane. Najlepiej z nich wygląda nagrobek z epitafium „ Tu spoczywają Śp. Miłe Dzieci Wielce Stroskanych Rodziców Kuciów, Wacław trzy latka i 8 miesięcy zm. 1906 rok, Maria lat 12 zm. 1910rok, Piotr, Paweł 9 lat 3 miesiące zm. 1910 rok, Józef napis nieczytelny. Nagrobek z piaskowca.
Następny to nagrobek na grobie Andrzejka, Zbigniewa Skawskiego to zadumany i zmyślony Aniołek na stosie kamieni, malowany był pewnie w połowie XX wieku. W najgorszym stanie jest jednak nagrobek na grobie Zdzisia Osmedy. Nieforemna bryła piaskowca nie
konserwowana zielona od opadów atmosferycznych, epitafium mało widoczne, krzyż na niej pordzewiały.
Jest jeszcze nagrobek z płyty nagrobnej dla Marylki Tańskiej lat 15 zm. 1901 roku, Janeczek Tański lat 2 zm. 1901 rok z ciekawym epitafium dla Marylki „Przeszłaś jak sen, znikłaś jak marzenie”.
To tylko kilkanaście wybranych dziecięcych nagrobków, po kilka z każdego rodzaju materiału, jak i również różne formy wykonania od artystycznych do prostych, pospolitych. Dlatego też te ostatnie popadają w ruinę. Dlatego też konserwuje się dziecięce nagrobki które urzekają wykonaniem artystycznym.


Stasio Bartoszewicz


Stasia Bellon


Basieńka Bossowska


Stasio Brzeziński


Wiktorek i Leoś Czochańscy


Jerzyk Dziekoński


Władysława Klimontowska


Czesława, Janina Krajewska


Wacław,Maria, Piotr Paweł i Józef Kuciowie.


Jadwisia Monstowicz


Wandzia Niwińska


Zdzisio Osmeda


Stasio Pęski


Adaś i Romuchna Puchalscy.


Andrzejek Zbigniew Skawski


Aleksander Sosnowski


Felcio Szumański


Marylka i Janeczek Tańscy


Wandzia Wojdyłło


Maria, Antonina Wróblewska


Halinka i Zygmuś Zielińscy


Elżunia Żarnowska


Jadziunia Żochowska

Źródło:

1.Donata Godlewska
Dzieje Łomży od czasów najdawniejszych do rozbiorów Rzeczypospolitej (XIw - 1795)


2.Maria Kałamajska - Saeed
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Łomża i okolice.


3.Czesław Nicewicz
Województwo łomżyńskie - przewodnik.


4.Witold Jemielity
Łomża w okresie międzywojennym.

5.Witold Jemielity
Parafie Łomży i okolicy.


6.Czesław Brodzicki
Łomża w latach 1529 - 1795


7.Adam Dobroński
Łomża w latach 1866 - 1918


8.Czesław Brodzicki. Donata Godlewska
Łomża w latach 1794-1866.


9.Witold Jemielity
Dzieje Łomży Tysiącletnie


10.Donata Godlewska
Cmentarz parafialno-komunalny w Łomży

Zdjęcia autora tematu.

Pozdrowienia

Cmentarz ewangelicki istniał od 1801 r ., a nadany został darowizną i decyzją Rządu Pruskiego z tegoż roku, pomimo że gmina ewangelicko-augsburska była nieliczna. Zwiększyła się dopiero w latach 30-tych XIX w.; w 1830 r. liczyła 65 familii, czyli około 250 osób. Nie miała własnego kościoła, plebanii i szkoły. Nabożeństwa odbywały się w sali gimnastycznej kolegium pijarów. Parafią utworzono dopiero w 1843 roku, a w 1853 r. przekazano w użytkowanie kościół popijarski. Cmentarz początkowo był otoczony parkanem, ale w 1831 r. wojska rosyjskie rozebrały go i zużyły na baterie i okopy. W 1844 r. cmentarz obmurowano od północy i południa i wzniesiono kaplicę cmentarną. Stroną wschodnią zamykał mur cmentarza katolickiego, - zachodnią prawosławnego. W 1879r. wzniesiono neoromańską bramą główną. Liczba zmarłych ewangelików ciągle się zmniejszała. Po 1945 r. w ogóle nie było osób tego wyznania na terenie miasta. W 1977 r. Cmentarz ewangelicki przejęła gospodarka komunalna.


Mur północny byłego cmentarza ewangelickiego, od granicy cmentarza katolickiego do bramy ewangelickiej.


Mur północny cmentarza ewangelickiego od bramy do byłej kaplicy ewangelików


Mur południowy byłego cmentarza ewangelickiego


Neoromańska brama byłego cmentarza ewangelickiego


Jeden z nagrobków ewangelickich.


Jeden z nagrobków ewangelickich


Dawna kaplica ewangelicka, obecnie dom pogrzebowy "Marczyk"

Nagrobków ewangelockich zachowało się bardzo mało.

Źródło:

1.Donata Godlewska
Dzieje Łomży od czasów najdawniejszych do rozbiorów Rzeczypospolitej (XIw - 1795)


2.Maria Kałamajska - Saeed
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Łomża i okolice.


3.Czesław Nicewicz
Województwo łomżyńskie - przewodnik.


4.Witold Jemielity
Łomża w okresie międzywojennym.

5.Witold Jemielity
Parafie Łomży i okolicy.


6.Czesław Brodzicki
Łomża w latach 1529 - 1795


7.Adam Dobroński
Łomża w latach 1866 - 1918


8.Czesław Brodzicki. Donata Godlewska
Łomża w latach 1794-1866.


9.Witold Jemielity
Dzieje Łomży Tysiącletnie


10.Donata Godlewska
Cmentarz parafialno-komunalny w Łomży

Zdjęcia autora tematu.

Pozdrowienia

Cmentarz prawosławny został założony prawdopodobnie około 1834 r. wraz z powstaniem cerkwi prawosławnej. Najwcześniejsza wzmianka o nim pochodzi z 1839 roku. Obejmował tereny położone na południe od istniejących już cmentarzy katolickiego i ewangelickiego. W związku z powstaniem nowych cerkwi i utworzeniem guberni Łomżyńskiej oraz napływem ludności wyznania prawosławnego był kilkakrotnie rozszerzany i powiększany. W latach 1851-1876, 1884-1891 oraz w 1906 r. W 1910 r. wybudowano kaplicę neoklasycystyczną pw. Grobu Pańskiego. Cmentarz zamknięto w 1922 r. W 1977 r. przejęła go w zarząd gospodarka komunalna.

Pokażę Wam kilka zdjęć z dawnego cmentarza prawosławnego. Pierwsze cztery zdjęcia to była kaplica prawosławna . Jak widać na zdjęciach została odnowiona, dach pokryto blachą miedzianą.
I tutaj jest największe zagrożenie dla kaplicy.

Widok od zachodu.


Widok od wschodu.


Widok od płd.


Widok od płn.


Tędy na dach kaplicy dostali się złomiarze.


Oto skutki krycia dachu miedzią, zerwana część pokrycia nad zakrystią.


Nieudana próba zerwania pokrycia nad prezbiterium kaplicy.


Zabytkowa kapliczka .

Kilka z wielu zabytkowych nagrobków i grobowców z piaskowca, kamienia i żeliwa, które można znalęźć na cmentarzu komunalnym.




















Rosjanie i prawosławie do miasta dotarli po klęsce wojsk Napoleona pod Moskwą (wojna 1812 rok). Wojsko rosyjskie, administracja rosyjska i prawosławie, jako wyznanie „rządowe”, to wszystko było obce dla mieszkańców tych ziem. Niemniej ponad stuletnia okupacja (zabór) rosyjska doprowadziła z czasem do tego, że w Łomży coraz więcej było osób tego wyznania. Szczególnie duża liczba prawosławnych ściągnęła tu po 1866 roku, gdy w Łomży utworzono stolicę guberni. Zabór rosyjski dla Polaków zapisał się przede wszystkim jako okres, w którym zaborca usilnie gnębił i rusyfikował mieszkańców. Przykładem mogą być represje, jakie spadły na Polaków chwytających za broń w powstaniu styczniowym z 1863 - rozstrzeliwania powstańców, aresztowania pomagających im i wywózki na Syberię całych rodzin. Pierwsze wzmianki o prawosławiu w Łomży pochodzą z lat 30-tych XIX wieku. Wówczas w mieście wydzielono cmentarz prawosławny. Dzisiejszy „mały” kościółek, to dawna cerkiew prawosławna. Świątynia została wybudowana w 1877r., tuż przy Pałacu Gubernatora. Budynek przez prawosławnych używany był do końca I wojny światowej. Po jej zakończeniu majątek cerkwi – m.in. ten w Łomży - odebrał specjalnym dekretem z 16 XII 1918 roku marszałek Józef Piłsudski – za kolaborację z rosyjskim zaborcą - przekazując ten majątek w zarząd Skarbu Państwa. Sam budynek cerkwi przekazano zaś na polski (rzymsko-katolicki) kościół garnizonowy stacjonującego w Łomży 33 pułku piechoty.

Dlaczego wspomniałem o historii prawosławia w Łomży. Dlatego, że przeczytałem ostatnio w naszej prasie taki oto artykuł:

Po ewangelikach i żydach przyszedł czas na prawosławie. Prawosławna Diecezja Białostocko-Gdańska w Białymstoku wystąpiła o zwrot ziemi i wypłacenie odszkodowania za majątek pozostawiony w Łomży. Prawosławni roszczą sobie pretensje do terenów wzdłuż ul. Sienkiewicza od Placu Jana Pawła II aż do Wojskowej Komendy Uzupełnień włącznie z tym budynkiem i „małym” kościółkiem.
Wniosek ordynariusza prawosławnej Diecezji Białostocko-Gdańskiej, biskupa Jakuba Kostiuczuka dotyczący zwrotu majątku pocerkiewnego w Łomży, wypłynął do Komisji Regulacyjnej, działającej przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji w Warszawie. Podstawą jego złożenia jest ustawa sprzed 15 lat o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Prawosławni podkreślają, że kiedyś te tereny w całości należały do cerkwi, a skoro ustawa daje im możliwość żądania zwrotu lub odszkodowania za nie, to z takiej okazji korzystają. Prawosławie jest trzecią religią, obok ewangelickiej i żydowskiej, która wnosi roszczenia wobec Łomży. Wcześniej podobne w treści wnioski składali przedstawiciele Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego z Pisza i Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich z Warszawy.Wniosek prawosławnych zaskoczył nie tylko władze miasta. Jarosław Koszewski z biura prasowego ratusza podkreśla, że prezydent Jerzy Brzeziński uważa go za bezzasadny. W biurze prawnym miasta przygotowywana jest odpowiedź, która ma obalić roszczenia cerkwi. - Prezydent nie ma zamiaru oddawać nawet skrawka łomżyńskiej ziemi – dodaje Koszewski.

Czy słusznie żądają odszkodowania? Kto ich do nas prosił, przed ich najazdem nikt nie znał tej religii w Łomży weszli jako najeźdźcy, zabrali nasze ziemię wybudowali budynki, a teraz żądają zwrotu swojego majątku wraz z placem. Czy była to ich własność? Kto zapłaci łomżyniakom za utratę wolności na ponad sto lat, za wszystkie cierpienia i upokorzenia jakie zgotowali im zaborcy, przez te lata. Teraz im mamy zwrócić majątek który zdobyli naszym kosztem.
Wspomniałem o odszkodowaniu prawosławnych w tym temacie dlatego żeby nie zakładać nowego, bo i tak by miał nikłe zainteresowanie ze strony forumowiczów.

Źródło 4łomża.

Zdjęcia autora tematu.

Pozdrowienia

Na cmentarzu Łomżyńskim, który powstał na przełomie wieku XVIII i XIX znajduje się ponad 560 zabytkowych nagrobków zróżnicowanych pod względem stylowym, artystycznym i materiałowym. Zachowały się grobowce i nagrobki w stylu klasycystycznym, neoklasycystycznym, neogotyckim, eklektycznym, niektóre z elementami neorenesansowyrni.
Całą tę historię dwóch wieków zapisano tu w wielorakim materiale: w kamieniu i w cegle, w cemencie i żelazie, w drewnie i żeliwie.
Najwięcej zróżnicowania konstrukcyjnego przedstawia forma nagrobków, ich kształt i przeznaczenie. Od razu zauważamy architekturę trzech różnych kaplic, kaplica Śmiarowskich, prawosławna obecnie katolicka i ewangelicka, obecnie Dom Pogrzebowy.

Współczesne nagrobki są - można powiedzieć - bezstylowe w porównaniu z nimi. Nagrobki zabytkowe pod względem architektonicznym tworzą piękne pod względem artystycznym kompozycje. Przedstawiają urny żałobne, złamane kolumny, kapliczki z Madonną oraz figurki dziecięce, rzeźby w blasze. Jest również cały szereg krzyży i ogrodzeń żelaznych. Grobowce i nagrobki robione były przeważnie z kamienia, piaskowca, granitu, czasami z żelaza i blachy oraz wyjątkowo z marmuru. Wykonawcami byli kamieniarze oraz znane firmy kamieniarsko-rzeźbiarskie z Łomży i Warszawy. Te piękne zabytki cmentarne w większości są zniszczone i wymagają konserwacji.

W związku z tym w narożniku północno-zachodnim cmentarza komunalnego (dawniej prawosławnego) w 1978 r. utworzono niewielkie lapidarium, w którym zgromadzono fragmenty ogrodzeń żeliwnych, 32 nagrobki i krzyże, secesyjną kapliczkę grobową.







Jest to jeden z najstarszych cmentarzy w Polsce. Powstał nieco później od Powązek, a wcześniej od Pere-Lachaise. Obowiązek zajęcia się tą ogólnopolską niezwykłością wynika z dwojakiego punktu widzenia:
• - jest prawdziwym Łomżyńskim Muzeum Sztuki Regionalnej
• - jest to Muzeum - Lapidarium, pełne przedziwnych dzieł sztuki
Dominującym przedstawicielem neogotyku jest uderzająca rozmiarami i wspaniałością główna brama wejściowa z r. 1879. Jej równie wspaniałym w formie i okazałości architektonicznym odpowiednikiem w stylu neoromańskim, jest brama prowadząca do dawnego Cmentarza Ewangelicko-Prawosławnego, obecnie Komunalnego. Są to chyba najwspanialsze w Polsce, olbrzymie i jedne z nielicznych w świecie - trójdzielne "Bramy Triumfalne" do "Królestwa Śmierci".

Neogotycka brama główna z 1879 roku.


Neoromańska brama główna z 1879 roku prowadząca na dawny cmentarz ewangelicki.

Do obecnej głównej bramy wejściowej prowadziła alejka od Szosy Zambrowskiej wysadzona lipami na początku XX wieku, ale w latach 70 – XX wieku, nasze władze postanowiły akurat w tym miejscu wybudować blok mieszkalny dla młodzieży, jakby nie było innych terenów pod budownictwo, i tym samym aleja została zdewastowana. Jest to przykład bezmyślności ówczesnych władz.

Zdewastowana pozostałość po alei lipowej prowadzącej do cmentarza.


Aleja główna cmentarna prowadząca od bramy głównej aż do wyjścia na Zaułek Cmentarny i dalej na ulicę Sikorskiego.

Cmentarz w Łomży jest rodzajem Mauzoleum - pamiątką przeszłości miasta, jego niepisaną historią. Został wpisany do rejestru zabytków decyzją 7. dnia 25.11.1985 r ., L.dz. KL.WKZ-5340-14-85 pod numerem rejestru 271, wydaną przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Łomży. Poza nielicznymi wyjątkami nie chowa się już na nim zmarłych.(...)

Cmentarz parafialno-komunalny w Łomży to nie tylko Muzeum-Lapidarium. Nie tylko” Muzeum na otwartym polu”. Tu trwa Archiwum” zapisane – „Życiem”.

Zespół cmentarzy wyznaniowych został w różnych okresach ogrodzony murem, przez właścicieli cmentarzy.


Mur wschodni (widok od Sikorskiego)


Mur od wschodu (widok od Zawadzkiej).


Mur od Zaułku Cmentarnego do obecnej bramy głównej.


Mur od Bramy Głównej do dawnego domu przedpogrzebowego.


Mur, od dawny dom przedpogrzebowy do dawnej granicy ewangelików.


Mur, dawna granica ewang., do bramy ewangelików.


Mur, dawna brama ewang. dawna kaplica ewangelików.

Mur, dawna kaplica ewang. do garaży.


Mur zachodni.


Mur południowy.

Od 1861 roku funkcjonował w Łomży przy ulicy Słonecznej obecnie (Kardynała Stefana Wyszyńskiego) cmentarz wojskowy z grobami żołnierzy polskich, rosyjskich i niemieckich.
W tym miejscu został wybudowany kościół p.w. Miłosierdzia Bożego. Przy kościele zachowała się dawna kapliczka cmentarna, przy której umieszczono ostatnio tablice upamiętniające pochowanych tu od 1861 roku żołnierzy, przypominając przechodniom o zachowaniu ciszy i spokoju przysługującej temu miejscu.


Kościół p.w. Miłosierdzia Bożego wybudowany na miejscu cmentarza wojskowego


Miejsce, gdzie złożono prochy żołnierzy polskich, rosyjskich i niemieckich pochowanych na byłym cmentarzu wojskowym od 1861 roku. W głębi kaplica pozostała z byłego cmentarza wojskowego.



Tablica, nagrobek informująca przechodniów o miejsc spoczynku żołnierzy.




Tablice upamiętniające bohaterskich żołnierz września 1939 roku i żołnierzy pomordowanych przez najeźdźców.

Żródła:

Cmentarz parafialno - komunalny w Łomży
Donata Godlewska

Daleka Łomża i otwarte - "OPEN ART" Muzeum? A jednak...
prof.dr. Alex Gongol

Zdjęcia autora tematu.

Pozdrowienia.

Cmentarze żydowskie w Łomży.

Jeżeli opisywałem i pokazywałem cmentarze katolików, prawosławnych i ewangelików, to i żydowskie należy zaliczyć do zabytków łomżyńskich i warto napisać o nich kilka słów i pokazać kilka zdjęć w jakim są obecnie stanie.
Są cmentarze, to i trzeba napisać kilka słów o tych co zostali tam pochowani.
Dzisiaj zajmę się cmentarzem przy ulicy Rybaki.

Pierwsi Żydzi na terenach Polski pojawili się prawdopodobnie w IX lub X wieku i przez tysiąc lat żyli wśród nas. Stosunki z chrześcijańską ludnością Polski układały się różnie, raz lepiej raz gorzej. Polska była najbardziej tolerancyjnym krajem w Europie względem Żydów. W jednym mieście wielkości Wrocławia mieszkało ich więcej niż w całej Francji. Wielu Żydów wygnanych z innych krajów europejskich znalazło w Polsce schronienie i zostało nawet na stałe.
Na początku XX wieku 10% ludności Polski stanowili Żydzi. W niektórych miastach mieszkało ich nawet ponad 50%.
Pierwsze oficjalne wzmianki o Żydach w Łomży datowane są na rok 1494, w 1556 roku zostali wydaleni z miasta. Część z nich wracała w następnych dekadach do miasta, ale w 1598 roku zostali ponownie wypędzeni. W XVIII wieku dostali jednak pozwolenie na handel w mieście odgrywając znaczącą role w jego ekonomii.
W regionie łomżyńskim najstarsza gmina żydowska założona została w 1777 roku w Śniadowie, należeli do niej też wyznawcy Mojżeszowi z Łomży, mieszkali oni osiedlu Rybaki, które formalnie nie należało do miasta. Obowiązywał, bowiem w owych czasach dekret królewski zakazujący osiedlania się Żydów w Łomży jak i innych miastach Mazowsza. W 1807roku Napoleon zrównał prawa wszystkich obywateli.
W 1812 roku utworzono w Łomży gminę żydowską, a w 1832 roku Osiedle Rybaki włączono do miasta. Osiedle Rybaki stało się głównym skupiskiem wyznawców mojżeszowych. W szybkim tempie przybywało Żydów w Łomży. W 1799 roku było ich – 25, w 1808 roku – 157, w 1848 roku – 2257, w 1857 roku – 2608, w 1921 roku – 9131 osób.
Z potrzeb odmiennej od Polaków religii i obrzędowości pogrzebowej zaistniała potrzeba założenia odrębnego cmentarza. Pierwszy cmentarz założono w 1830 roku na działce o powierzchni około 1,50 ha. Pomiędsz ulicami Woziwodzką, Plac Zielony i Rybaki. Wcześniej zmarłych chowano na cmentarzu w Śniadowie. Cmentarz przy ulicy Rybaki funkcjonował do 1890 roku, zachowało się na nim około 150 nagrobków, wszystkie z głazów narzutowych.
Kliknąć na obrazek aby powiększyć.


Część cmentarza od Woziwodzka róg Plac Zielony.


Część cmentarza od ulicy Rybaki.

Część cmentarza Woziwodzka od strony ul. Zielonej








Źródło:

Witold Jemielity
Dzieje Łomży Tysiącletnie

Zdjęcia autor tematu.

Rozwój społeczności żydowskiej i zakaz pochówku na cmentarzu przy ul. Rybaki wydany przez władze cywilne spowodował założenie nowego cmentarza przy ul. Wąskiej na działce o powierzchni około 2,5 ha. W przeciwieństwie do starego cmentarza został ogrodzony murem, wybudowano też Dom Przedpogrzebowy. Na cmentarzu zachowały się liczne macewy z piaskowca, betonu i niewielka ilość z kamienia. Inskrypcje nagrobne tradycyjne, głównie wykorzystując używaną częstą symboliką cmentarną: dwóch złożonych dłoni, lwów, bramy raju z księgami pochylonymi lub nie, drzewem oliwnym, dzbanem wylewającym wodę i ściętą świecą. Cmentarz przy ul. Wąskiej czynny był przez 50 lat, do chwili zamknięcia Żydów w getcie w sierpniu 1941 roku. Getto utworzono w sierpniu 1941 roku w gęsto zabudowanej części miasta w granicach ulic: Woziwodzka, Żydowska, Senatorska, Stary Rynek z wyłączeniem Ratusza. Oficjalna nazwa getta to Żydowska dzielnica mieszkaniowa. W okresie tym wykorzystywano do pochówków przyległy kirkut przy ulicy Rybaki. W tym okresie w Łomży przebywało łącznie z tymi, co się schronili z okolic Łomży, około 10 tysięcy Żydów. Ocalała ich niewielka ilość, część rozstrzelano w pobliskich lasach, resztę wywieziono do obozu zagłady w Treblince. Dla upamiętnienia tych wydarzeń w miejscu wejściowej bramy głównej (róg Senatorskiej i Starego Rynku) wmurowano Tablicę Pamiątkową z brązu. Nad gwiazdą Dawida umieszczony jest w języku hebrajskim napis: Wiecznej pamięci Żydów Ziemi Łomżyńskiej.
W religii mojżeszowej nagrobek i grobowiec traktowane są jako własność prywatna i nie może być usuwane ani zmieniane bez zgody rodziny. Dlatego też na kirkutach następuje skuteczna i trwała ruina nagrobków i grobowców, co powoduje samodzielną likwidację grobów. Zjawisko zanikania grobów występuje do chwili obecnej na większości pochówków cmentarza przy ulicy Wąskiej. Macewy, które ocalały wykazują wysoki kunszt sztuki kamieniarskiej. Liternictwo hebrajskie, symbolika w górnej części macewy, czy ornamentyka są mistrzowsko wykute w piaskowcy, czy kamieniu. Z treści symboli czy napisów, możemy odczytać oprócz nazwiska miejsce urodzin, przynależność do szczepu, daty zgonu i zatrudnienia.
W chwili obecnej cmentarz przy ulicy Wąskiej pozostawiony bez opieki, opuszczony przez członków rodziny, duchowieństwo żydowskie i Gminę żydowską jest jedną wielką ruiną. Zarośnięty, połamane i poprzewracane macewy, zniszczony płot murowany, dom przedpogrzebowy przeznaczony na mieszkania.
Los cmentarzy żydowskich okazał się tragiczny. Były niszczone przez okupanta, po wojnie nierzadko wykorzystywane jako źródło budulca, a przez komunistyczne władze skazane na zapomnienie.
Kirkuty to miejsca szczególne, ukryte gdzieś na uboczu, porośnięte wysoką trawą intrygują swą atmosferą i zachwycają finezją wykonania hebrajskich inskrypcji. Warto pamiętać, że kirkuty to nierzadko najstarsze zabytki kultury materialnej w danej miejscowości, a dobra kultury materialnej Żydów, są również dziedzictwem kulturowym Polski, i jako takie powinni być w należyty sposób szanowane i ochraniane.

Kliknij na obrazek, aby powiększyć zdjęcie.



Tablice informacyjne przy wejściu głównym na cmentarz żydowski przy ulicy Wąskiej.


Tablica informacyjna przy wejściu na cmentarz żydowski od północy.


Cmentarz żydowski przy ulicy Wąskiej, widok od północy.


Cmentarz żydowski przy ul. Wąskiej widok od południa, strona prawa.


Cmentarz strona od prywatnych działek.


Dom przedpogrzebowy, obecnie mieszkalny.





Macewy zachowane w dobrym stanie. Zwróćcie uwagę na ornamentykę w górnej części macewy.


Jeden z ocalałych nagrobków kamiennych.


Jeden z niewielu nagrobków marmurowych.









Jak pokazują powyższe zdjęcia brak na tym cmentarzu gospodarza, połamane, zniszczone i powywracane nagrobki i macewy. Jak wszystkim wiadomo Żydzi w całej Polsce nie omijając Łomży upominają się o pozostawione majątki które państwo zarekwirowało, ale o swoje cmentarze nie mają czasu zadbać, przecież tam leżą właściciele tych majątków o które tak zawzięcie upominają się.

Źródło:

Witold Jemielity
Dzieje Łomży Tysiącletnie

Zdjęcia autor tematu.

maciek

W tym odcinku zacznę pokazywać zabytki naszego miasta takimi jakie są w tej w tej chwili.
Dzisiaj zacznę od Starego Rynku, który przez wieki przechodził różne koleje losu.
Prawdopodobnie już na przełomie XIV i XV wieku dokonano już regularnego rozplanowania miasta wg zasad które wtedy obowiązywały. Nie zachowały się z tamtego okresu z dziejów Łomży żadne przekazy kartograficzne. Opracowanie Pana Jerzego Wiśniewskiego i Pani Donaty Godlewskiej na podstawie XIX wiecznych planów, że Łomża w XVI wieku wyglądała jak na planie poniżej.

Plan Łomży z XVI wieku wg opracowania J. Wiśniewskiego i D. Godlewskiej

Na terenie dawnego placu targowego wytyczono rynek o kształcie prostokątnym o wymiarach 100 x 120 metrów i otoczono działkami prostopadłymi do pierzei rynkowych. Z każdego rogu odchodziły po dwie prostopadłe ulice. W XVI wieku Ratusz usytuowany na środku rynku należał do najokazalszych budynków w Łomży. W wyniku wielokrotnych zniszczeń został rozebrany. W latach 1822 – 1823 pobudowano nowy wg projektu Aleksandra Groffe, tym razem usytuowano go we wschodniej pierzei frontem na zachód, który stoi do dziś. Przebudowany w II połowie XIX i XX wieku. Dziesięć lat później od strony wschodniej dobudowano oficyny wg projektu Teodora Bogumiła Seyfrieda, dzięki czemu powstał prostokątny dziedziniec. Budowla piętrowa, klasycystyczna postawiona została na planie prostokąta. Fasada pięcioosiowa , część środkowa jednoosiowa, zryzalitowana przechodzi w czworokątną wieżyczkę. Początkowo przykrywała ją półkolista kopuła, później ją zdjęto i zastąpiono ją ażurową żeliwną balustradą. W latach osiemdziesiątych XX wieku rozebrano prawą oficynę i dobudowano nową część Ratusza. W latach 2005 – 2006 przeprowadzono generalny remont Ratusza i wież ratuszowej przwrócono dawny wygląd . Na wieżę powróciła półkolista kopuła.
Stary Rynek, tak jak dawniej głównym budynkiem jest Ratusz. Właściwie poza Ratuszem i kilkoma kamienicami, które nie zostały zniszczone, reszta jest zupełnie inna niż przed wojną.
W porównaniu z dawną zabudową nie ma w pierzei wschodniej synagogi, kamieniczek w pierzei południowej, które zostały zniszczone całkowicie w czasie działań II wojny światowej. W latach 50 – tych XX wieku w ich miejsce wybudowano w/g projektu Urszuli i Adolfa Ciborowskich pseudo barokowe kamieniczki z podcieniami. W pierzei zachodniej pomiędzy ulicą Długą i Rządową nie zostało prawie nic z przedwojennej zabudowy, powstały całkiem nowe bezstylowe budowle. W pierzei północnej nie zaszył żadne zmiany. Hala Targowa wybudowana w 1928 roku, trochę przebudowana w okresie powojennym stoi do dziś. W okresie powojennym Stary Rynek przechodził różne przeobrażenia. Było tam targowisko, dworzec autobusowy i przez długie lata skwer. Dopiero prezydent Żelechowski przywrócił dawny wygląd Starego Rynku.

Zdjęcia obiektów - wygląd obecny.

Ratusz po remoncie


Pseudo barokowe kamienice w miejscu zniszczonych w czasie II wojny światowej.


Pierzeja zachodnia od ulicy Długiej.


Pierzeja zachodnia od ulicy Rządowej.


Hala targowa.


Jedna z ocalałych kamienic róg Radzieckiej i Starego Rynku.
Źródło:

1.Donata Godlewska
Dzieje Łomży od czasów najdawniejszych do rozbiorów Rzeczypospolitej (XIw - 1795)

2.Maria Kałamajska - Saeed
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Łomża i okolice.

3.Czesław Nicewicz
Województwo łomżyńskie - przewodnik.

4.Witold Jemielity
Łomża w okresie międzywojennym.

5.Witold Jemielity
Parafie Łomży i okolicy.

6.Czesław Brodzicki
Łomża w latach 1529 - 1795

7.Adam Dobroński
Łomża w latach 1866 - 1918

8.Czesław Brodzicki. Donata Godlewska
Łomża w latach 1794-1866.

9.Witold Jemielity
Dzieje Łomży Tysiącletnie

Zdjęcia autora tematu.

Pozdrowienia

Z zabudowań z okresu gubernialnego i dwudziestolecia międzywojennego częściowo zachowały się Stary Rynek, (opisany powyżej) Plac Pocztowy, Dworna, Długa. Jest też część budynków na ulicy Polowej i 3 Maja, Bernatowicza , Wiejskiej, Legionów, Senatorskiej. Natomiast Nowy Rynek (Plac Kościuszki) uległy całkowitej zmianie. Właśnie Rządowa jest jedną z ulic odchodzących od Starego Rynku. Do 1807 roku nosiła ona nazwę ul. Koziej. Zmiana nazwy nastąpiła w tymże roku przez uroczyste wprowadzenie prefekta Departamentu Łomżyńskiego do jego mieszkania na Starym Rynku, a że to urzędnik rządowy. Więc na jego cześć przemianowano ją na Rządową. Na ulicy Rządowej, zachowały się tylko dwie kamienice, ale obydwie są już w ruinie. Reszta zabudowy to budynki wybudowane od podstaw, między innymi Hotel Polonez, obecnie Gromada. Ulica Rządowa łączy Stary Rynek z Placem Kościuszki (Rondo) W czasie okupacji Łomży sowieci zmienili nazwę ulicy Rządowej na Proletariacką. Była to jednak krótkotrwała nazwa i w ogóle uznaną ją jako nie byłą. Nazwy ulic Rządowej, Kaznodziejskiej, Woziwodzkiej i Kapucyńskiej nie zmieniane od ponad stu lat, zdążyły się wpisać w historię Łomży, nawet władze komunistyczne nie zmieniały ich nazw.
Następną ulicą odchodzącą prostopadle od Starego Rynku jest ulica Kaznodziejska prowadząca bezpośrednio do klasztoru Kapucynów i Kościoła p.w. Matki Boskiej Bolesnej na ulicy Krzywe Koło. Jest to ulica króciutka, znajduje się na niej budynek mieszkalny wielorodzinny, po prawej stronie patrząc od Starego Rynku. Po lewej stronie jest jedna posesja prywatna. W następnym odcinku pokażę następną parę ulic odchodzących od Starego Rynku: Woziwodzka i Radziecka.


Fragment ul. Rządowej z 1913 roku od Nowego Rynku do ul. Krótkiej. Po lewej stronie widzimy nieistniejący kościół ewangelicki, zniszczony przez Niemców w czasie II wojny światowej, tak jak całej ulicy Rządowej, jak i Łomży.


Fragment ul. Rządowej 1914 roku od ul. Krótkiej do Starego Rynku.

Mamy porównanie ul. Rządowej z 1913 i 1914 roku i ul. Rządowej obecnie.
Zdjęcia poniżej.
Kliknąć aby powiększyć.


Hotel Gromada - widok z dachu bud. mieszk. Długa 1


Hotel Gromada – widok od Ronda
Kolory elewacji budynku hotelu na zdjęciach są różne, ponieważ zdjęcie pierwsze było robione przed zachodem, a zdjęcie drugie w słoneczny dzień.


Widok na ulicę Rządową od strony Starego Rynku.


Widok na ulicę Rządową od ul. Krótkiej


Ściana frontowa – pozostałość z kamienicy przedwojennej. Trwa tam w tej chwili remont, ale ciągnie się od lat.


Kamienica zamieszkała, ale zaniedbana, jak widać na zdjęciu.



Budynek nowo zbudowany po wojnie


Ulica Kaznodziejska – widok od Starego Rynku.


Klasztor i Kościół Ojców Kapucynów, dokąd prowadzi ul. Kaznodziejska.

1.Czesław Nicewicz
Województwo łomżyńskie - przewodnik.

2.Witold Jemielity
Łomża w okresie międzywojennym.

3.Adam Dobroński
Łomża w latach 1866 - 1918

4.Czesław Brodzicki. Donata Godlewska
Łomża w latach 1794-1866.

5.Witold Jemielity
Dzieje Łomży Tysiącletnie

Zdjęcia Łomży przedwojennej wklejane :

http://www.lomza.friko.pl/

Zdjęcia autora tematu.

Pozdrowienia

W "Kurierze Miejskim" Z. Piechocińskiego przeczytałem, że kamienica ta jest bądź będzie poddawana gruntownej modernizacji.

Może ktoś to potwierdzić ?

Od strony północno – wschodniej Starego Rynku odchodzą, od północnej – Radziecka, od wschodniej Woziwodzka.
Nazwa ulicy Radzieckiej pochodzi od dawnej nazwy Rady Miejskiej (Polska forma radziecki, która w dawnej Polsce była używana w odniesieniu do rad miejskich i sądów). Ulica Radziecka łączy Stary Rynek, tak jak Kaznodziejska z ulicą Krzywe Koło. Jest to ulica takiej samej długości jak Kaznodziejska. Na ulicy Radzieckiej po lewej stronie patrząc od Starego ryku jest zabudowa prywatna przeważnie piętrowa, w której na parterach jest kilka niewielkich zakładów usługowych. Po prawej stronie zaś na początku ulicy znajduje się średniej wielkości jak na Łomżę sklep RTV, tuż za sklepem w stronę Krzywego Koła, znajduje się niepubliczne przedszkole, dalej kilka prywatnych posiadłości.
Ulica ( Wodna w XVI w., Woziwoda w XIX w.) i Woziwodzka w XX wieku, która łączy Stary Rynek w kierunku wschodnim z ulicą Plac Zielony, dalej przez ulicę Rybaki aż do samej Narwi. Własnie tą ulicą zaopatrywano miasto w wodę w dawnych czasach. Na Woziwodzkiej przeważa parterowa zabudowa prywatna, oprócz kamieniczek od strony Starego Rynku i troszkę dale nr.10.
Na samym dole sąsiaduje z żydowskim cmentarzem. W czasie II wojny światowej sierpnia 1941 roku była od północy graniczną ulicą "Żydowskiej dzielnicy mieszkaniowej" (Getta Żydowskiego).
Kilka zdjęć z wyżej wymienionych ulic stan obecny:

Kliknąć na obrazek aby powiększyć zdjęcie.


Ulica Radziecka, widok od Starego Rynku. Po prawej stronie widać fragment sklepu RTV, w głębi ulica Krzywe Koło.


Niepubliczne Przedszkole Katolickie, prowadzone przez Zgromadzenie Sióstr Służek NMPN.


Widok ul. Woziwodzkiej od Starego Rynku, po prawej stronie kamieniczki, po lewej Zakład przewijania silników elektrycznych.


Widok ul. Woziwodzkiej od kamienicy zabytkowej nr 10 w stronę ulicy Zielonej.


Kamienica zabytkowa Woziwodzka 10.



Widok od Pl. Zielonego do pierwszego zakrętu. Po prawej stronie widoczny Cmentarz Żydowski.


Widok od cmentarza w stronę Starego Rynku.



Fragmenty Cmentarza Żydowskiego przy ul. Woziwodzkiej.

1.Czesław Nicewicz
Województwo łomżyńskie - przewodnik

2.Witold Jemielity
Łomża w okresie międzywojennym.

3.Adam Dobroński
Łomża w latach 1866 - 1918

4.Czesław Brodzicki. Donata Godlewska
Łomża w latach 1794-1866.

5.Witold Jemielity
Dzieje Łomży Tysiącletnie

Zdjęcia autora tematu.

W południowo – wschodniej części Starego Rynku odchodzi w kierunku wschodnim ulica Senatorska, a w kierunku południowym ulica Giełczyńska.
Ulica Senatorska łączy obecnie Stary Rynek z obecną ulicą Generała Sikorskiego (dawniej Obwodową). W XVI wieku Senatorska kończyła się w miejscu gdzie w tej chwili jest III LO, dawniej szpital żydowski, wówczas w tym miejscu znajdował się Zamek Królewski, a ulica Senatorska kończyła się na głównej bramie wjazdowej do Zamku. W czasie II wojny światowej ulica Senatorska była od południa ulicą graniczną getta żydowskiego. Dla upamiętnienia tamtych wydarzeń od strony Starego Rynku, gdzie znajdowała się brama główna getta, a jeszcze wcześniej Bożnica żydowska zniszczona w 1939 roku, umieszczona na ścianie jednego z budynków tablicę pamiątkową z brązu z napisem w języku hebrajskim: Wiecznej pamięci Żydów Ziemi Łomżyńskiej. Obecnie na ulicy Senatorskiej przeważa zabudowa parterowa, z wyjątkiem kilku kamienic przedwojennych i kilku budynków wielokondygnacyjnych wybudowanych po wojnie od strony Starego Rynku. Na samym dole, jest jeszcze budynek obecnego Urzędu Statystycznego, przedtem Szpitala Zakaźnego.

Kliknąć na obrazek aby powiększyć.


Widok na ul. Senatorską od strony Starego Rynku.


W tym miejscu znajdowała się Główna Brama Getta.


Na tym budynku znajduje się tablica pamiątkowa upamiętniająca gehennę Żydów w tym miejscu.


Tablica pamiątkowa w przybliżeniu.


Dawny szpital żydowski, obecnie III LO, jeszcze wcześniej w XVI wieku stał w tym miejscu Zamek Królewski i w tym miejscu kończyła się ul. Senatorska.


J/w, lecz osłonięty drzewami.


Pożydowska kamieniczka właśnie o nią trwał spór między władzami Łomży i Gminą żydowską.


Kamienica pożydowska po sąsiedzku.


Senatorska od Jana z Kolna w dół


Senatorska od Placu Zielonego w stronę StaregoRynku. Po lewej stronie widać dawny Szpital Zakaźny, obecnie GUS.


Senatorska od dawnej Obwodówki, obecnie Sikorskiego.

Ulicą odchodzącą w kierunku południowym jest ulica Giełczyńska. Jeszcze w XVII wieku była to ulica zamiejska i nazywaną ją Warszawską. Była drogą wyjazdową z miasta przez Giełczyn do Zambrowa. Ujej wylotu stał mostek i szlaban przy którym pobierano opłaty. Obecnie ulica Giełczyńska od Starego Rynku, po prawej stronie do ulicy Dwornej to piętrowa zabudowa prywatna z zakładami usługowymi na parterze. Po lewej stronie aż do samej ulicy Dwornej znajduje się budynek mieszkalny wielokondygnacyjny, w którym na rogu Dwornej i Giełczyńskiej odkąd pamiętam mieści się Apteka. Idąc dalej w kierunku południowym, po prawej stronie widzimy Katedrę z XVI wieku. Przy samej ulicy Figura Chrystusa na piedestale ufundowana przez:






Po lewej stronie ulicy róg Giełczyńskiej i Dwornej ma adres Dworna 22, więc opiszę go przy opisie ulicy Dwornej. Mijając ten budynek w kierunku południowym, następnym budynku Giełczyńska 11 wybudowany na początku XX wieku w okresie międzywojennym wg informacji:

http://epodlasie.wipb.pl/biptest/wosoz/bip/showFile.php?idinformacji=62

hotel “Metropol, ob. Ośrodek Kształcenia Zawodowego, ul. Giełczyńska 11, pocz. XX, nr rej.: A-475 z 30.04.1992

Po wojnie w tym budynku początkowo była szkoła podstawowa nr 4, potem ZDZ, sklep PEWEX, sklepy prywatne. Teraz budynek stoi pusty i niszczeje.
Po prawej stronie za Katedrą w głębi ogrodów widać pałac biskupi,do którego można dostać się zabytkową bramą. Nieco dalej w stronę Polowej znajduje się Dom księży emerytów i bliżej ulicy Giełczyńskiej dawne Hale biskupie w których mieszczą się obecnie niewielkie zakłady usługowe i sklepy z różnego rodzaju towarem. Obok Hal biskupich widzimy Rynek Zambrowski, ale to już na inny temat. Ulica Giełczyńska łączy się z Rondami im. Hanki Bielickiej i ul. Polową.


Widok na ul. Giełczyńską od strony Starego Rynku.


Budynek mieszkalny wielorodzinny z lat 60- tych. Dodatkowo na parterze, znajdują się księgarnia, apteka i biuro turystyczne.


Hotel Metropol z okresu przedwojennego, obecnie bez właściciela opuszczony, zaniedbany, jeszcze kilka lat i będzie całkowita ruina, a na dach będziemy zbierać grzyby, bo drzewa już rosną.


Dom księży emerytów.


Dawne hale biskupie, obecnie mieszczą się w nich niewielkie zakłady usługowe i sklepy.


Widok na ul. Giełczyńską od strony Rond im. Hanki Bielickiej.

Źródło:

1.Czesław Nicewicz
Województwo łomżyńskie - przewodnik

2.Witold Jemielity
Łomża w okresie międzywojennym.

3.Adam Dobroński
Łomża w latach 1866 - 1918

4.Czesław Brodzicki. Donata Godlewska
Łomża w latach 1794-1866.

5.Witold Jemielity
Dzieje Łomży Tysiącletnie

Zdjęcia autora tematu.

Pozdrowienia.

Maćku, zeby nie było, że sie czepiam. Chciałbym nawiązać do twojego postu z dnia 04-10-06 00:45
trzecią od końca fotkę podpisałeś "Budynek nowo zbudowany po wojnie".
Nie mam zbyt pewnych informacji na ten temat, ale wydaje mi się, że wspomniany budynek (kiedyś mieścił sie w nim "Orbis") jest bodajże jedynym obiektem, który przetrwał zarówno I jak i II wojnę światową.
Sprawę rozstrzygnąć mogłoby zbadanie mapy inż Felczaka, do której aktualnie nie mam dostępu. ( kiedyś na starej stronie miejskiej publikowano jej fragmenty - jeden z nich obejmował ten teren. Na nowej nie moge tego znaleźć - jak wielu innych pożytecznych informacji).

(........)

Jacek, nie jest to żadne czepianie się, widać że ktoś przegląda czasami ten temat. Co do tego budynku, to masz całkowitą rację, rozmawiałem dzisiaj z pewnym Panem, który pamięta te czasy. Wspomniany budynek i następny za nim to jedyne budynki na Rządowej które ocalały z pożogi wojennej nienarudszone. Reszta ulicy było to samo gruzowisko.
Rządowa 4 A i Rządowa 8 miały powypalane mury i na tym je odbudowano
Przepraszam za pomyłkę.

Jacek, mógłbyś częściej wpisywać uwagi do tego tematu, podzieliłbyś się swoimi wiadomościami.
Może wiesz jakie były przedwojenne losy Hotelu Metropol na Giełczyńskiej 11 i w którym budynku na Giełczyńskiej mieściły się przed wojną szkoły powszechne 2 i 4, a po zmianie numeracji, szkoły nr. 4?


Pozdrowienia

Maćku na temat szkół jest sporo zapisanych informacji w kronice Szkoły Podstawowej Nr 4, są wspomnienia nauczycieli i kierownika z okresu przed wybudowaniem siedziby szkoły na ul.Kierzkowej ( niestety nie zrobiłem notatek). Kroniki te zawieraja wiele cennych pamiatek i fotografii.
Kilka lat temu widziałem wklejony tam np. odręczny list Prof. Winiarskiego napisany na firmówce Trybunału z przeprosinami za nieobecność na uroczystości oddania do użytku nowej siedziby. Ciekawe czy tam jeszcze jest....
inne tematy, przy okazji pogubernialnej schedy:
Intrygujace są również losy kamienicy na rogu ulic Sobornej i Polowej. W kamienicy tej mieściły się również jakieś placówki dydaktyczne. Działka powinna należeć wiec do nastepców prawnych właścicieli lub do miasta. Jakim cudem w tej chwil teren ten należy do białostockiej spółki energetycznej? Kolejne prawo kaduka?
Jakim prawem budynki elektrowni miejskiej wraz z działka trafiły w ręce białostockiej spółki.
Czy miasto uzyskało jakąkolwiek rekompensatę za wyszabrowane do białegostoku wyposażenie i instalacje tego zakładu? Kolejne prawo kaduka?
pozdrawiam

(........)

nienapisane jest nic o kamienicach na polowej (naprzeciw WKU)sienkiewicza,pl.niepodleglosci,na kierzowej,o koszarach mogloby by cos byc,na nowogrodzkiej sa zabytki (park takze),charakterystycznym budynkiem napewno jest tez stary szpital,kamienice (jesli tak to mozna nazwac) obok Urzedu Pracy na wojska polskiego,budynek dawnej siedziby KC PZPR gdzie obecnie jest kolegium,ulica 3 maja,malo osob wie o forcie IV na wojska polskiego za MPEC-em.Prawda jest ze jest duzo ciekawych miejsc w Łomzy tylko niekazdy o nich wie.Milo sie czytalo pozdro

Anonimowiec, pomalutku wszystko będzie napisane, no może wszystko. Zacząłem od Starego Rynku i ulic odchodzących od niego. Przyjdzie czas i na inne ulice z zabytkami.

Pozdrowienia.

Jacek, w/g poniższej notatki widać, że najwięcej szkół mieściło się właśnie na ul Sienkiewicza. Co do przjęcia majątku to chyba wina złodziejskiej prywatyzacji, ale to na inny temat.

W 1925/26 r. nr l przysługiwał szkole na ul. Dwornej 22, nr 2 szkole na ul. Giełczyńskiej 15, nr 3 szkole na ul. Sienkiewicza 8, nr 4 na ul. Giełczyńskiej 15, nr 5 na ul. Nowogrodzkiej 20. Szkoły żydowskie miały własne numeracje: nr l na ul. Sienkiewicza 4, nr 2 też na ul. Sienkiewicza 4. Po utworzeniu nowej szkoły na Rybakach i zmianie dzierżawionych budynków numeracja ulegała zmianom. W 1939 r. trwała nauka w szkołach dzierżawionych: nr 3 (Śledziewski, ul. Sienkiewicza), też nr 3 (Orłowski, ul. Sienkiewicza), nr 4 (Szemiawicz i Zacharewicz, ul. Giełczyńska), nr 6 (Markiewicz, ul. Dworna), nr 7 (Świgoński, ul. Sienkiewicza). W 1925 r. do sześciu szkół chrześcijańskich i dwóch żydowskich uczęszczało 2511 dzieci, ponadto 410 dzieci żydowskich uczyło się w Talmud Torze i dwóch chederach czyli szkołach o charakterze religijnym. Były wówczas i szkoły prywatne: polska S. Brzozy na ul. Senatorskiej 21 oraz dwie żydowskie: Goldziuka na ul. Kaznodziejskiej 2 i Lewińskiego na ul. Krótkiej.

Żródło:

Witold Jemielity
Dzieje Łomży Tysiącletnie.
str. 144 i 145.

Pozdrowienia

Dzisiaj pokażę ulicę odchodzące od Starego Rynku w kierunku południowym i zachodnim. W kierunku południowym odchodzi ulica Farna. Zarówno ulica Farna jak i Długa powstały w XV wieku. Farna dlatego, że prowadziła od Starego Rynku do Kościoła p/w Michała Archanioła zwanego Farą. W XVII wieku znajdował się na tej ulicy szpital św. Ducha dla chorych ubogich i nędzarzy. Nazwa ulicy była zmieniona po objęciu władzy przez wspieranych przez radzieckie władze polskich komunistów w dniu 9 września 1946 roku z Farnej na ks. Piotra Ściegennego, a w kwietniu 1989 roku po przywróceniu w Polsce demokracji z ks. Piotra Śsciegennego z powrotem na Farną. W tej chwili ulica Farna posiada w większości prywatną zabudowę piętrową ze sklepami i niewielkimi zakładami usługowymi na parterze. Ulica w ostatnich latach została przy udziale mieszkańców Łomży wyłożona kostką bazaltową, o czym świadczą tabliczki pamiątkowe i zamieniona na deptak. Postawiono ławeczki i stylowe lampy.


Widok na ulicę Farną od strony Starego Rynku.


Widok na Farną o strony Katedry.




Ulica Długa.
Jedna z bardziej znanych ulic w Łomży — między Starym Rynkiem i Placem Kościuszki. Do wybuchu II wojny światowej miała charakter handlowo-usługowy. Była reprezentacyjną ulicą Łomży
Była to jednocześnie najbardziej atrakcyjna ulica pod względem architektonicznym. Widok te obrazuje jednocześnie, jakim zmianom uległa zabudowa Łomży, co było spowodowane ogromnymi zniszczeniami II wojny światowej.

Ulica Długa w czasie I wojny.

W czasach gubernialnych, po lewej stronie od Nowego Rynku (obecnie Pl. Kościuszki) stał Hotel „Metropol". Dawna zabudowa ulicy zachowała się tylko częściowo. Z istniejących do dziś budynków warto zwrócić uwagę na domy pod numerami 6 i 13. Budynek pod „szóstką", o fasadzie eklektycznej, z przewagą form neorenesansowych został wzniesiony w 1892 r. i przetrwał bez istotnych zmian. Natomiast budynek nr 13 został odremontowany. Obecnie mieszczą się w nim instytucje kultury: Wojewódzka Biblioteka Publiczna, Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów, Galeria Sztuki Współczesnej Muzeum Okręgowego w Łomży.

Na ulicy Długiej patrząc od ulicy Krótkiej po prawej stronie, jako była doszczętnie zniszczona, nie próbowano odbudowywać jej przedwojennej zabudowy pobudowano wysokie budynki mieszkalne usytuowane prostopadle do ulicy, co kłóci się z historycznym układem miasta. Sytuację próbowano ratować dobudowując pawilony, aby zapełnić przestrzeń, ale nie dało to wartościowego rozwiązania urbanistycznego. Po lewej stronie zaś, część kamieniczek, co nie były całkowicie zniszczone zostało odbudowane, reszta została odbudowana „bezstylowo”. Kamienice na ulicy Długiej od Placu Kościuszki do ulicy Krótkiej, zostały odremontowane, dlatego że nie były całkowicie zniszczone.
W na parterze narożnej kamienicy róg ulicy Krótkiej i Długiej mieściła się księgarnia Piotra Iwanickiego, wydawcy pocztówek przed I wojną światową.
Tak samo jak ulicę Farną jak i wiele innych ulic w Łomży zmienioną jej nazwę 9 września 1949 roku na Mariana Buczka znanego komunistę. Historyczną nazwę przywrócono jej po przywróceniu demokracji w kwietniu 1989 roku.


Widok na ulicę Długą od Placu Kościuszki.


Widok na ulicę Długą od Krótkiej Do Placu Kościuszki


Widok na ulicę Długą od ulicy Krótkiej w kierunku Starego Rynku.


Widok na ulicę Długą od Starego Rynku w kierunku ulicy Krótkiej


Jeden z budynków Długa 4, jeden z wyremontowanych budynków, siedziba PSS Społem


Długa 6. Budynek który przetrwał w prawie niezmienionym stanie.


Kamienice nr 8 i 10 jak widać na zdjęciach odbudowane Z częściowym zachowaniem architektury przedwojennej.


Długa 12, jak wyżej.


Długa róg Krótkiej, kamienica w której mieściła się przed I wojną światową Księgarnia Iwanickiego - wydawcy pocztówek. W/g porównania z pocztówkami przedwojennymi widać duże zmiany na wyglądzie budynku.


Długa 13, kamienica z końca XIX wieku, odbudowana na zgliszczach. Mieszczą się w niej placówki kulturalne miasta. Opisane wyżej

Pokażę budynki które miały zapełnić lukę prawej strony ulicy Długiej po przedwojennych budynkach od ulicy Krótkiej do Starego Rynku.


Krótka 6 róg Długiej, budynek odnowiony podczas rewitalizacji miasta w większości z pieniędzy unijnych.


Długa 16. Pawilon handlowy między budynkiem Krótka 6 i Długa 18


Długa 18, drugi z budynków mieszkaniowych od Krótkiej, czekający w kolejce na odnowienie.


Drugi z pawilonów handlowych usytuowany między budynkami Długa 18, a Długą 20.


Długa 20.


Pawilon między budynkiem Długa 20 a Długa 22


Długa 22, odnowiony jak wyżej.


Długa 24, też odnowiony. Budynek mieszkalno – usługowy

Żródło:

1.Witold Jemielity
Dzieje Łomży Tysiącletnie.

2.mgr Jolanta Deptuła (rozdz. XI, XII)
mgr Donata Godlewska (rozdz.II, III IV V VI)
mgr Czesław Nicewicz (rozdz. I, IX, X)
mgr Zdzisław Sędziak (rozdz. VII, VIII)
Łomża i województwo. Krajobraz i architektura

3. Czesław Nicewicz
Województwo Łomżyńskie. Przewodnik

Zdjęcia autora tematu.


Pozdrowienia

Maćku, znowu się muszę wtracić.
Kamienica Jakubowskich (?) Długa 13 jako jedna z niewielu przetrwała w stanie niemal niezmienionym i nienaruszonym obie wojny światowe. Obecny kształt i o tym zapewne piszesz zawdzięcza "remontowi" wykonanemu - o ile dobrze pamiętam - przez niesławnej pamięci ŁPB, które nadawało się do budowy bloków z wielkiej płyty a nie do renowacji zabytków. Niestety nie mogę odszukać w pamięci źródeł tej wiedzy, więc zapewne informacja ta wymaga weryfikacji.
Gwoli informacji - w kamienicy tej odtworzony został mieszczański salonik z epoki dzięki testamentowi prof. Bańkowskiego. Pyszne miejce aby odetchnąć atmosferą mieszczańsko-intelektualną przełomu wieków XIX i XX! Czy jest w Łomży inne takie miejsce?
Według moich informacji na Długiej od ulicy Krótkiej do Starego Rynku ocalały po lewej stronie kamienica Jakubowskich ("Matysiaki" ?), kamienica ze składem aptecznym oraz kamienica uszkodzona tam gdzie jest dziś PSL.
Po przeciwnej stronie ulicy pomiędzy Krótką i Starym Rynkiem nie ocalało nic. Numerów administracynych budynków nie pamiętam, ale może trzeba byłoby głębiej sięgnać do tego co zostało w stanie nienaruszonym.
I po raz kolejny należałoby odwołać się do mapy inż. Felczaka.

Pozdrawiam , Maćku kontynuuj proszę.

(........)

Jacku, bardzo dziękuję za wtrącanie i dodatkowe informacje. Piszę tylko to co przeczytam z dostępnych dla mnie książek. Ostatnio rozmawiałem z Panem J.W. który pamięta tamte czasy i to on udzielił informacji o budynkach ocalałych na ulicy Rządowej. Na ulicy Długiej od Placu Kościuszki do ulicy Krótkiej stały tylko wypalone mury i same kominy. Nie mało szkód wyrządzili radzieccy wyzwolicieli, za nim wyruszyli dalej na zachód od września 1944 do stycznia 1945 front stał pod Łomżą. Na czas frontu opróżnili miasto z ludności, że była zima spalili wszystko co można było spalić, popalili resztki mebli jakie zostały w niektórych budynkach, ogołocili parki z drzew, nie uchowało się nic co nadawało się do spalenia. Zresztą kto mógł im się sprzeciwić.
Jacku, proszę wtrącać się częściej i poprawiać moje pomyłki, takie zawsze zdarzają się i uzupełniaj temat swomi wiadomościami na temat Łomży, bo takich jak widać masz ich ogromny zasób.

Pozdrowienia.

Ulica Krzywe Koło jest prawdopodobnie w miejscu dawnej drogi publicznej, która prowadziła przez Popową Górę, obok kościoła NMP i św. Apostołów (w tym miejscu obecnie klasztor Braci Mniejszych Kapucynów), dalej przez Osiedle Rybaki do portu i mostu na Narwi i łączyła się z Drogą Piątnią i w ówczesnych czasach odgrywała dużą rolę ze względu na swoje położenie.
Dzisiejsza ulica Krzywe Koło zaczyna się obok Hotelu Gromada

Ulica Krzywe Koło przy Hotelu Gromada.


Oddany do użytku w 1974 roku. Pierwsza nazwa Polonez.

Dalej, tuż za hotelem po lewej stronie mamy Dom Pastora

Budynek zbudowany na początku XIX wieku od 1978 roku do przełomu lat 2005 – 2006 siedziba Muzeum Północno-Mazowieckiego.

Po tej samej stronie, tuż za Domem Pastora mamy punkt widokowy na dolinę Narwi. Obok zaś jest ulica Kapucyńska


Ulica Kapucyńska z częściowo zachowanym XVII brukiem, zwana Mostową prowadząca wówczas do portu i mostu na Narwi.

Przy samej Kapucyńskiej zespół klasztorny Braci Mniejszych Kapucynów


Zespół klasztorny składa się z trójskrzydłowego klasztoru z wirydarzem po środku , kościoła barokowego i zabudowań gospodarczych.. Kapucyni zostali sprowadzeni do Łomży w roku 1763 przez Józefa Konstantego Trzaskę, kanonika płockiego i proboszcza kleczkowskiego i zamieszkali w drewnianym klasztorze, który odkupili od benedyktynek. Nowy piętrowy klasztor wzniesiono w latach 1770 – 1772 pod kierunkiem brata zakonnego Emeryka z Neydorfu. W skrzydle północnym drugie piętro dobudowano w latach 1972 – 1974. Zabudowania gospodarcze wzniesiono na przełomie XIX i XX wieku, mur z bramą wjazdową w 1815 roku


Kościół przy klasztorze kapucynów pod wezwaniem Matki Boskiej Bolesnej zbudowany w latach 1781 – 1798, wg projektu architekta Tańskiego.
W 1798 r. biskup płocki Onufry Szembek dokonał konsekracji świątyni i ołtarzy. W latach 1856-58 dobudowano kaplicę od strony wschodniej.
Kościół zbudowany jest na planie prostokąta, złożony z dwuprzęsłowej nawy i jednoprzęsłowego prezbiterium. Wewnątrz znajduje się późnobarokowy ołtarz główny i trzy ołtarze boczne, również późnobarokowe. Fasada płaska, trójdzielna.
Dla przypomnienia, że w tym miejscu zwanym kiedyś Popową Górą nie jest to pierwszy kościół. Poprzedni zbudowany w pewnej odległości od skarpy bliżej rynku stał kościół parafialny NMP i św. Rozesłańców zbudowany przed 1392 roku, a konsekrowanym w 1410 r. Dopiero po zbudowaniu kościoła pod wezwaniem św. Michała Archanioła i przeniesieniu do niego parafii stracił na swoim znaczeniu i popadł w ruinę. Został wyburzony przed zbudowaniem kościoła kapucynów. Zwrócony był prostopadle względem obecnego kościoła.


Dziedziniec przed fasadą na planie elipsy w 1815 r. otoczono murem tynkowanym, nad bramą umieszczono figurkę Matki Boskiej, którą w 1859 r. zastąpiono dużą figurą Najświętszej Maryi Panny Niepokalanej postawionej na środku dziedzińca, ufundowaną z ofiar wiernych. Podczas okupacji sowieckiej młody polski komunista strącił figurze głowę - uszkodzenie naprawiono, jak relacjonuje ojciec Atanazy Niziołek. Na jej miejscu w 1966 r. umieszczona została figura Matki Bożej Częstochowskiej dłuta Ferdynanda Jarochy, zaś poprzednią przyniesiono przed klasztor do ogrodu.


Poprzednia figura Matki Boskiej dziedzińca przed kościołe w klasztornym ogrodzie.

Obok kościoła mamy kolegium św. Fidelisa.


Szkoła dawne kolegium św. Fidelisa, zbudowane w 1925 roku, po odzyskaniu niepodległości w 1945 zostało zabrane przez władze państwowe, kapucyni mieli do dyspozycji sam klasztor i kościół. Kolegium św. Fidelisa w pierwszych latach powojennych służyło na szpital, później zajęte było przez szkołę zawodową. W 1952 r. urządzono w klasztorze częściowo, a w 1959 całkowicie prowincjonalne zakonne studium filozoficzno-teologiczne, czyli wyższe seminarium, które na początku lat siedemdziesiątych zostało z powrotem przeniesione do klasztoru lubelskiego. Teraz mieści się w tym budynku Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości, oraz Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące im. Bogdana Jańskiego.

Niedaleko klasztoru są kamienne schody - wybudowane w 1900 r. Łączą dwie części ul. Krzywe Koło (wyższą - na skarpie niedaleko Starego Rynku i niską - przy ul. Rybaki w dolinie rzeki Narew.

Kamienne schodki wieczorową porą


Kamienne schodki widok od strony ulicy Rybaki.


Brama Napoleona - wejście do domu, w którym podobno zatrzymał się Napoleon prowadząc wojska na Moskwę. Brama znaduje się u szczytu Kamiennych schodów. W parterowym domku przy schodkach mieszkał Prymas Stefan Wyszyński



Widok na ulicę Krzywe koło od strony kamiennych schodów.


Widok na ulicę Krzywe Koło od ulicy Radzieckiej w stronę hotelu.


Widok na kamienicę Stary Rynek 8 tylko od strony ulicy Krzywe Koło.


Ulica Krzywe Koło od strony ulicy Rybaki.

Żródło:

1.Witold Jemielity
Dzieje Łomży Tysiącletnie.

2.mgr Jolanta Deptuła (rozdz. XI, XII)
mgr Donata Godlewska (rozdz.II, III IV V VI)
mgr Czesław Nicewicz (rozdz. I, IX, X)
mgr Zdzisław Sędziak (rozdz. VII, VIII)
Łomża i województwo. Krajobraz i architektura

3. Czesław Nicewicz
Województwo Łomżyńskie. Przewodnik

4.Maria Kałamajska - Saed
Katalog Zabytków Sztuki
Województwo Łomżyńskie

Zdjęcia autora tematu.

Pozdrowienia

Czy moglbym prosic o zdjecie nagrobka kamiennego rodziny wądołowskich na mejla?
kard1@o2.pl

Witam
Czy ma ktoś informacje na temat grobu RODZINY LUDWIKA NAPOLEONA PĄGOWSKIEGO? tuż za kaplicą śmiarowskich.

BYLA PIEKNA ALEJA ( z ktorej zostaly resztki) z wyjscia z cmentarza do Polowej ALE DURNIE POSTAWILI BLOK ZMS( zwiazek mlodziezy socjalistycznej) jak znajde zdjecia to wkleje.

nawet jeśli będziemy krzyczeć, głupiec nic nie zrozumie
Katon