Bohater Niepodległej
W związku z 100-leciem odzyskania niepodległości przez Polskę wzięliśmy udział w ogólnopolskim konkursie „Niezwyciężeni 1918-2018. Pokolenia niepodległej” zainicjowanym przez Instytut Pamięci Narodowej. Będąc na etapie poszukiwań i selekcji materiałów historycznych dowiedzieliśmy się, że większość bohaterów Niepodległej działających w Łomży było absolwentami poprzedniczki łomżyńskiego Ekonomika – Polskiej Szkoły Handlowej przemianowanej na Państwowe Gimnazjum Humanistyczne. Jednym z nich był Jerzy Jarnuszkiewicz „Wytrwały” i to jemu poświęciliśmy nasz videoblog.
Praca przygotowana przez uczniów klasy IITB: Natalię Bojanowską, Katarzynę Bartczak, Arkadiusza Patalana i Rafała Martysiuka pod kierunkiem Krzysztofa Domalewskiego została wyróżniona na etapie wojewódzkim w IPN Białystok i przekazana do etapu centralnego.
Pragniemy przybliżyć sylwetkę naszego Bohatera Niepodległej.
Jerzy Jarnuszkiewicz urodził się w Łomży 28 listopada 1901 r. Był synem Adeli z Kraszewskich i Wacława, wnukiem Michała Jarnuszkiewicza - nadleśniczego z guberni augustowskiej - naczelnika cywilnego powstania w 1864 r. w tejże guberni. Ze strony matki, rodzina Kraszewskich z Kolna i Łomży spokrewniona była z rodziną pisarza Józefa Ignacego Kraszewskiego. Rodziny te wcześniej zamieszkiwały obok siebie na Grodzieńszczyźnie. Od 1914 r. Jerzy uczęszczał do Polskiej Szkoły Handlowej w Łomży.
W 1915 r. został członkiem łomżyńskiego skautingu i jako harcerz, zaufany człowiek komendy łomżyńskiego okręgu Polskiej Organizacji Wojskowej, wykonywał jej różne polecenia. W 1917 r. został zastępowym w drużynie rzemieślniczej stworzonej przez Leona Kaliwodę. Po zdaniu egzaminów na II stopień wywiadowcy na terenie Łomży pełnił obowiązki drużynowego Drużyny Harcerskiej im. Franciszka Pękczyc-Grudzińskiego i zastępcy komendanta hufca powiatu łomżyńskiego.
W styczniu 1917 r. będąc jeszcze uczniem i harcerzem został zaprzysiężony w Polskiej Organizacji Wojskowej w Łomży. W POW pełnił nieprzerwanie służbę do 11 listopada 1918 r. Wykonywał w tym czasie trudniejsze zadania wywiadowcze i kurierskie zlecone przez Komendę X Okręgu POW w Łomży. Pełnił funkcję z-cy komendanta obwodu łomżyńskiego POW.
W marcu 1918 r. został aresztowany przez Niemców i osadzony w więzieniu w Łomży. Podejrzany był o działalność w POW. Po interwencji władz szkolnych i matki Adeli u komendanta policji został zwolniony z więzienia i wyrokiem polowego sądu wojskowego uniewinniony z zarzutów z powodu braku dowodów winy.
Od stycznia 1918 r. przydzielony został do harcersko-peowiackiego plutonu kuriersko-dywersyjnego utworzonego z harcerzy I Drużyny Harcerskiej im. Tadeusza Kościuszki w Łomży. Brał udział w przemycaniu broni i ludzi na terenie okręgu i przez strzeżoną przez Niemców granicę z Prusami Wschodenimi. W czasie swojej służby peowiackiej prowadził wśród harcerzy szkolenie bojowe i strzeleckie przygotowując ich do służby wojsku.
7 marca 1918 r. wziął udział w proteście przeciw przekazaniu przez Niemców Ukraińcom Chełmszczyzny za milion ton zboża. Protesty polegały na wybiciu szyb w budynku gubernatora przy ulicy Zjazd, siedzibie policji polowej przy ulicy Sienkiewicza i w innych instytucjach niemieckich. W 1918 r. wziął udział w rozbrojeniu Niemców w Łomży. Uczestniczył w akcji na ulicy Sienkiewicza, podczas której zdobyto komendę policji niemieckiej i w starciu, podczas którego zginął Leon Kaliwoda.
Po 11 listopada 1918 r. wstąpił z całym oddziałem harcerskim do wojska, do Okręgowego Pułku POW w Łomży. Zostali jednak zwolnieni ze służby jako zbyt młodzi. Rozkaz komendanta okręgu POW w Łomży zobowiązywał ich do powrotu do nauki. Po ukończeniu szkoły średniej w Łomży w 1921 roku podejmuje studia w SGGW w Warszawie i uzyskuje tytuł magistra nauk agrotechnicznych – inżynier rolnik.
Od 23 lipca do 23 października 1920 r. służył jako ochotnik w 33 p.p. i lidzkim p.p. Wziął udział w walkach w obronie Łomży i pod Nasielskiem.
Po wyjściu z wojska pracował w harcerstwie. Od 1922 r. był kierownikiem działu organizacyjnego i zastępcą komendanta Mazowieckiej Chorągwi ZHP, instruktorem objazdowym organizacji w stopniu harcmistrza i instruktorem przysposobienia wojskowego. W latach 1933-1934 pełnił funkcję komendanta Kresowej Chorągwi Harcerzy swoją działalnością obejmującej garnizony Korpusu Ochrony Pogranicza. W 1926 r. rozkazem ogłoszonym w Dzienniku Personalnym Ministra Spraw Wojskowych nr 41/26 został mianowany podporucznikiem rezerwy.
Od 15 października 1937 r. pracował w Departamencie Konsularnym Wydziału Polaków za granicą Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Od stycznia 1938 r. pracował jako radca do spraw rolnych w Poselstwie Rzeczpospolitej Polskiej w Buenos Aires w Argentynie. Na placówkę tą został skierowany z inicjatywy i przy wsparciu Światpolu w celu uaktywnienia ruchu harcerskiego w tym kraju.
W 1939 r. na własną prośbę został odesłany do kraju. We wrześniu 1939 r. walczył w Warszawie dowodząc kompanią ciężkich karabinów maszynowych ze stanowiskiem na Pałacu Kronenberga i ulicy Mazowieckiej. Po kapitulacji Warszawy wraz z innymi oficerami przebywał kolejno w obozach jenieckich: Neuenberg and der Wezer, Spital sndr Drau i Woldenberg II C. W lutym 1945 r. powrócił do Warszawy jako inwalida III grupy. Podjął pracę jako referent w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Powrócił do działalności społecznej w Głównej Kwaterze ZHP jako członek GK. Rozkazem Naczelnika ZHP został powołany w skład komisji zagranicznej i w skład komisji normalizacyjnej jako stały delegat Naczelnika ZHP. Rozkazem personalnym Naczelnictwa ZHP L3 z dnia 15 czerwca 1949 r. został zwolniony z Naczelnictwa ZHP. Od 1954 r. do listopada 1950 r. jest bezrobotnym. W ostatnim okresie życia pracował jako redaktor podręczników dla szkół rolniczych w PWRiL.
Zmarł na zawał serca 16 listopada 1960 r. Pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu komunalnym w Łomży.
Odznaczony Krzyżem POW, Krzyżem Legionowym, Medalem i Krzyżem Niepodległości, Srebrnym Krzyżem Zasługi i Medalem Zwycięstwa i Wolności.
Źródła:
Monitor Polski 140/1932
http://historialomzy.pl/harcerstwo-lomzynskie-wczoraj-i-dzis-r-iv-1-8/
Czesław Rybicki: Rozwój skautingu na ziemi łomżyńskiej. Skauci i harcerze w walce o niepodległą Polskę w latach 1913-1920.
Archiwum Państwowe w Białymstoku. Oddział w Łomży. Akty urodzenia.
Opr.: Krzysztof Domalewski, Natalia Bojanowska, Katarzyna Bartczak, Arkadiusz Patalan, Rafał Martysiuk
