10 lat Muzeum Diecezjalnego
Muzeum Diecezjalne w Łomży świętuje 10-lecie istnienia. To jedna z najprężniej działających diecezjalnych placówek muzealnych w Polsce, przyciągająca, dzięki posiadanym w zbiorach perełkom, na przykład rzeźbom z pracowni Wita Stwosza, zwiedzających również spoza Łomży.
Jubileusz uświetniło otwarcie wystawy malarstwa Teresy Adamowskiej „Opowieść o ludziach i pejzażach“. Odbyła się też sesja naukowa, poświęcona historii sztuki i pracom konserwatorskim.
– To wielka okazja, aby przybliżać sztukę religijną człowiekowi, szczególnie ludziom młodym – podkreślał rolę muzeum biskup Janusz Stepnowski. Ciepłych słów pod adresem placówki i jej dyrektora, ks. dr Tomasza Grabowskiego, nie brakowało też w wystąpieniach dr Piotra Kopszaka, dyrektora Muzeum Archidiecezji Warszawskiej oraz biskupa Michała Janochy, przewodniczącego Rady ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego w Konferencji Episkopatu Polski.
Plany stworzenia w Łomży muzeum diecezjalnego snuto już w latach 20. ubiegłego wieku, ale nie udało się ich wtedy zrealizować. Po II wojnie światowej były z kolei pilniejsze potrzeby, ale do tematu wrócono pod koniec lat 80. Tworzeniem muzeum zajął się ks. Józef Kruczyński, jednak jego śmierć przerwała powstawanie placówki, mającej mieścić się w budynku Łomżyńskiej Kurii Diecezjalnej. Do tego pomysłu powrócił nowy ordynariusz diecezji łomżyńskiej Stanisław Stefanek, wcześniej biskup pomocniczy szczecińsko-kamieński, gdzie muzeum diecezjalne funkcjowało z powodzeniem od lat. Dzięki jego inicjatywie roku 2009 diecezja łomżyńska przystąpiła do wieloetapowego projektu „Renowacja zabytkowych obiektów kultury oraz rozbudowa Muzeum Diecezjalnego w ramach projektu Narew”, obejmującego remont i rozbudowę istniejącego już budynku, w celu utworzenia w nim diecezjalnej placówki muzealnej. Realizowany dzięki Europejskiemu Funduszowi Rozwoju Regionalnego w latach 2007-2013 projekt miał wartość 9 494 129,79 zł, z czego aż 8 066 448,90 zł pozyskano w ramach dofinansowania z Unii Europejskiej.
Muzeum Diecezjalne w Łomży zostało uroczyście otwarte przez biskupa Janusza Stepnowskiego, następcę biskupa Stanisława Stefanka, 16 kwietnia 2012 roku i z udziałem arcybiskupa Celestino Migliore, nuncjusza apostolskiego w Polsce oraz oczywiście inicjatora jego powstania. Dyrektorem nowej placówki został ks. dr Tomasz Grabowski, absolwent łomżyńskiego Liceum Plastycznego im. Wojciecha Kossaka, historii sztuki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim im. Jana Pawła II oraz konserwatorstwa na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Już wkrótce po otwarciu Muzeum Diecezjalne, dzięki współpracy z duchownymi z terenu całej diecezji oraz ofiarności prywatnych darczyńców, w tym artystów, dysponowało trzema wystawami stałymi: galerią rzeźby i malarstwa „Między Niebem a Ziemią” z wieloma obiektami pochodzącymi z okresu średniowiecza, ekspozycją „Na plebanii”, ukazującą jej wygląd typowy dla przełomu XIX i XX stulecia oraz „Skarbiec”, złożoną z licznych kielichów, monstrancji i innych przedmiotów ze srebra i złota. W roku 2013 otwarto salę wystaw czasowych, a jej inauguracja odbyła się z udziałem łomżyńskiego artysty Mieczysława Mazura, podsumującego tą wystawą 30-lecie funkcjonowania jego pracowni witrażu. Kolejne wystawy czasowe odbywały się regularnie, podobnie jak spotkania autorskie, historyczne czy koncerty, również orkiestry Filharmonii Kameralnej im. Witolda Lutosławskiego, która w muzeum nagrała też dwie płyty.
W roku 2017 wystawa stała „Rzeźba między Ziemią a Niebem” została gruntownie zmodernizowana, obejmując ekspozycje z zabytkami sztuki cerkiewnej, gotyckiej, portretu szlacheckiego oraz późnego baroku i sztuki XIX wieku oraz dotyczącej łomżyńskiej katedry. Wtedy też wydano pionierski, pierwszy w Polsce, katalog muzeum diecezjalnego, imponujący merytorycznie i edytorsko „Katalog wystawy Muzeum Diecezjalnego w Łomży“. W pandemii muzeum nie zaprzestało aktywności, regularnie przygotowując kolejne wystawy czasowe oraz specjalne wydarzenia, w tym również na Noc Muzeów. To wszystko sprawia, że wśród ponad 20 muzeów diecezjalnych w Polsce to łomżyńskie jest już rozpoznawalne i cieszy się coraz większą renomą, a przez 10 lat funkcjonowania odwiedziło je ponad 70 tysięcy ludzi.
– Na całej palecie muzeów diecezjalnych Muzeum Diecezjalne w Łomży, które powstało przed 10 laty, jest placówką, patrząc z perspektywy prowadzonych działań, placówką bardzo prężną – mówi ks. dr Tomasz Grabowski. – Od 10 lat realizujemy kolejne projekty konserwatorskie, dzięki którym ocalamy to dobro, które zostało w diecezji zgromadzone. Poza wystawami stałymi regularnie przygotowujemy wystawy czasowe, mamy też ofertę lekcji muzealnych oraz ofertę oprowadzania, która cieszy się dużym zainteresowaniem zwiedzających, zwłaszcza grup zorganizowanych, na przykład ze szkół. Co do miejsca i rangi eksponatów jakie mamy, to plasujemy się gdzieś na jakiejś średniej placówek tego typu, zresztą nigdy nie zrównamy się z dziedzictwem jakie posiadają muzea diecezjalne w Płocku, Warszawie, Przemyślu czy Sandomierzu. Niemniej śledząc losy naszego terenu, jak byliśmy trzebieni z dzieł kultury już od czasów potopu szwedzkiego aż do obu wojen światowych, to i tak, to co ocalało, budzi respekt i szacunek do wieków minionych. Wszystkich eksponatów mamy kilka tysięcy, łącznie z tymi przechowywanymi w muzealnym archiwum. W stałej ekspozycji jest około pięciuset najciekawszych eksponatów, a naszą dumą jest dział rzeźby gotyckiej. Kolejną perełką jest zbudowana od zera kolekcja złotnictwa.
O roli i znaczeniu muzeum była też mowa podczas jubileuszowej sesji. Do tego biskup Michał Janocha zajmująco opowiadał o chrześcijaństwie wschodnim i jego bizantyjskim modelu, Piotr Kopszak przedstawił zaś sytuację muzeów diecezjalnych i doświadczenia związane z digitalizacją zbiorów. Prof. Małgorzata Dajnowicz, podlaska konserwator zabytków, przedstawiła sakralne dziedzictwo zasobów diecezji łomżyńskiej w kontekście pracy swej instytucji, zaś Przemysław Gorek, konserwator od lat współpracujący z muzeum, mówił o ochronie dziedzictwa na przykładzie projektów zrealizowanych w łomżyńskiej placówce.
Z okazji jubileuszu muzeum wydało album „X-lecie Muzeum Diecezjalnego w Łomży“; uświetniło go również otwarcie retrospektywnej wystawy znanej malarki Teresy Adamowskiej, prezentującej na wystawie „Opowieść o ludziach i pejzażach“ jedyne w swoim rodzaju obrazy z lat 1995-2021, głównie pejzaże i portrety, w tym autoportrety.
– Jest to moja druga wystawa w tym zacnym, szlachetnym i pięknym miejscu – mówi Teresa Adamowska. – Tomasz Grabowski, nasz drogi ksiądz, był moim uczniem, tak więc zawsze o mnie pamięta i bardzo się cieszę, że ta wystawa związała się z jubileuszem 10-lecia muzeum. To wystawa przekrojowa, bo chyba dwa obrazy są jeszcze z ubiegłego stulecia, natomiast tematem jest pejzaż i człowiek, stąd dużo tych pejzaży; może nie do końca realistycznych, ale poszukiwałam w nich ducha i pięknie się to skomponowało z miejscem, w którym jest eksponowana.
Wojciech Chamryk
