Umbo
Każdemu może przydarzyć się niespodziewane odkrycie, każdy może natknąć się np. przy kopaniu ogródka na tak dziwnie wyglądające przedmioty. To umbo - średnicy ok. 14 cm - metalowe wzmocnienie drewnianych tarcz. Znalezione pod Łomżą efektowne okazy, pochodzą z II wieku.. Pełniły nie tylko funkcję ochronną, czego dowodzi zachowany w starożytnych źródłach opis pojedynku dowódcy Rzymian Titusa Manliusa w bitwie pod Anienum (360 lat przed Chrystusem ). Z przekazu wynika, że Rzymianin podczas pojedynku uderzał swoją tarczą wojownika celtyckiego, wytrącał go z równowagi, a gdy ten osłabiony kolejnym uderzeniem tarczy odsłonił się aby utrzymać równowagę, Manlius zatopił krótki miecz w jego piersi... Ponieważ dla naszej, tak odległej przeszłości brak źródeł pisanych, poznamy ją tylko pod jednym warunkiem: gdy wydobycie przypadkowych znalezisk powierzymy konserwatorom zabytków, muzealnikom - to ich praca poszerza i uzupełnia naszą wiedzę. Ziemia jest nazywana nieznaną Księgą, z której łatwo nierozważnie wyrwać i zniszczyć kolejne kartki. To ciemna strona rozwoju tzw. cywilizacji, gdy liczy się tylko pogoń za pieniądzem a zbyt szybko ubywa wiarygodnych miejsc do naukowych badań. Chociaż przepisy mówią jasno, że ochronie zabytków należy podporządkować wszelkie prace budowlane - prawo pozostanie martwą literą bez odpowiedzialnych ludzi, świadomych łatwości zniszczenia naszego wspólnego dobra...Tu każdy przypadkowy świadek może unieśmiertelnić swoje nazwisko, wziąć udział w niezwykłej przygodzie - pod warunkiem, że zabezpieczy miejsce przypadkowego znaleziska. Bo ważny jest kontekst, który z odsłoniętej ziemi potrafi odczytać tylko fachowiec - archeolog.
