Zaczęło się skromnie...
Początki Muzeum Północno-Mazowieckiego w Łomży sięgają 1948 roku, kiedy to w prywatnym budynku przy al. Legionów 18 (obecnie 26) wynajęto pomieszczenia na jego potrzeby. Było to mieszkanie składające się z dwóch pokoi i przedpokoju. Dnia 15 marca o godz. 15 odbyło się uroczyste otwarcie. Już 20 listopada 1948 r. udostępniono pierwszą stałą wystawę „Kultura i przyroda Północno – Wschodniego Mazowsza”, pięć lat później kolejną zatytułowaną „Kultura i sztuka kurpiowska”. W 1950 r. dzięki staraniom etnografa Adama Chętnika – założyciela muzeum otwarto pierwszą w Polsce wystawę bursztyniarską.
W 1956 r. w Muzeum przeniosło się na trzecie piętro budynku Powiatowego Domu Kultury przy ul. Sadowej 4 (obecnie 12) i działało w nim do 1980 r. W tym czasie muzeum przygotowało następujące wystawy stałe: „Rękodzieło i sztuka ludowa”, „Jantar – bursztyn w dorzeczu Narwi Środkowej”, „Z historii Ziemi Łomżyńskiej”. W budynku mieściły się też m.in. kina: jeszcze w latach 30 XX w. kino Zdrój, a po wojnie do lat 80 XX w. kino Październik. Obecnie funkcjonują tam: Katolickie Gimnazjum i Katolickie Liceum Ogólnokształcące im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Tym samym jest to nawiązanie do pierwotnego przeznaczenia tego budynku - Dom Katolickiego wybudowano go w 1935.
Przeprowadzka Muzeum do tzw. Domu Pastora przy ul. Krzywe Koło 1 rozpoczęła się w 1980 r. W tym samym roku udostępniono stałą wystawę – „Bursztyn dorzecza Narwi Środkowej”. Przez ćwierć wieku odbywały się tam imprezy, które były wydarzeniami kulturalnymi na skalę ponadregionalną. Budynek postawiono pod koniec XIX wieku, jako plebanię parafii ewangelicko- augsburskiej. Jej pierwszym gospodarzem był pastor Kacper Mikulski, który w 1899 r. gościł tam marszałka Józefa Piłsudskiego. Po II wojnie światowej dawną plebanię zmieniono w budynek mieszkalny. W 2010 r. zabytkowy budynek przejęła Lokalna Organizacja Turystyczna „Ziemia Łomżyńska”, która ma przywrócić mu dawny blask.
Budynek przy ul. Dwornej 22c wzniesiono prawdopodobnie pod koniec XIX w. Jako własność znanego i cenionego łomżyńskiego doktora Cezarego Markiewicza. Na planie miasta z 1876 r. działka w narożniku ulic Dwornej i Giełczyńskiej zaznaczona jest jeszcze jako niezabudowana. Przed wybuchem I wojny światowej mieścił się tu m.in. carski urząd skarbowy. Następnie Niemcy przeznaczyli kamienicę na siedzibę oddziału wartowniczego. W pierwszych latach okresu międzywojennego mieściło się tu seminarium duchowne w Łomży. Po przeniesieniu seminarium do nowego budynku, kamienicę przekazano na potrzeby szkoły. Do 1 września 1939 r. działała tu Szkoła Powszechna. W czasie II wojny światowej budynek po raz drugi zajęli Niemcy. Tym razem urządzili w nim szpital polowy dla rannych i jeńców wojennych. Zanim żołnierze niemieccy opuścili Łomżę, otrzymali rozkaz wysadzenia budynku w powietrze. Na szczęście tak się nie stało i zaraz po zakończeniu wojny, 1 września 1945 r., ponownie zaczęła działać tu szkoła. Od roku 1948 w budynku funkcjonowały dwie szkoły: Szkoła Podstawowa nr 6 i Szkoła Podstawowa nr 1. Rok później miejsce tej ostatniej zajęła Szkoła Podstawowa nr 2, czyli tzw. szkoła ćwiczeń, w której praktyki odbywali przyszli pedagodzy. W latach 1984-1986 w budynku przeprowadzono remont. Po raz ostatni szkolny dzwonek zabrzmiał tu w czerwcu 2005 r. W dniu 31 sierpnia 2005 r. Prezydent Miasta Łomża przekazał zabytkową kamienicę na potrzeby Muzeum. Prace adaptacyjne i modernizacyjne zostały zakończone w grudniu 2010 r. Pomieszczenia na I piętrze przeznaczone są na sale wystaw stałych, natomiast na parterze znajdują się sale wystaw czasowych. Pierwsza wystawa czasowa zatytułowana: „Papierowe cudeńka, czyli niezwykły świat luksusowych papierów” została otwarta 19 lutego 2011 r.
Marta Gosk
Leszek Taborski
