Liczba ojców na urlopie rodzicielskim rośnie – efekty dyrektywy work-life balance
W 2024 roku aż 41 900 ojców skorzystało z urlopu rodzicielskiego – ponad dwa razy więcej niż w 2023 roku (19 000) i jedenaście razy więcej niż w 2022 roku (3 700). „To wyraźny sygnał, że dyrektywa work-life balance przynosi efekty i zachęca ojców do większego zaangażowania w opiekę nad dziećmi” – mówi Mariusz Jedynak, członek zarządu ZUS. „Nadal jednak tylko 17% mężczyzn, którym w zeszłym roku rodziło się dziecko, zdecydowało się na skorzystanie z tego prawa” – dodaje Karolina Andrian, członkini zarządu Fundacji Share the Care.
Wykorzystanie urlopu – jak wiele czasu spędzają ojcowie z dziećmi?
Średni czas urlopu rodzicielskiego wykorzystywanego przez ojców wyniósł w 2024 roku 48,6 dnia, co odpowiada około siedmiu tygodniom (w 2023 było to 49 dni). Tymczasem ustawowo każdy rodzic ma dziewięć tygodni urlopu, którego nie można przenieść na drugiego rodzica. „Dane wskazują, że średnio dwa tygodnie urlopu rodzicielskiego pozostają niewykorzystane. To czas, który dziecko mogłoby spędzić pod opieką taty, dlatego będziemy przyglądać się, jakie bariery ograniczają pełne wykorzystanie przysługujących uprawnień” – zaznacza Karolina Andrian.
Stabilizacja liczby ojców na urlopie – czy trend się utrzyma?
Liczba ojców korzystających z urlopu ojcowskiego w 2024 roku wyniosła 162 300, co stanowi 64% uprawnionych. W 2023 roku odsetek ten wynosił 67% (182 000 ojców). „Ogólna liczba ojców korzystających z tego świadczenia pozostaje wysoka. Od momentu wejścia w życie dyrektywy work-life balance ten odsetek przekracza 60%” – komentuje Mariusz Jedynak i przypomina, że urlop ojcowski to 100% płatne dwa tygodnie, tata powinien wykorzystać do ukończenia przez dziecko 1 roku życia.
Nierówności finansowe nadal wpływają na decyzje rodzinne
Dla przypomnienia, od momentu nowelizacji Kodeksu pracy w 2023 roku, urlop rodzicielski trwa 41 tygodni, z czego każdy rodzic ma 9 tygodni, których nie można przenieść na drugiego rodzica. Mama i tata mają indywidualne prawo do tego świadczenia a zasiłek za ten okres wynosi 70% wynagrodzenia.
W 2024 roku średnia wysokość zasiłku wypłacanego za urlop rodzicielski ojców wynosiła 167 zł dziennie, podczas gdy dla matek było to 124 zł. Rok wcześniej wartości te wynosiły odpowiednio 153 zł i 107 zł. „W dobie dyskusji na temat luki płacowej te dane to kolejne potwierdzenie, że kobiety zarabiają mniej niż mężczyźni, nawet na początku kariery zawodowej. Jako fundacja podkreślamy, że aby zlikwidować lukę płacową i nierówności na rynku pracy, musimy wrócić do źródła tych nierówności, a jest nim macierzyństwo. Umożliwiając mężczyznom większe zaangażowanie w opiekę nad dziećmi, nie tylko doceniamy potencjał kobiet na rynku pracy, ale także ważną rolę mężczyzn w wychowywaniu dzieci” – podkreśla Karolina Andrian.
Równość rodzicielska to korzyść dla całego społeczeństwa
„Równy podział obowiązków rodzicielskich pozwala matkom na rozwój zawodowy, ojcom na budowanie silniejszej więzi z dzieckiem, a dzieciom daje możliwość spędzenia czasu z obojgiem rodziców. To przynosi korzyści nie tylko rodzinom, ale również całemu społeczeństwu i gospodarce” – zauważa Mariusz Jedynak.
Zgodnie z danymi Polskiego Instytutu Ekonomicznego, do 2035 roku z polskiego rynku pracy zniknie 2,1 mln, czyli 12,5% obecnych pracowników. Według szacunków McKinsey & Company, gdyby kobiety w pełni wykorzystały swój potencjał zawodowy, polskie PKB mogłoby wzrosnąć o 300 miliardów złotych rocznie. Lepsze wykorzystanie potencjału kobiet na rynku pracy, m.in. poprzez zwiększenie wskaźnika zatrudnienia i ich reprezentacji w sektorach o najwyższej produktywności, mogłoby zwiększyć wzrost gospodarczy Polski nawet o 9% do 2033 roku.
A co z dzietnością?
Od dziesiątków lat badacze twierdzą, że trudności w godzeniu obowiązków zawodowych i rodzinnych kobiet mogą być jedną z przyczyn malejącego przyrostu naturalnego w wielu krajach a spadek dzietności to wyzwanie, z którymi borykają się wszystkie kraje OECD.
Badacze z Uniwersytetu Islandii uważają, że wprowadzenie systemu urlopów rodzicielskich w 2000 roku doprowadziło do spowolnienia spadku wskaźnika urodzeń pierworodnych. Wzrosło też prawdopodobieństwo urodzenia drugiego oraz trzeciego dziecka. Dziś Islandia znajduje się wśród pięciu krajów OECD o najwyższej dzietności ze wskaźnikiem 1,7, podczas gdy Polska jest trzecia od końca ze wskaźnikiem 1,1. Zapewnienie obojgu rodzicom wsparcia w godzeniu pracy i życia rodzinnego może być ważnym elementem polityki służącej utrzymaniu stabilnej demografii.
ZUS i Fundacja Share the Care kontynuują współpracę na rzecz promowania równości rodzicielskiej. Już w kwietniu ruszy kolejna edycja kampanii „Równi w domu – Równi w pracy. To się wszystkim opłaca”, która pokazuje, że równość rodzicielska i równość na rynku pracy to dwie strony tej samej monety, a korzyści z tego płynące mają pozytywny wpływ na gospodarkę i społeczeństwo.
„Rosnąca liczba ojców korzystających z urlopów rodzicielskich to krok w dobrą stronę, ale nadal pozostaje wiele do zrobienia, by równość rodzicielska stała się standardem, a nie wyjątkiem” – mówi Mariusz Jedynak.
W tym procesie olbrzymią rolę ma do odegrania biznes. „Zmiana pokoleniowa na rynku pracy oznacza inne spojrzenie, nawet przez mężczyzn, na ich rolę w rodzinie i inne podejście do work-family balance. Mamy świadomość, że dla wielu przedstawicieli starszego pokolenia dbanie o bezpieczeństwo rodziny to przede wszystkim dbałość o bezpieczeństwo finansowe, ale to się zmienia. Dziś równie ważne jest bezpieczeństwo emocjonalne, które buduje się przez bliskie relacje. Dlatego zachęcamy pracodawców do zweryfikowania stereotypowego podejścia i rozpoznawania zmieniających się potrzeb swoich pracowników” – mówi Karolina Andrian i podkreśla, że im też takie podejście się opłaci.
źródło: Fundacja Shara the Care, ZUS
