Księżna Donata
„Przez całe życie miałam szczęście do ludzi” - pisała Donata Godlewska (1925-2017), archiwistka i wielka monografistka historii Łomży od czasów najdawniejszych do rozbiorów Polski pod koniec XVIII wieku i do 2. połowy XIX w. (we współpracy z Czesławem Brodzickim). Bardzo pracowite życie naukowe i serce poświęciła rodzinnemu miastu, które na znak wdzięczności w 1989 r. nadało jej tytuł Honorowego Obywatela. Ceniona łomżynianka i współzałożycielka oddziału Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej zmarła 5 lat temu w Łomży, mając lat 92, ale ludzie nie zapomnieli o niej...
Z inicjatywy historyka Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego Sławomira Zgrzywy i dzięki zaangażowaniu prezes Marii Konopki z TPZŁ oraz wsparciu od firm i od osób prywatnych, Donatę Godlewską uhonorowano ładną tablicą pamiątkową z płaskorzeźbą za ok. 22 tys. zł przy wejściu do Oddziału w Łomży Archiwum Państwowego w Białymstoku. Pani Donata kierowała archiwum od 1952 do 1983 r., które dzięki niej mieści się od 1955 w zabytkowym budynku przy Alei Legionów.
Historyk prof. Krzysztof Sychowicz, autor najnowszej monografii Łomży z okazji 600-lecia praw miejskich w 2018 r., od zawsze twierdził, że Donata Godlewska jest jedną z niewielu osób, które na przestrzeni dziesiątków lat włożyły tak olbrzymi wkład w poznanie historii miasta: - Jej publikacje sprzed pół wieku do dzisiaj nie utraciły aktualności: są czytane i cytowane w pracach naukowych, stanowiąc inspirację dla nowych pokoleń badaczy. Pani Donata Godlewska i Jej dorobek na zawsze pozostaną w mojej pamięci. Jej prace historyczne mają wysoki poziom naukowy, a Ona nigdy nie odmawiała młodszym pomocy...
Znani naukowcy i zwykli ludzie, którzy znali Panią Donatę, nieraz powtarzali, że była mądra, inteligentna i oczytana. Jednocześnie budziła sympatię jako wyrozumiała i skromna kobieta, która z każdym umiała znaleźć wspólny temat i język. Tablica upamiętnia wielką osobowość Łomży. Historyk prof. Adam C. Dobroński z Uniwersytetu w Białymstoku nazwał Panią Donatę jedną z trzech drobnych ciałem wielkich Siłaczek obok: nauczycielki Heleny Czernekowej, kierującej biblioteką i inicjującej powstawanie towarzystw naukowych, oraz Jadwigi Chętnikowej, małżonki Adama Chętnika, twórcy muzeum w Łomży i skansenu kurpiowskiego w Nowogrodzie.
- Po raz pierwszy o Pani Donacie słyszałem jako dziecko od historyka prof. Jerzego Wiśniewskiego, autora wstępu do monografii Pani Donaty, który był kolegą ze szkolnej ławy mojego taty Feliksa w podstawówce na Łomżycy – pamięta epizod sprzed pół wieku Józef Babiel. - Myślałem, że profesor pomylił imię. Nie wiedziałem, że Donat to darowany od Boga. Łomża została obdarowana Donatą.
„Pani Donata to historia Łomży”
Honorowi obywatele Łomży dostają tytuł, który z nazwy i treści jest honorowy. Wyjątkowi stali się bohaterami tablic, jak Helena Czernekowa na ścianie MBP i Kardynał Stefan Wyszyński na ścianie ZNP przy Dwornej. Prymas Tysiąclecia ma też pomnik koło Katedry i jest patronem ulicy i szpitala. Jan Paweł II ma pomnik na placu swojego imienia i patronat seminarium. Hanka Bielicka patronuje dwóm rondom przy teatrze i ma pomnik ławeczkę na Farnej. Donata Godlewska została Honorową Obywatelką w 1989 r. Jej imię zapisało się złotymi zgłoskami, ze względu na dorobek i odkrywanie dokumentów, badania historyczne i działalność wydawniczą, z czego skorzystają pokolenia.
- Nikt inny nie podjął się tak wnikliwej kwerendy naukowej i opracowania dziejów Łomży – wspominał poprzedni prezes TPZŁ Zygmunt Zdanowicz. Z kolei obecny prezes Józef Babiel uważa, że: - Pani Donata to historia Łomży Zawsze Ją postrzegałem jako człowieka niesamowicie pracowitego w odkrywaniu dziejów miasta nad Narwią. Pracowała intelektualnie prawie do samego końca, nawet gdy miała rękę niewładną, dyktowała wspomnienia lub była nagrywana do naszych wydawnictw...
Zdaniem Sławomira Zgrzywy, tytuł Księżnej Łomżyńskiej – jakim prof. Dobroński obdarzył Panią Donatę, z czego była zadowolona - jest adekwatny do rangi osiągnięć i znaczenia monografistki w historii Łomży - stolicy: Ziemi Łomżyńskiej od XV do końca XVIII wieku, departamentu Księstwa Warszawskiego, guberni w czasach carskich od 1866 do 1915 r. i województwa PRL (1975-1998).
Tablica poświęcona
Odsłonięcie tablicy Donaty Godlewskiej łączy się z 70-leciem archiwum i odejściem ze stanowiska kierownik Danuty Bzury, której następczynią jest Anna Jankowska. Zaprojektowała tablicę malarka Teresa Adamowska, zaś wykonali: Alicja Kamieniczna i Michał Adamowski. Za wstęgę w barwach Łomży przy odsłonięciu pociągnęli: bratanica Pani Donaty Małgorzata Skrodzka, prezydent Łomży Mariusz Chrzanowski, dyrektor Archiwum Państwowego Marek Kietliński, prezes Oddziału TPZŁ Maria Konopka i prezes Zarządu Głównego Józef Babiel. Święcił obiekt ks. Marian Mieczkowski.
W auli szkoły muzycznej goście wysłuchali utworów w wykonaniu uczniów. Donacie Godlewskiej oraz 70-leciu Archiwum Państwowego w Białymstoku Oddziału w Łomży poświęcono sympozjum. Donata Godlewska urodziła się 22. sierpnia 1925 r. w Łomży. Uczyła się przed wojną w gimnazjum żeńskim (II LO), po wojnie zdała maturę w Gimnazjum Ogólnokształcącym (I LO). Niewywieziona na roboty do Niemiec, choć 2-krotnie aresztowali ją okupanci. Studiowała historię i archiwistykę w Uniwersytecie Łódzkim i Uniwersytecie Warszawskim.
Zdaniem prof. Dobrońskiego, Pani Donata przywróciła Łomży archiwum, które zgromadziło akta, ale i stało się placówką badawczą. Historyk docenia zwłaszcza opracowane przez Panią Donatę inwentarze, ok. 50: akta miasta, szkół, parafii, sądów z Łomży i regionu łomżyńskiego... Donatę Godlewską (+ 92) przed 5 laty pożegnaliśmy na mszy w Katedrze. Wielka Monografistka Łomży spoczęła na starym łomżyńskim cmentarzu z 1801.
Mirosław R. Derewońko
tel. red. 696 145 146
Pogrzeb Patriotki Ziemi Łomżyńskiej Donaty Godlewskiej
Donata Godlewska (+ 92) wielka monografistka Łomży
Zmarła wielka monografistka Łomży Donata Godlewska (+ 92)
Jubileusz 45-lecia łomżyńskich Wagów
