Badania przesiewowe
Ogólną zasadą badań przesiewowych, także w przypadku raka piersi, jest wykrywanie niemego klinicznie nowotworu. Wtedy, gdy nie badamy guzka i nie mamy jeszcze objawów ani dolegliwości. Ogromna rzesza kobiet w chwili badania jest zdrowa i zazwyczaj w przyszłości nie zachoruje na nowotwór piersi. Skuteczność mammografii została w pełni udowodniona, ale badanie to nie jest jednak idealne za względu na swoją czułość i swoistość. Wyniki fałszywie ujemne mogą powstawać z ograniczeń technicznych i błędów kontroli jakości. Jakość badania zależy od technicznego zaawansowania sprzętu i doświadczenia lekarza wykonującego badanie. Im nowocześniejszy i dokładniejszy mammograf, oraz z wieloletnim doświadczeniem lekarz wykonujący badanie, tym lepiej. Problem przesiewowych mammografii jest trudny i złożony. Trzeba zawsze dobrze zaplanować i przeprowadzić badanie zakładając wysoki wskaźnik uczestnictwa. Może to skutkować większym spadkiem śmiertelności z powodu raka piersi niż gdyby kobiety same zgłaszały się sporadycznie do badania. Na sam wynik badania mają wpływ jeszcze cechy osobnicze badanej dziewczyny (wiek, gęstość tkanki gruczołowej, indywidualne zagrożenie nowotworem, szybkość wzrastania guza, przyjmowanie leków hormonalnie czynnych).
Obecnie panuje zgoda co do konieczności ograniczenia lęku związanego z wykonywanymi badaniami, przede wszystkim przez skracanie czasu oczekiwania na wynik. Niektóre kobiety doświadczają niepokoju związanego z uczestnictwem w badaniach, a większy odsetek odczuwa lęk przy fałszywie dodatnich wynikach. U większości emocje są jednak krótkotrwałe i nie wiążą się z przewlekłym podwyższonym poziomem stresu, a także nie wpływają na udział w kolejnych badaniach przesiewowych. Wobec oferowanej szansy wykrycia wczesnej postaci raka piersi, problem ten nie jest szczególnie istotny.
Istnieją jednoznaczne dane wskazujące, że wykonywanie badań mammograficznych o wysokiej jakości przyczynia się do redukcji śmiertelności z powodu raka piersi. Według amerykańskiej komisji do spraw profilaktyki (USPSTF) liczba kobiet, które powinny być poddane badaniom, aby zapobiec jednemu zgonowi z powodu raka piersi wynosi ok. 838. Korzyści z badania rosną wraz z wiekiem i ilością wykonywanych mommografii. Trudność w ustaleniu korzyści z badań przesiewowych mammograficznych u młodych dziewczyn wynika z ograniczeń technicznych (generalnie wyższa gęstość tkanki gruczołu piersiowego i odmienność biologiczna nowotworu).
U dziewczyn, które nie mają objawów nowotworu piersi w trzeciej i czwartej dekadzie życia zaleca się, aby badanie palpacyjne piersi stanowiło część badań okresowych i było wykonywane przynajmniej raz na trzy lata. Powinno ono obejmować instruktaż samobadania piersi. Badanie to wykonywane w 8-9 dniu cyklu pozwala poznać budowę własnej piersi i wykryć pojawiającą się nieprawidłowość, jeśli do tego dojdzie. Ogromne znaczenie ma także uświadomienie dziewczynie konieczności natychmiastowego zgłoszenia się do lekarza w przypadku zaobserwowania jakichkolwiek nowych objawów ze strony piersi, czy nawet wątpliwości co do tego. Do poradni onkologicznej można zgłaszać się bez skierowania. Zbyt wiele znam przypadków, że dziewczyna czekała kilka miesięcy, a nawet lat myśląc, że guzek zniknie sam. Ten czas decyduje potem o wszystkim.
U dziewczyn powyżej 40 roku życia, najlepiej raz do roku podczas badań okresowych należy wykonać badanie palpacyjne piersi. Powinny być one informowane, że poza badaniem piersi przez lekarza, wskazane jest regularne wykonanie przesiewowej mammografii. Korzystne jest przeprowadzenie samego badania na krótko przed terminem mammografii.
Na przestrzeni wielu lat wyróżniono czynniki ryzyka zachorowania na raka piersi. Po uwzględnieniu wpływu wieku, kolejnym najsilniejszym czynnikiem ryzyka jest występowanie nowotworów piersi i jajnika w rodzinie. Podejrzenie takiego ryzyka jest wtedy, gdy co najmniej dwie krewne chorowały na raka piersi lub złośliwy nowotwór jajnika. Także, gdy raka piersi rozpoznano u osoby poniżej 50 roku życia. Podobnie, gdy w rodzinie występowały przypadki raka piersi jak i jajnika lub był przypadek raka piersi u mężczyzny.
Ogólnie wyższe ryzyko zachorowania na dziedzicznego raka piersi jest wyższe w przypadku zachorowania krewnego pierwszego stopnia ( matka lub siostra), a niższe gdy u krewnego drugiego stopnia (babka lub ciotka). W tej grupie obciążonych zwiększonym ryzykiem wystąpienia raka piersi należy rozważyć wykonanie przesiewowej mammografii w wieku 30 lat, a także uzupełniać badanie o wykonanie ultrasonografii piersi lub rezonansu magnetycznego. Dotychczas nie ustalono optymalnego wieku do rozpoczynania przesiewowej mammografii, ale badanie USG można wykonać w każdym wieku co 6 miesięcy. Dzięki powszechnej dostępności i relatywnie niskim kosztom wykonania, ultrasonografia jest obecnie uznawana za wartościowe badanie dodatkowe. USG może być pomocne nie tylko przy różnicowaniu torbieli i zmian litych, ale także zmian łagodnych i złośliwych. Może być również pomocne podczas wykonywania biopsji podejrzanych obszarów piersi, co pozwala na dokładną histologiczną lub cytologiczną ocenę diagnozowanych zmian. Ultrasonograficzna ocena piersi wymaga wysokiej jakości nowoczesnego sprzętu oraz dużych umiejętności i doświadczenia badającego. Wartość diagnostyczna ultrasonografii jest największa u dziewczyn z dużą gęstością tkanki gruczołowej piersi.
W ciągu ostatnich lat rezonans magnetyczny stał się użytecznym badaniem dodatkowym, uzupełniającym mammograficzną i ultrasonograficzną diagnostykę raka piersi. Czułość rezonansu magnetycznego w wykrywaniu przekraczających kilka milimetrów nowotworów piersi wynosi od 83 do 100%. Jest to jednak badanie drogie i brak jest standaryzacji metod badania. Różna jest też jakość sprzętu. Pojawiają się wstępne dane, że odsetek wyników fałszywie dodatnich jest wyższy w przypadku rezonansu niż mammografii.
Wszystkie te metody mogą się uzupełniać służąc jak najwcześniejszemu rozpoznaniu i włączeniu leczenia. Samobadanie i badania lekarskie są najtańsze i najbardziej dostępne, a z danych wynika, że tą drogą jest sygnalizowanych bardzo dużo nowotworów piersi w początkowej fazie. Daje to szansę na wyzdrowienie.
dr n. med.Tadeusz Oleszczuk, onkolog
Obecnie panuje zgoda co do konieczności ograniczenia lęku związanego z wykonywanymi badaniami, przede wszystkim przez skracanie czasu oczekiwania na wynik. Niektóre kobiety doświadczają niepokoju związanego z uczestnictwem w badaniach, a większy odsetek odczuwa lęk przy fałszywie dodatnich wynikach. U większości emocje są jednak krótkotrwałe i nie wiążą się z przewlekłym podwyższonym poziomem stresu, a także nie wpływają na udział w kolejnych badaniach przesiewowych. Wobec oferowanej szansy wykrycia wczesnej postaci raka piersi, problem ten nie jest szczególnie istotny.
Istnieją jednoznaczne dane wskazujące, że wykonywanie badań mammograficznych o wysokiej jakości przyczynia się do redukcji śmiertelności z powodu raka piersi. Według amerykańskiej komisji do spraw profilaktyki (USPSTF) liczba kobiet, które powinny być poddane badaniom, aby zapobiec jednemu zgonowi z powodu raka piersi wynosi ok. 838. Korzyści z badania rosną wraz z wiekiem i ilością wykonywanych mommografii. Trudność w ustaleniu korzyści z badań przesiewowych mammograficznych u młodych dziewczyn wynika z ograniczeń technicznych (generalnie wyższa gęstość tkanki gruczołu piersiowego i odmienność biologiczna nowotworu).
U dziewczyn, które nie mają objawów nowotworu piersi w trzeciej i czwartej dekadzie życia zaleca się, aby badanie palpacyjne piersi stanowiło część badań okresowych i było wykonywane przynajmniej raz na trzy lata. Powinno ono obejmować instruktaż samobadania piersi. Badanie to wykonywane w 8-9 dniu cyklu pozwala poznać budowę własnej piersi i wykryć pojawiającą się nieprawidłowość, jeśli do tego dojdzie. Ogromne znaczenie ma także uświadomienie dziewczynie konieczności natychmiastowego zgłoszenia się do lekarza w przypadku zaobserwowania jakichkolwiek nowych objawów ze strony piersi, czy nawet wątpliwości co do tego. Do poradni onkologicznej można zgłaszać się bez skierowania. Zbyt wiele znam przypadków, że dziewczyna czekała kilka miesięcy, a nawet lat myśląc, że guzek zniknie sam. Ten czas decyduje potem o wszystkim.
U dziewczyn powyżej 40 roku życia, najlepiej raz do roku podczas badań okresowych należy wykonać badanie palpacyjne piersi. Powinny być one informowane, że poza badaniem piersi przez lekarza, wskazane jest regularne wykonanie przesiewowej mammografii. Korzystne jest przeprowadzenie samego badania na krótko przed terminem mammografii.
Na przestrzeni wielu lat wyróżniono czynniki ryzyka zachorowania na raka piersi. Po uwzględnieniu wpływu wieku, kolejnym najsilniejszym czynnikiem ryzyka jest występowanie nowotworów piersi i jajnika w rodzinie. Podejrzenie takiego ryzyka jest wtedy, gdy co najmniej dwie krewne chorowały na raka piersi lub złośliwy nowotwór jajnika. Także, gdy raka piersi rozpoznano u osoby poniżej 50 roku życia. Podobnie, gdy w rodzinie występowały przypadki raka piersi jak i jajnika lub był przypadek raka piersi u mężczyzny.
Ogólnie wyższe ryzyko zachorowania na dziedzicznego raka piersi jest wyższe w przypadku zachorowania krewnego pierwszego stopnia ( matka lub siostra), a niższe gdy u krewnego drugiego stopnia (babka lub ciotka). W tej grupie obciążonych zwiększonym ryzykiem wystąpienia raka piersi należy rozważyć wykonanie przesiewowej mammografii w wieku 30 lat, a także uzupełniać badanie o wykonanie ultrasonografii piersi lub rezonansu magnetycznego. Dotychczas nie ustalono optymalnego wieku do rozpoczynania przesiewowej mammografii, ale badanie USG można wykonać w każdym wieku co 6 miesięcy. Dzięki powszechnej dostępności i relatywnie niskim kosztom wykonania, ultrasonografia jest obecnie uznawana za wartościowe badanie dodatkowe. USG może być pomocne nie tylko przy różnicowaniu torbieli i zmian litych, ale także zmian łagodnych i złośliwych. Może być również pomocne podczas wykonywania biopsji podejrzanych obszarów piersi, co pozwala na dokładną histologiczną lub cytologiczną ocenę diagnozowanych zmian. Ultrasonograficzna ocena piersi wymaga wysokiej jakości nowoczesnego sprzętu oraz dużych umiejętności i doświadczenia badającego. Wartość diagnostyczna ultrasonografii jest największa u dziewczyn z dużą gęstością tkanki gruczołowej piersi.
W ciągu ostatnich lat rezonans magnetyczny stał się użytecznym badaniem dodatkowym, uzupełniającym mammograficzną i ultrasonograficzną diagnostykę raka piersi. Czułość rezonansu magnetycznego w wykrywaniu przekraczających kilka milimetrów nowotworów piersi wynosi od 83 do 100%. Jest to jednak badanie drogie i brak jest standaryzacji metod badania. Różna jest też jakość sprzętu. Pojawiają się wstępne dane, że odsetek wyników fałszywie dodatnich jest wyższy w przypadku rezonansu niż mammografii.
Wszystkie te metody mogą się uzupełniać służąc jak najwcześniejszemu rozpoznaniu i włączeniu leczenia. Samobadanie i badania lekarskie są najtańsze i najbardziej dostępne, a z danych wynika, że tą drogą jest sygnalizowanych bardzo dużo nowotworów piersi w początkowej fazie. Daje to szansę na wyzdrowienie.
dr n. med.Tadeusz Oleszczuk, onkolog
