Koncert na 85 rocznicę zniszczenia łomżyńskiej synagogi
Zniszczenie łomżyńskiej synagogi na początku II wojny światowej upamiętniono koncertem „Pejzaż miejski z Wielką Synagogą”. W Hali Kultury wystąpili: pomysłodawca całego przedsięwzięcia Dariusz Wójcik, Szaweł Lipski Klezmer Quartet i Jacek Szymański. Gościnnie w jednym utworze zaprezentował się chór łomżyńskiej Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia pod kierunkiem Piotra Dąbrowskiego.
Wielka Synagoga była jednym z najbardziej okazałych budynków gubernialnej Łomży. Wzniesiona na przełomie lat 70. i 80. XIX wieku była symbolem aspiracji i wzrastającej zamożności żydowskiej społeczności miasta. Legenda przypisuje jej projekt wybitnemu architektowi Henrykowi Marconiemu, ale w momencie podjęcia budowy nie żył on już od kilkunastu lat, a projekt znacznie mniejszej synagogi, który stworzył dla gminy żydowskiej w latach 30., wygląda zupełnie inaczej. Jest jednak możliwe, że projektantem Wielkiej Synagogi był jego syn Władysław, również ceniony architekt, mający na koncie projekty dla gmin żydowskich choćby w Warszawie, ale brakuje potwierdzających to źródeł.
Budowla ucierpiała w czasie nalotów we wrześniu 1939 roku, na które Stary Rynek był najbardziej narażony, a wkrótce po wkroczeniu do miasta Niemcy spalili ją doszczętnie. Ruiny synagogi zostały rozebrane przez Rosjan - po ponownym wejściu Niemców na pierwszych zdjęciach utworzonego w sierpniu 1941 getta nie ma już po niej śladu.
Synagoga przetrwała jednak w pamięci nielicznych ocalałych z Holocaustu, czego ślady można też znaleźć w „Księdze Pamięci gminy żydowskiej w Łomży”. Zapisane w niej relacje stały się podstawą narracji w wykonaniu Jacka Szymańskiego. Znowu ożyły więc wspomnienia z tamtych tragicznych dni bombardowań, pożarów, paniki i śmierci, która była wszechobecna i później. Przemówili też ludzie: Jaakow Tobiasz, Nachum Pietruszka, Mosze Głuchowicz, Jaakow Cwi Frum i inni, co nadało całemu programowi szczególnego, bardzo osobistego charakteru. Równie ważne były multimedia, dzieło Przemysława Kamińskiego oraz oczywiście muzyka. Pieśni i kompozycje instrumentalne zaaranżował, a do tego napisał też przejmującą pieśń „Pod cieniem czereśni”, pianista Paweł Lipski, lider Szaweł Lipski Klezmer Quartet, grającego w składzie: klarnecista Przemysław Skałuba, skrzypek Andrzej Czapliński i akordeonista Rafał Grząka.
Nie zabrakło wśród nich piosenek mniej popularnych, ale też bardzo znanych, śpiewanych przez Dariusza Wójcika w jidysz, po hebrajsku i po polsku. Kilka okazji do zaprezentowania kunsztu najwyższej klasy mieli też muzycy kwartetu, zwłaszcza w „Psalmie 54”, tradycyjnym „Ajde jano” i w filmowym temacie „Lista Schindlera”. Podobnie jak podczas koncertu „Nie ma już tych miasteczek, przeminęły cieniem” jesienią 2022 roku w dynamicznym „Gam Gam Gam” zaśpiewał również chór Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia w Łomży pod kierunkiem Piotra Dąbrowskiego. To wykonanie spodobało się publiczności tak bardzo, że „Gam Gam Gam” okazało się drugim bisem koncertu i było równie żywiołowe, mimo tego, że zamiast 39. zaśpiewało w nim już tylko sześcioro młodziutkich chórzystów i chórzystek.
Wojciech Chamryk
