W 60. rocznicę zbrodni
Jerzy Smurzyński
W nocy z 29 na 30 czerwca 1943 roku funkcjonariusze Gestapo i miejscowi żandarmi przewieźli z łomżyńskiego więzienia do lasu za wsią Jeziorko i tam rozstrzelali 62 więźniów politycznych. Przedstawiciel Delegatury Rządu w Łomży ustalił nazwiska rozstrzelanych i lista ofiar została przesłana do Rządu w Londynie („Przegląd Terenowy” za okres 15 VII – 15 IV 1943 r. Departamentu Informacji i Prasy – wykaz osób rozstrzelanych w Łomży w dn. 29/30 VI 43, las za wsią Jeziorko). Dokument ten, aż do rozwiązania PZPR znajdował się w archiwum KC. Obecnie można go znaleźć w Archiwum Akt Nowych w Warszawie – sygn. 202/III – 120, s. 10.
W nocnej egzekucji zginęli:
1. Arkuszewska Maria
2. Bagiński Józef
3. Bielak Jerzy
4. Budziszewski Czesław
5. Czołomiej Antoni
6. Dmochowski Władysław
7. Godlewski Stanisław
8. Godlewski Władysław
9. Golalowski Jan
10. Golarski Józef
11. Grosman Adolf
12. Gumiężny Jan
13. Heichenbach Antoni
14. Hykach Hieronim
15. Ignatowicz Zofia
16. Ignatowicz Józef
17. Kocorowski Piotr
18. Kozłowski Tomasz
19. Krawczyk Stanisław
20. Michalik Marcin
21. Modzelewska Stanisława
22. Mroczkowski Edward
23. Mystkowska Marcela
24. Najda Wincenty
25. Niedzielski Jan
26. Pacuszka Stanisław
27. Plotczyk Wacław
28. Piszyńska Zofia
29. Plachciński Kazimierz
30. Plicki Józef
31. Plackowski Stefan
32. Pieczyński Bolesław
33. Różański Władysław
34. Ritel Józef
35. Staniaszek Józef
36. Stękowski Jan
37. Steć Józef
38. Stokowski Teodor
39. Stuczińska Zofia
40. Sutkowski Józef
41. Sowiński Edward
42. Stokowski Aleksander
43. Szarnacki Stanisław
44. Tomczuk Stanisław
45. Trąbka Ludwik
46. Trąbka Stefan
47. Trochimiak Józef
48. Uściński Józef
49. Wiszniewski Józef
50. Wiszniewski Franciszek
51. Wiszniewski Mieczysław
52. Wiszniewski Stanisław
53. Wiszniewska Ewa
54. Wiszniewska Helena
55. Walczuk Stanisław
56. Wojłkowski Antoni
57. Zakrzewski Stanisław
58. Zubert Piotr
59. Zalewski Aleksander
60. Zakrzewski Władysław
61. Zakrzewski Kazimierz
62. Zaręba Jan
W 1945 roku uczestniczyłem w pracach ekshumacyjnych w Jeziorku. Urządzając cmentarz w Lesie Jeziorkowskim usypaliśmy trzy groby zawierające spalone szczątki ofiar. Dwa z nich nie stanowiły dla nas zagadki – byli to pensjonariusze z Domu Starców (egzekucja z 1942 r.) i zakładnicy z Łomży (egzekucja z 15 VII 1943 r.). Natomiast trzeci grób zawierał nieznane nam wówczas ofiary. Dlatego na nim, pod krzyżem – umieściliśmy ogólny napis „więźniowie polityczni”. Do akt KC PZPR nie mogliśmy mieć dostępu i nie wiedzieliśmy, że lista ofiar w ogóle istnieje. Nie wiedzieli o tym nawet pracownicy GKBZHwP.
W latach 1960-70 urządzaniem cmentarza w Lesie Jeziorkowskim zajął się łomżyński ZBOWiD. Wówczas to na grobie więźniów politycznych umieszczono tablicę, a na niej nazwiska ludzi, którzy w czasie okupacji zginęli w zupełnie innych miejscach i terminach, albo już po wyzwoleniu; niektórzy nawet w 1946 roku.
Przygotowując w latach 1994–96 moją pracę dla Instytutu Pamięci Narodowej – Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, znalazłem w Archiwum Akt Nowych w Warszawie podaną wyżej listę ofiar egzekucji z 29/30 lipca 1943 r., a w Archiwum Państwowym w Łomży – pismo łomżyńskiego ZBOWiD do Zarządu Okręgu ZBOWiD w Białymstoku z dnia 20 grudnia 1970 r.. W tym to piśmie, uzgodnionym z ówczesnym sekretarzem Komitetu Powiatowego PZPR w Łomży podano, że w Lesie Jeziorkowskim w lipcu 1941 r. rozstrzelano 20 osób – więźniów politycznych, głównie byłych komunistów. Lista ta we świetle zarówno istniejących oświadczeń rodzin ofiar, jak i powszechnie znanych w Łomży faktów, była całkowicie fałszywa. Fałszerstwo to potwierdził ostatecznie podawany już wyżej dokument Delegatury Rządu.
W pracy „Masowe zbrodnie hitlerowskie popełnione w roku 1939 i latach 1939–1945 na Ziemi Łomżyńskiej”, opierając się na licznych, wiarygodnych dokumentach, sprostowałem historię grobu więźniów politycznych w Lesie Jeziorkowskim. Oryginał pracy, wraz z uwierzytelnionymi kopiami dokumentów źródłowych złożyłem w styczniu 1996 r. w Bibliotece Naukowej IPN w Warszawie. W tym samym roku kserokopie pracy i dokumentów, przeznaczone dla Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Łomży, złożyłem na ręce ówczesnego wojewody łomżyńskiego, pana Mieczysława Bagińskiego.
W 1997 roku, w oparciu o tę właśnie pracę wydałem przy pomocy Urzędu ds. Kombatantów i ZG TPZŁ w Łomży książkę „Czarne lata na łomżyńskiej ziemi”, w której prostuję zafałszowaną historię grobu więźniów politycznych z Lasu Jeziorkowskiego. Mimo, że w książce na stronach 293–300 opisałem dokładnie istniejące błędy, a egzemplarze przekazałem zarówno przedstawicielowi Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Warszawie oraz władzom gminnym i kościelnym w Piątnicy, jak też faktu że oryginał pracy otrzymały instytucje zainteresowane głównie ochroną Miejsc Pamięci i mimo, że kilkakrotnie kierowałem pod różnymi adresami prośby – żaden z błędów popełnionych w czasach PRL na Jeziorkowskim Cmentarzu, do tej pory nie doczekał się sprostowania.
27 marca 2003 roku Prokurator Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Białymstoku postanowił podjąć zawieszone w marcu 1974 roku śledztwo w sprawie masowych zabójstw w latach 1941–44 obywateli polskich przez funkcjonariuszy władz hitlerowskich w pobliżu wsi Jeziorko. Znając operatywność komisji IPN w Białymstoku, mogę liczyć na to, że jeszcze doczekam się przynajmniej sprostowania fałszywych napisów na tablicach grobów w Lesie Jeziorkowskim. Bo ma Jeziorko też własną, opartą na wiarygodnych dokumentach książkę o popełnionych tam zbrodniach, a od Jedwabnego dzieli je zaledwie kilkanaście kilometrów. Nie tracę więc nadziei...
Jerzy Smurzyński
W nocnej egzekucji zginęli:
1. Arkuszewska Maria
2. Bagiński Józef
3. Bielak Jerzy
4. Budziszewski Czesław
5. Czołomiej Antoni
6. Dmochowski Władysław
7. Godlewski Stanisław
8. Godlewski Władysław
9. Golalowski Jan
10. Golarski Józef
11. Grosman Adolf
12. Gumiężny Jan
13. Heichenbach Antoni
14. Hykach Hieronim
15. Ignatowicz Zofia
16. Ignatowicz Józef
17. Kocorowski Piotr
18. Kozłowski Tomasz
19. Krawczyk Stanisław
20. Michalik Marcin
21. Modzelewska Stanisława
22. Mroczkowski Edward
23. Mystkowska Marcela
24. Najda Wincenty
25. Niedzielski Jan
26. Pacuszka Stanisław
27. Plotczyk Wacław
28. Piszyńska Zofia
29. Plachciński Kazimierz
30. Plicki Józef
31. Plackowski Stefan
32. Pieczyński Bolesław
33. Różański Władysław
34. Ritel Józef
35. Staniaszek Józef
36. Stękowski Jan
37. Steć Józef
38. Stokowski Teodor
39. Stuczińska Zofia
40. Sutkowski Józef
41. Sowiński Edward
42. Stokowski Aleksander
43. Szarnacki Stanisław
44. Tomczuk Stanisław
45. Trąbka Ludwik
46. Trąbka Stefan
47. Trochimiak Józef
48. Uściński Józef
49. Wiszniewski Józef
50. Wiszniewski Franciszek
51. Wiszniewski Mieczysław
52. Wiszniewski Stanisław
53. Wiszniewska Ewa
54. Wiszniewska Helena
55. Walczuk Stanisław
56. Wojłkowski Antoni
57. Zakrzewski Stanisław
58. Zubert Piotr
59. Zalewski Aleksander
60. Zakrzewski Władysław
61. Zakrzewski Kazimierz
62. Zaręba Jan
W 1945 roku uczestniczyłem w pracach ekshumacyjnych w Jeziorku. Urządzając cmentarz w Lesie Jeziorkowskim usypaliśmy trzy groby zawierające spalone szczątki ofiar. Dwa z nich nie stanowiły dla nas zagadki – byli to pensjonariusze z Domu Starców (egzekucja z 1942 r.) i zakładnicy z Łomży (egzekucja z 15 VII 1943 r.). Natomiast trzeci grób zawierał nieznane nam wówczas ofiary. Dlatego na nim, pod krzyżem – umieściliśmy ogólny napis „więźniowie polityczni”. Do akt KC PZPR nie mogliśmy mieć dostępu i nie wiedzieliśmy, że lista ofiar w ogóle istnieje. Nie wiedzieli o tym nawet pracownicy GKBZHwP.
W latach 1960-70 urządzaniem cmentarza w Lesie Jeziorkowskim zajął się łomżyński ZBOWiD. Wówczas to na grobie więźniów politycznych umieszczono tablicę, a na niej nazwiska ludzi, którzy w czasie okupacji zginęli w zupełnie innych miejscach i terminach, albo już po wyzwoleniu; niektórzy nawet w 1946 roku.
Przygotowując w latach 1994–96 moją pracę dla Instytutu Pamięci Narodowej – Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, znalazłem w Archiwum Akt Nowych w Warszawie podaną wyżej listę ofiar egzekucji z 29/30 lipca 1943 r., a w Archiwum Państwowym w Łomży – pismo łomżyńskiego ZBOWiD do Zarządu Okręgu ZBOWiD w Białymstoku z dnia 20 grudnia 1970 r.. W tym to piśmie, uzgodnionym z ówczesnym sekretarzem Komitetu Powiatowego PZPR w Łomży podano, że w Lesie Jeziorkowskim w lipcu 1941 r. rozstrzelano 20 osób – więźniów politycznych, głównie byłych komunistów. Lista ta we świetle zarówno istniejących oświadczeń rodzin ofiar, jak i powszechnie znanych w Łomży faktów, była całkowicie fałszywa. Fałszerstwo to potwierdził ostatecznie podawany już wyżej dokument Delegatury Rządu.
W pracy „Masowe zbrodnie hitlerowskie popełnione w roku 1939 i latach 1939–1945 na Ziemi Łomżyńskiej”, opierając się na licznych, wiarygodnych dokumentach, sprostowałem historię grobu więźniów politycznych w Lesie Jeziorkowskim. Oryginał pracy, wraz z uwierzytelnionymi kopiami dokumentów źródłowych złożyłem w styczniu 1996 r. w Bibliotece Naukowej IPN w Warszawie. W tym samym roku kserokopie pracy i dokumentów, przeznaczone dla Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Łomży, złożyłem na ręce ówczesnego wojewody łomżyńskiego, pana Mieczysława Bagińskiego.
W 1997 roku, w oparciu o tę właśnie pracę wydałem przy pomocy Urzędu ds. Kombatantów i ZG TPZŁ w Łomży książkę „Czarne lata na łomżyńskiej ziemi”, w której prostuję zafałszowaną historię grobu więźniów politycznych z Lasu Jeziorkowskiego. Mimo, że w książce na stronach 293–300 opisałem dokładnie istniejące błędy, a egzemplarze przekazałem zarówno przedstawicielowi Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Warszawie oraz władzom gminnym i kościelnym w Piątnicy, jak też faktu że oryginał pracy otrzymały instytucje zainteresowane głównie ochroną Miejsc Pamięci i mimo, że kilkakrotnie kierowałem pod różnymi adresami prośby – żaden z błędów popełnionych w czasach PRL na Jeziorkowskim Cmentarzu, do tej pory nie doczekał się sprostowania.
27 marca 2003 roku Prokurator Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Białymstoku postanowił podjąć zawieszone w marcu 1974 roku śledztwo w sprawie masowych zabójstw w latach 1941–44 obywateli polskich przez funkcjonariuszy władz hitlerowskich w pobliżu wsi Jeziorko. Znając operatywność komisji IPN w Białymstoku, mogę liczyć na to, że jeszcze doczekam się przynajmniej sprostowania fałszywych napisów na tablicach grobów w Lesie Jeziorkowskim. Bo ma Jeziorko też własną, opartą na wiarygodnych dokumentach książkę o popełnionych tam zbrodniach, a od Jedwabnego dzieli je zaledwie kilkanaście kilometrów. Nie tracę więc nadziei...
Jerzy Smurzyński
