Pojęcia w onkologii - ::4lomza.pl:: Regionalny Portal

Cytostatyki - grupa substancji naturalnych i syntetycznych używanych w chemioterapii nowotworów, działająca toksycznie na komórki nowotworowe charakteryzujące się szybkimi podziałami. Niestety leki te uszkadzają także inne szybko dzielące się, zdrowe komórki. Cytostatyki są przenoszone przez krew i dzięki temu mogą dotrzeć do komórek nowotworowych w obrębie całego organizmu.
Ogólna zasada działania cytostatyków polega na zaburzaniu cyklu komórkowego i powodowaniu śmierci komórki lub zahamowaniu jej rozwoju i podziałów. Skuteczność leczenia zależy od stopnia w jakim populacja komórek nowotworowych zostanie zniszczona. Zwykle podczas jednej chemioterapii stosuje się kilka leków z różnych grup cytostatyków. Powoduje to zwiększenie skuteczności leczenia. Leki dobiera się tak, aby miały różny mechanizm działania (zabijały komórkę różnymi sposobami) i jednocześnie inne działania niepożądane, dzięki czemu unika się nasilenia tych samych efektów toksycznych.

Receptor HER2 - białko zanurzone w błonie komórkowej, które w zdrowej komórce spełnia wiele funkcji, m. in. umożliwia kontaktowanie się z otaczającym środowiskiem, reagowanie na odbierane bodźce, regulowanie procesu wzrostu podziału prawidłowej komórki. W komórce nowotworowej dochodzi czasem do zwiększenia liczby cząstek receptora na powierzchni komórki (tzw. nadekspresja), co powoduje utratę kontroli i niepohamowany wzrost nowotworu.
Obecny w nadmiarze (tzw. nadekspresja) na powierzchni komórek raka piersi u ok. 25% chorych, może być odpowiedzialny za szybki wzrost nowotworu. Stan receptora HER2 jest istotnym elementem raportu patologa, jednym z czynników wpływających na decyzję lekarza dotyczącą wyboru właściwego leczenia systemowego.

Herceptyna – (inaczej Trastuzumab) - lek stosowany w onkologii - przeciwciało monoklonalne IgG1, łączy się ono z receptorem ludzkiego naskórkowego czynnika wzrostu (HER2), hamuje proliferacje [gwałtowny wzrost, rozprzestrzenianie się] komórek wykazujących ekspresję tego receptora. Wskazania: rak piersi z nadekspresją receptora HER2

Przeciwciała  lub  immunoglobuliny - białka wydzielane przez komórki plazmatyczne (czyli pobudzone limfocyty B) w przebiegu odpowiedzi immunologicznej. Białka wydzielane są podczas zmian, jakie zachodzą w organizmie pod wpływem kontaktu z antygenem. W tego typu reakcji czynnik odpowiedzialny za rozpoznanie antygenu i wyzwolenie ataku na niego znajduje się w bezkomórkowym płynie (łac. humor - płyn), np. w osoczu krwi, czy płynie tkankowym.

Przeciwciała monoklonalne - zbiór przeciwciał, które wykazują jednakową swoistość względem danego antygenu i ewentualnie takie samo lub podobne powinowactwo. Nazwa wywodzi się stąd, że wszystkie takie przeciwciała są otrzymywane z jednego klonu limfocytów B.

FISH - (fluorescencyjna hybrydyzacja in-situ) - test FISH to badanie określające status receptora HER2 w komórce nowotworowej przy wykorzystaniu specjalnego fragmentu z fluorescencyjnym znacznikiem, który łączy się z DNA. Liczba sygnałów fluorescencyjnych określa nadmierną ekspresję receptora HER2. Test określa, jak dużo kopii genu znajduje się w jądrze komórki. Jest to trudniejsza i droższa metoda, ale dokładnie precyzuje, czy mamy do czynienia z amplifikacja genu (za wartość graniczną przyjęto pięć kopii genu w jądrze). Badanie FISH wykonuje się jako badanie
dodatkowe w celu precyzyjnej oceny preparatu przy wyniku HER2 ++, czyli w tak zwanej grupie granicznej, gdzie jednoznaczna ocena receptora jest utrudniona.

Angiografia - badanie radiologiczne, polegające na podaniu kontrastu dożylnie bądź dotętniczo i ocenie naczyń krwionośnych. Stosowane w onko¬logii m.in. w ocenie ukrwienia guzów nowotworowych oraz ewentualnego naciekania struktur naczyniowych przez naciekający guz nowotworowy.

PET/CT - Pozytronowa Tomografia Emisyjna (PET: Positron Emission Tomography - nowoczesna metodą diagnostyki obrazowej stosowana w medycynie nuklearnej głównie przy badaniach mózgu, serca, stanów zapalnych niejasnego pochodzenia oraz nowotworów. Technika ta daje możliwość najbardziej efektywnego i dokładnego zróżnicowania między nowotworami złośliwymi i łagodnymi oraz pozwala na wykrycie ewentualnych nawrotów. W metodzie tej zamiast zewnętrznego źródła promieniowania rentgenowskiego lub radioaktywnego rejestruje się promieniowanie powstające podczas anihilacji pozytronów, których źródłem jest podana wcześniej pacjentowi substancja promieniotwórcza.

IHC, inaczej: badanie immunohistochemiczne - jeden z testów, które pozwalają na wykrycie obecności receptora HER2 (produktu nadmiernej aktywności genu HER2, który występuje na powierzchni komórek nowotworowych). Podobną metodą IHC poszukuje się także mikroprzerzutów w pozornie niezmienionych węzłach chłonnych.
Wynik testu podaje się, używając określeń:
0 - negatywny - brak nadekspresji,
(+) - negatywny - brak nadekspresji,
(++) - graniczny - należy przeprowadzić test metodą FISH,
(+++) - pozytywny - silna nadekspresja Her2

Inhibitory aromatazy - leki, które zmniejszają ilość hormonów (estrogenów) w organizmie. Są stosowane u kobiet po menopauzie, gdy receptory ER/PGR są dodatnie (+).

Lapatinib - lek przeciwnowotworowy stosowany w leczeniu onkologicznym guzów litych takich jak: rak piersi, rak płuca. 13 marca 2007 roku lek ten został zaaprobowany przez FDA do leczenia zaawansowanych przypadków raka piersi - raka z przerzutami w połączeniu z chemioterapią przy użyciu kapecitabiny, po wcześniejszym stosowaniu trastuzumabu (Herceptyna), antracyklin i taxanów. Nazwy handlowe: Tykerb (USA), Tyverb (Europa). Lapatinib jest inhibitorem podwójnej wewnątrzkomórkowej kinazy tyrozynowej receptora naskórkowego czynnika wzrostu (EGFR, ErbB-1) oraz receptora HER2/neu (ErbB-2) komórek nowotworowych.
U pacjentek HER2+ z rakiem sutka z przerzutami dodanie lapatinibu do standardowej terapii spowolniło wzrost guza.

Węzeł wartowniczy - Sentinel lymph node (SLN) - jest to pierwszy węzeł chłonny na drodze spływu chłonki z ogniska nowotworowego. Z racji położenia, przerzuty nowotworów złośliwych przerzutujących drogą naczyń chłonnych pojawiają się najczęściej najpierw w węźle wartowniczym. Określenie istnienia ewentualnych przerzutów w SLN ma kluczowe znaczenie dla terapii niektórych nowotworów. Biopsja węzła wartowniczego stosowana jest u chorych z nowotworem gruczołu sutkowego. Brak przerzutów w węźle wartowniczym rokuje dobrze, zmniejszając znacznie możliwość wystąpienia przerzutów w pozostałych węzłach drenujących chłonkę z danego obszaru. Umożliwia to odstąpienie od zabiegu usunięcia wszystkich węzłów chłonnych danego regionu (tzw. Limfadenektomia regionalna).
Brak ogniska nowotworowego w SLN nie wyklucza jednak całkowicie powstania przerzutów odległych oraz bliskich, rozsianych poprzez układ krwionośny.    Wykonanie biopsji węzła wartowniczego może dostarczyć tych samych informacji co wycięcie węzłów szczytu dołu pachowego i wiąże się zdecydowanie z mniejszą liczbą powikłań.
Kilka godzin przed zabiegiem do piersi podaje się niewielką ilość substancji radioaktywnej. Z piersi substancja przemieszcza się wraz z chłonką. Aby oznaczyć węzeł, do biopsji używa się narzędzi medycyny nuklearnej, Podczas zabiegu niewielka ilość barwnika można podać w okolice guzka, aby pomóc w identyfikacji węzła wartowniczego.