GENETYCZNE PRZYCZYNY RAKA PIERSI - ::4lomza.pl:: Regionalny Portal

CO TO SĄ GENY I MUTACJE?
Gen to podstawowa jednostka dziedziczenia, zlokalizowana w chromosomach, decydująca o przekazywaniu cech potomstwu. Gen jest fragmentem łańcucha DNA (kwasy nukleinowe), który stanowi informację genetyczną, warunkującą syntezę określonych białek lub cząstek kwasu RNA, co w dalszej konsekwencji w toku skomplikowanych ciągów reakcji prowadzi do wykształcenia się określonej cechy organizmu. Geny występują u wszystkich żyjących organizmów. Wykazują znaczną stabilność. Podczas podziałów ko¬mórki w wyniku replikacji DNA powstają dwie identyczne kopie każdego genu. W procesie tym mogą jednak pojawiać się zaburze¬nia, tzw. mutacje genów, które mogą zmienić ich funkcje.

GDZIE  WYSTĘPUJĄ  GENY  RAKA  PIERSI?
Organizm ludzki posiada 23 pary chromosomów. Gen BCRA1 zlokalizowany jest na 17. chromosomie. Jest rozległym genem, któ¬ry jest podatny na mutacje - mogą one występować wzdłuż całej jego długości. Część z nich nie ma większego znaczenia, ale niektóre z nich istotnie wpływają na ryzyko zachorowań na raka piersi lub/ i na raka jajnika. Gen BCRA1 rzadko podlega samoistnej mutacji, najczęściej jest po prostu dziedziczony. Dzięki temu, jedna popula¬cja ludzi ma podobną mutację, co czyni ją łatwiejszą do wykrycia podczas przeprowadzanej diagnostyki genetycznej.
Geny BRCA l  i  BRCA 2 należą do tzw. genów supresorowych. W zdrowej komórce odpowiadają za odpowiednią liczbę podziałów komórki, blokują wystąpienie podziałów dodatkowych i nieprawi¬dłowych. Jeżeli taki gen supresorowy zostanie zmutowany, to traci swoją funkcję „strażnika" podziałów komórki. W efekcie komórka zaczyna dzielić się w sposób niekontrolowany, prowadząc do wzro¬stu liczby komórek potomnych. Komórki potomne także zawiera¬ją mutację i również dzielą się w sposób szybki i niekontrolowany. Efektem końcowym jest rozwój masy komórek guza. Oprócz oma¬wianych genów BRCA l  i  BRCA 2 istnieją inne, których mutacje prawdopodobnie również odpowiadają za rozwój raka sutka lub jaj-nika, czy też inne nowotwory organizmu ludzkiego.

JAK  WYKRYWA  SIĘ  GENY  RAKA  PIERSI?
Szacunkowo można przyjąć, że w Polsce żyje około 100 tysięcy nosicielek i tyle samo nosicieli mutacji genu BRCA l. Dla wszystkich Polek wskazaniem do badania BRCA l powinno być stwierdzone wśród krewnych I lub II stopnia co najmniej jedno zachorowanie na nowotwór piersi przed 50. rokiem życia lub raka jajnika w dowolnym wieku. Test BRCA l można także rozważać u każdej kolejnej chorej z rakiem piersi lub jajnika.

ZASADY, KTÓRYCH NALEŻY PRZESTRZEGAĆ,
WYKONUJĄC TESTY DNA NA BRCA 1 :
•    pełnoletniość osoby testowanej,
•    wykonywanie analiz DNA w specjalistycznym ośrodku z dwóch niezależnych pobrań krwi,
•    przeprowadzenie specjalistycznej konsultacji przez genety- ka-onkologa zarówno przed analizą DNA, jak i po niej,
•    jeżeli wynik testu genetycznego jest pozytywny, czyli do¬datni, to badanie genetyczne powinno być także przeprowa¬dzone u bliskich krewnych chorej (zarówno mężczyzn, jak i kobiet).


Testy genetyczne przeprowadzone w kierunku wykrycia obec¬ności zmutowanego genu BRCA l
czy BRCA 2 są obecnie dostęp¬ne w ośrodkach specjalistycznych. Celem wykonania takiego testu jest nie tylko znalezienie mutacji, ale również oszacowanie ryzyka raka u konkretnej osoby, na podstawie obecności pozostałych czyn¬ników. Jednakże, testy genetyczne wykrywające mutacje genów BRCA są nadal niedoskonałe, a wyniku nigdy nie należy interpre¬tować samodzielnie.

CO WYRÓŻNI A RAKA ZALEŻNEGO OD GENÓW?
Rak piersi i rak jajnika zależne od BCRA1 wykazują wiele cha¬rakterystycznych cech klinicznych. Średni wiek zachorowania na raka piersi tego typu wynosi około 40 lat, a raków jajnika - około 50 lat. Obustronność stwierdza się w około 20% raków piersi BRCA1- -zależnych.
Bardzo charakterystyczną cechą jest szybkie tempo rozrastania się tych guzów - w ponad 90% przypadków już w momencie rozpo¬znania raki BRCA l-zależne klasyfikuje się jako G3 - trzeci stopnień morfologicznej złośliwości. Niemal wszystkie raki jajnika u nosicie¬lek mutacji BRCA l rozpoznaje się w III/IV stopniu zaawansowania klinicznego według klasyfikacji Fédération Internationale de Gyné¬cologie et Obstetrique (FIGO).
Guz piersi często jest rdzeniasty, atypowo rdzeniasty lub prze¬wodowy bez wykrywalnej obecności receptorów estrogenowych (ER-) (ER=estrogen receptors). Raki piersi zależne od BRCA l sta¬nowią około 10-15% wszystkich raków ER-.
Opieka lekarska nad nosicielami mutacji
Pacjentki oraz pacjenci, którzy są nosicielami mutacji w ge¬nach BRCA l i lub BRCA 2 są kierowani pod opiekę poradni spe¬cjalistycznych, onkologicznych. Pacjenci są poddawani częstym badaniom kontrolnym, aby wykryć raka w jego możliwie najwcze¬śniejszym stadium. W wybranych przypadkach nosicielom mutacji z bardzo wysokim prawdopodobieństwem rozwoju raka sutka lub jajnika proponuje się przeprowadzenie profilaktycznej mastekto¬mii/lub usunięcie jajników. Innym postępowaniem jest stosowanie chemioprofilaktyki. Wskazania do stosowania leków zapobiegają¬cych rozwojowi raka są ograniczone do wąskiej grupy pacjentów, ze względu na działania niepożądane i szkodliwe tych preparatów.

ZESPÓŁ BRCA 1
W zespole tym stwierdza się mutację genu BRCA1. U nosicielek mutacji tego genu obserwuje się około 60-procentowe skumulowane ryzyko rozwoju raka piersi i około 40-procentowe ryzyko rozwoju raka jajnika. Ostatnio zaobserwowano, iż ryzyko zależy od rodzaju mutacji i lokalizacji w genie. U pacjentek z mutacją stwierdzono również zwiększone ryzyko raków jajowodu i otrzewnej, szacowane na około 10%.

PROFILAKTYKA  W  ZESPOLE  BRCA 1
Pacjentki, które są nosicielkami genu z mutacją powinny być objęte specjalnym postępowaniem dotyczącym profilaktyki, schematu badań kontrolnych oraz leczenia.

Do postępowania profilaktycznego możemy zaliczyć:
•    Doustną hormonalną antykoncepcję. Dobrze udokumentowano przeciwwskazania do stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych przez nosicielki mutacji BRCA1 w wieku do 25 lat. Wykazano, że środki te zażywane w młodszym wieku przez 5 lat zwiększają ryzyko raka piersi nawet o 35%. Przyjmowanie natomiast antykoncepcji po 30 roku życia zmniejsza ryzyko raka jajnika u nosicielek o około 50%.
•    Karmienie piersią - wykazano, że redukuje ryzyko wystąpienia raka piersi.
•    Tamoksyfen - lek zalecany do 5-letniej profilaktyki farmakologicznej po wykluczeniu wszelkich przeciwwskazań, zwłaszcza związanych ze zwiększonym ryzykiem choroby zakrzepowo-zatorowej, a także przy zapewnieniu odpowiedniej kontroli, dotyczącej tych zaburzeń oraz zmian przerostowych śluzówki trzonu macicy.
•    Usunięcie przydatków (adnesektomia) istotnie zmniejsza ryzyko raka jajnika, otrzewnej i raka piersi, także stosowana łącznie z tamoksyfenem. Można ją wykonać po 35 roku życia, a po jej zastosowaniu należy wdrożyć estrogenową terapię zastępczą do 50 roku życia.
•    Mastektomia - celem jest ograniczenie prawdopodobieństwa rozwoju raka piersi poprzez usunięcie najczęstszej lokalizacji nowotworu. Rozsądnym podejściem wydaje się zarezerwowanie profilaktycznej mastektomii wyłącznie dla silnie zmotywowanych pacjentek. Obecnie najczęściej wykonuje się podskórną mastektomię z natychmiastową rekonstrukcją.

MUTACJA  GENÓW  BRCA
Mutacje genów BRCA są stosunkowo rzadkie, często też wynik badania może nie być jednoznaczny, dlatego test przeprowadza się u kobiet z wysokim ryzykiem wystąpienia raka sutka lub jajnika. Badanie genetyczne nie powinno być przeprowadzane u wszystkich kobiet, które miały w rodzinie osoby chorujące na raka sutka czy jajnika. Należy pamiętać, że wykrycie mutacji genu BRCA ma nie tylko konsekwencje medyczne, ale również psychologiczne. Może zmienić nastawienie pacjenta do choroby, wywołać lęk przed rakiem i niepotrzebny stres. Dlatego ostateczna decyzja
o przeprowadzeniu testu powinna być głęboko rozważona i skonsultowana dokładanie z lekarzem prowadzącym leczenie.

Karolina Dębska