30 lat historii XX wieku autorstwa Sofii Casanovy
Sofia Casanova Lutosławska to mieszkanka Drozdowa, typowana do literackiego Nobla. - Spędziła w naszym regionie kilka lat, w różnych okresach, odkąd została w 1887 r. żoną filozofa Wincentego Lutosławskiego – mówi kustosz Tomasz Szymański z Muzeum Przyrody - Dworu Lutosławskich. - Sofia była odważną Hiszpanką, która języka polskiego nauczyła się z mężem podczas lektury „Pana Tadeusza” i przetłumaczyła na hiszpański „Quo vadis”. Poetka, pisarka i autorka reportaży z Polski, kiedy nie było państwa na mapie świata, przeżyła 97 lat i 4 wojny: I światową, polsko-bolszewicką 1920, hiszpańską 1936-1939 i II światową. Zaczęło się przygotowanie zbiorowej edycji kronik z Polski i Rosji, które Sofia Casanova Lutosławska pisała od 1915 r. do 1944 r. dla hiszpańskiej prasy.
W Muzeum historycy rozmawiali o początkach relacji pomiędzy Sofią Casanovą (1861 A Coruna – 1958 Poznań) i rodem Lutosławskich. Projekt wydania pierwszej polskiej zbiorowej edycji kronik z Polski i Rosji zainicjował Ośrodek Badań nad Europejskimi Pograniczami imienia Sofii Casanovy Wydziału „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego. Autorka w artykułach na łamach gazet z Madrytu opisała życie w Polsce, losy Europy środkowej i wschodniej, aspiracje niepodległościowe, tragizm I wojny światowej, rewolucję bolszewicką, wojnę 1920 r. i wiele wydarzeń I połowy XX w. Przeprowadziła wywiad z organizatorem Armii Czerwonej Lwem Trockim; rozmawiała z Józefem Piłsudskim i Romanem Dmowskim.
- W 1915 r. odwiedziła front pod Łomżą, co opisała w jednym z tekstów, znakomitych pod względem literackim – przybliża reporterkę Sofię kustosz Szymański. - Była nieformalną ambasadorką sprawy polskiej niepodległości. Jej kroniki, choć można używać słowa – reportaże, stanowią unikatowe źródło historyczne, prezentujące Polskę oczami Hiszpanki.
Dyrektor Sznejder dziękuje Profesorowi Ciechanowskiemu
- Jesteśmy bardzo wdzięczni Panu Profesorowi Janowi Ciechanowskiemu za bezcenną inicjatywę, ponieważ nasze Muzeum samo nie byłoby w stanie podjąć się tylu rozległych badań i opracowania tak obszernego materiału źródłowego w języku hiszpańskim na temat wydarzeń 30-lecia XX wieku w historii Europy – dziękuje Inicjatorowi i Zespołowi Redakcyjnemu dyrektor Ewa Sznejder, która poprowadziła seminarium z udziałem przedstawicieli instytucji z naszego regionu, m.in. ŁTN, ISK, AŁ, Archiwum Państwowe.
Wydanie kronik/reportaży Sofityny to duże wyzwanie merytoryczne i organizacyjne, w którym uczestniczą historycy, literaturoznawcy, trójka tłumaczy. Ogrom materiału z historii Polski i Europy posłuży do następnych wydań tematycznych, przygotowywanych również przez badaczy z Muzeum – Dworu w Drozdowie, np., na temat emancypacji i ruchów społecznych.
Około 900 artykułów Sofii w czterech tomach
Twórczość reporterska Sofii Casanovy była znana w Polsce w niewielkim stopniu tylko nielicznym. Trochę lepiej sytuacja wygląda w Hiszpanii, gdzie w 2022 r. ukazał się wybór 150 artykułów Sofii.
- To zaledwie wycinek – komentuje kustosz. - Edycja, jaką zamierza zrealizować Ośrodek Badań nad Europejskimi Pograniczami im. Sofii Casanovy UW, we współpracy z Muzeum w Drozdowie, będzie przełomowa i kompleksowa. W planach jest bowiem wydanie około 900 tekstów w formie wielotomowej edycji, w profesjonalnym opracowaniu naukowym...
Prezentacji projektu dokonał dr hab. Jan Stanisław Ciechanowski, profesor UW. Wartości poznawcze i znaczenie kulturowe polskiej edycji kronik Casanovy Lutosławskiej przedstawił kustosz Muzeum Tomasz Szymański. Badacze zaprezentowali rezultaty kwerendy, przeprowadzonej w estońskim Tartu (czyli dawnym Dorpacie, gdzie Wincenty Lutosławski studiował filozofię i przez pewien czas przebywał z młodą małżonką): dr hab. Hieronim Grala i dr hab. Jan Stanisław Ciechanowski z dr hab. Cristiną González Caizán, prof. UW (z żoną Hiszpanką).
Pierwszy tom reportaży Sofii Casanovy Lutosławskiej może trafić do czytelników w 2025 r., gdy w planie jest konferencja w Muzeum na temat związków Sofii z rodem Lutosławskich i pierwszych doświadczeń, związanych z Polską i Rosją. Sofia uważała nazistowskie barbarzyństwo Niemców w obozach koncentracyjnych za wymagające potępienia jako ludobójstwo. Teksty ze sprzeciwem wobec okupacji Polski przez Niemców spowodowały utratę pracy w „ABC”.
„Artystka słowa i patriotka dwóch ojczyzn”
Muzeum Przyrody - Dwór Lutosławskich to instytucja Powiatu Łomżyńskiego. Ma znaczny wkład w popularyzację dorobku Sofii Casanovy Lutosławskiej. Muzeum opublikowało po 100 latach od wydania krajowego powieść Sofii Casanovy pt. „Więcej niż miłość”. Zorganizowało konferencję pt. „Hiszpańska pisarka, Polka z wyboru”. Kustosz Tomasz Szymański w wydanej przez Muzeum książce „Panie Lutosławskie” opisał życie oraz przeanalizował przebogatą twórczość hiszpańsko-polskiej poetki i pisarki w rozdziale „Artystka słowa i patriotka dwóch ojczyzn”. Muzeum w Drozdowie zaangażowało się w obszerne dzieło, służące przypomnieniu arcyciekawej kobiety, współpracującej z liczącymi się w Hiszpanii tytułami: El Liberal, El Imparcial, La Tribuna, Prometeo, ABC i Blanco y Negro. Przetłumaczone z hiszpańskiego na polski kroniki Sofii zostaną opatrzone przypisami i objaśnieniami, m.in. Tomasza Szymańskiego i Marcina Rydzewskiego.
Na inauguracyjne seminarium przybyła Marta Niklewicz - to wnuczka ostatniej dziedziczki Drozdowa Marii Niklewiczowej (najstarszej córki Sofii i Wincentego Lutosławskiego) i prawnuczka Sofityny.
Mirosław R. Derewońko
tel. red. 696 145 146
https://www.muzeum-drozdowo.pl/historia/921-sofia-casanova-lutos%C5%82awska-%E2%80%93-hiszpanka,-kt%C3%B3ra-pokocha%C5%82a-polsk%C4%99
https://www.muzeum-drozdowo.pl/historia/1075-europejski-maria%C5%BC-sofii-i-wincentego-lutos%C5%82awskich-cz-1
https://www.muzeum-drozdowo.pl/historia/1079-europejski-maria%C5%BC-sofii-i-wincentego-lutos%C5%82awskich-cz-2
https://www.muzeum-drozdowo.pl/historia/1082-europejski-maria%C5%BC-sofii-i-wincentego-lutos%C5%82awskich-cz-3-ostatnia
https://www.muzeum-drozdowo.pl/historia/1133-w%C4%99dr%C3%B3wki-iberyjskie-wincentego-lutos%C5%82awskiego
