Podsumowanie projektu #Czerwony Bór’44
Wystawa zdjęć i pamiątek po uczestnikach bitwy w Czerwonym Borze w czerwcu 1944 roku, jednego z największych starć partyzantów z wojskami niemieckimi w okręgu białostockim, zakończyła kolejny projekt realizowany przez Miejską Bibliotekę Publiczną w Łomży. – Od bitwy w Czerwonym Borze minęło 78 lat i nikt z jej uczestników już nie żyje – podkreśla jedna z koordynatorek projektu Jolanta Żochowska. – Zebrane zdjęcia i pamiątki pochodzą z archiwów rodzinnych, od osób prywatnych, które życzliwie nam je udostępniły. Poprzez tę wystawę, ten projekt, chcieliśmy upamiętnić tych wszystkich ludzi, którzy walczyli i ginęli za swoją Ojczyznę.
Realizowany przez Miejską Bibliotekę Publiczną w Łomży, dzięki dofinansowaniu w ramach programu dotacyjnego „Patriotyzm jutra” ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, projekt #Czerwony Bór’44 obejmował część teoretyczną, to jest prelekcje prof. ANS dr hab. Krzysztofa Sychowicza, Michała Kaczyńskiego z Archiwum Państwowego w Białymstoku - Oddział w Łomży i Dariusza Syrnickiego ze Związku Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych oraz praktyczną. Jej pierwszą częścią były czterodniowe warsztaty, podczas których młodzież z III Liceum Ogólnokształcącego im. Żołnierzy Obwodu Łomżyńskiego AK w Łomży stworzyła mobilną grę edukacyjną „Płomienny świt”, odwołującą się do wydarzeń z czerwca 1944 roku i bitwy w Czerwonym Borze. Gra została z powodzeniem wypróbowana w terenie podczas obchodów 78 rocznicy bitwy. Uczestniczyło w niej blisko 50 osób, w tym ponad 30. uczestników indywidualnych i podzielonych na osiem zespołów, w tym składających się z rodziców i dzieci.
– Wszyscy poznali losy partyzantów z czasów II wojny światowej, ale zaprezentowane w nowoczesny sposób, bowiem połączyliśmy w tej grze historię ze spacerem po lesie, podczas którego trzeba było rozwiązywać na trasie poszczególne zadania – mówi koordynatorka projektu Anna Kamińska. – Było upalne słońce, wojskowa grochówka, radość z pokonania trasy, dotarcia do mety, zdobycia nagród i sporej dawki wiedzy. Kod do gry, zarówno w wersji terenowej, jak i kanapowej, jest dostępny na stronie MBP oraz w sali wystawienniczej – można w nią zagrać do 30 czerwca przyszłego roku. Jej scenariusz stworzyła pod kierunkiem Alicji Krawczyńskiej i Justyny Dominiak młodzież z klasy I F III LO; ona też skonstruowała zadania, po czym przyporządkowała je poszczególnym checkpointom na trasie rozgrywki.
Podczas kolejnych etapów realizacji projektu #Czerwony Bór’44 koordynujące go bibliotekarki Maria Kalinowska, Anna Kamińska i Jolanta Żochowska, wraz z dyrektor MBP Teresą Fromelc-Pawelczyk, nie szczędziły również wysiłków, efektem których było zgromadzenie licznych zdjęć i pamiątek po uczestnikach bitwy w Czerwonym Borze oraz zabytków z tego okresu, pochodzących z Regionalnej Izby Historycznej w Zambrowie oraz zdjęć wykonanych w Muzeum Fortecznym w Piątnicy. Owe obiekty złożyły się na wystawę podsumowującą projekt, obejmującą tak cenne obiekty jak oryginalne meldunki i biuletyny informacyjne AK z tego okresu, elementy wyposażenia czy fragmenty broni, karabinów Mosin, Mauser i Berthier używanych przez partyzantów.
Na wystawie można również oglądać osobiste przedmioty poległych partyzantów, na przykład znalezione podczas ekshumacji podchorążego Mariana Puciło pseudonim „Świt”, pamiętniki, wspomnienia i relacje spisane przez uczestników bitwy oraz ich zdjęcia. Wielu z nich poległo w walce lub zmarło na skutek odniesionych ran, zaś ocalałych po zakończeniu wojny dotykały represje, ale przetrwały ich zdjęcia, dostarczone do biblioteki przez: Stanisława Puciło, Romualda Sinoffa, Tadeusza Nowowiejskiego, Adama Dąbrowskiego, Iwonę Sienicką, Andrzeja Buczyńskiego, Ireneusza Czochańskiego, Franciszka Głębockiego, Jerzego Kołomyjskiego, Dariusza Syrnickiego, Bronisławę Walendziak i Aleksandrę Wołoszczak.
– Zgromadzone materiały zostały pozyskane w ciągu około trzech miesięcy – mówi Jolanta Żochowska. – Zdjęcia i materiały przysyłano do nas pocztą, drogą elektroniczną, bądź dostarczano je osobiście. Nie było to łatwe zadanie: kiedyś nie było tylu możliwości aby utrwalić chwilę, nie było takich technologii jak obecnie. Widzimy więc zdjęcia z czasów przed bitwą, ostatnią zabawę, ćwiczenia wojskowe. Widzimy zdjęcia dowódców, np. kapitana Antoniego Kozłowskiego pseud. „Biały”, Jana Olejnika, Aleksandra Krassowskiego, Mariana Puciło pseud. „Świt”. Jest zdjęcie sanitariuszki Irenki Olejnik z Andrzejewa i jej narzeczonego Józefa Staniaszka.
Podczas podsumowania projektu wyświetlono również przygotowane przez pracowników MBP podsumowujące go 2 materiały audio-wideo, obejmujące również rozmowy z 94-letnim Tadeuszem Zawistowskim, bratem poległego w bitwie Stanisława Zawistowskiego pseudonim „Wicher” oraz Józefa Głębockiego, który podzielił się tym, co zapamiętał z opowieści ojca i innych członków rodziny.
– Głównym celem projektu #Czerwony Bór’44 realizowanego przez Miejską Bibliotekę Publiczną było przybliżenie mało znanej historii bitwy, która rozegrała się w czasie II wojny światowej na ziemi łomżyńskiej w lasach Czerwonego Boru, upamiętnienie uczestników tamtych wydarzeń oraz włączenie mieszkańców Łomży i jej okolic w obchody 78. rocznicy bitwy – podkreśla Anna Kamińska.
– Okazało się, że to, co zaproponowaliśmy jest interesujące, również dla młodzieży – podsumowuje Jolanta Żochowska. – Udało nam się do niej dotrzeć, zaciekawić mało znaną, ale wartą upamiętnienia historią bitwy w lasach Czerwonego Boru i przybliżyć jej szczegóły. Ostatnim rezultatem projektu jest wystawa, którą można oglądać w naszej siedzibie do końca grudnia oraz wydany z tej okazji okolicznościowy folder.
