Barbarzyńcy?
Wystawa “ Barbarzyńcy ? ” przeczy potocznemu przekonaniu o “niskim poziomie cywilizacyjnym” ludów mieszkających poza zasięgiem cywilizacji śródziemnomorskiej. Zadziwia różnorodnością i wysokim poziomem wykonania przedmiotów codziennego użytku, ozdób, broni... Jej przesłanie można streścić następującym zdaniem: To dorobek kultury Gotów, Lugiów, Wandalów, Celtów legł u podstaw europejskiego dziedzictwa kulturowego.
Pierwszy wiek naszej ery. Ustala się podział polityczny ówczesnej Europy na dwa odrębne światy. Granicę między nimi stanowi Dunaj i Ren. Na południu - bogate Imperium Rzymskie, wzorowo zorganizowane państwo; na północy - wolne ludy, które Rzymianie zwali barbarzyńcami, a których pomimo podejmowanych prób nie udało się im podbić. Niemal przez 500 lat, od około przełomu er aż po połowę V wieku obszar Europy środkowej znalazł się w zasięgu oddziaływań Imperium Romanum. Czasy te nazywamy w archeologii okresem wpływów rzymskich. Rozwój kontaktów kulturowych, a przede wszystkim handlowych spowodował, że na nasze ziemie z samej Italii, bądź prowincji rzymskich - Galii i Panonii, zaczęły napływać monety, ozdoby (zapinki, paciorki szklane) oraz srebrne i szklane naczynia wykonane przez wysokiej klasy rzemieślników. Do Rzymu z naszych terenów trafiali niewolnicy, wysoko ceniony bursztyn oraz wosk, skóry zwierząt futerkowych. Ekspozycja pt. “Barbarzyńcy ?” przedstawia wyniki badań wykopaliskowych prowadzonych na cmentarzyskach datowanych od I wieku przed naszą erą do III wieku naszej ery położonych na terenie byłego województwa łomżyńskiego. Cmentarze zakładano w pobliżu osad, wybierając na ich lokalizację głównie piaszczyste wzgórza. Dziś porośnięte lasami lub użytkowane jako pola orne lub żwirownie często noszą nazwę “żale” - miejsca poprzez wieki. otaczane szacunkiem.
| "żale" |
grób popielnicowy |
Powszechnym zwyczajem było ciałopalenie - spalone na stosie szczątki zmarłego wsypywano do jamy wykopanej w ziemi lub umieszczano je w naczyniu - popielnicy. Na cmentarzyskach płaskich miejsca pochówku zapewne były oznakowane palem (?) lub dużym kamieniem. Pod koniec II wieku naszej ery za sprawą wędrujących z Pomorza ku Morzu Czarnemu Gotów nową formą pochówku stały się groby szkieletowe oraz pojedyncze lub tworzące grupy kurhany. Wznoszono je z kamieni przysypywanych ziemią. Jądro kurhanu otaczano regularnym kręgiem kamiennym “odgradzającym” dwa światy: żywych i zmarłych. Z reguły zmarły otrzymywał przedmioty używane za życia - kobiety: przęśliki,zapinki, igły, klucze; mężczyźni- broń (groty, miecze, umba), narzędzia (noże, siekiery, krzesiwa).
| umbo |
żelazne | miecz |
| groty |
Zabytki te nie tylko mówią nam o zwyczajach pogrzebowych, ale także rzucają światło na poziom codziennego życia, poczucie piękna, odzwierciedlają strukturę społeczną,gdyż obok grobów “bogatych” występują groby “biedne”, prawie bez żadnego wyposażenia. Mieszkańcami naszych terenów najprawdopodobniej było któreś z plemion związku lugijskiego (utożsamiane przez archeologów z kulturą przeworską) oraz Goci (tworzący kulturę wielbarską).
popielnica i przystawki
Kuratorzy wystawy:
Jolanta Deptuła
Małgorzata Kuklińska
