Książkowy portret Konstantego Chojnowskiego
Elżbieta Chojnowska w obszernej publikacji „Konstanty Chojnowski-rzeźbiarz” przypomniała życie i twórczość ludowego rzeźbiarza-samouka z Jankowa Młodzianowa. Jego prace znajdują się w zbiorach licznych muzeów, również w Łomży i w Nowogrodzie - to przede wszystkim sztuka sakralna i świecka, ale też meble i przedmioty codziennego użytku. - Uważam, że twórczość Konstantego Chojnowskiego, stanowiąca dziedzictwo kulturowe ziemi łomżyńskiej, zasługuje na przypomnienie - podkreślała autorka, prywatnie prawnuczka rzeźbiarza, podczas spotkania promocyjnego książki w Klubie Wojskowym 18. Łomżyńskiego Pułku Logistycznego.
Przed dwoma laty dr Elżbieta Chojnowska wydała pierwszą książkę „Kultywowanie i upowszechnianie dziedzictwa kulturowego wśród mieszkańców miast ziemi łomżyńskiej w okresie Drugiej Rzeczypospolitej”, pierwszą publikację traktującą o tym temacie. Już wtedy nosiła się z zamiarem napisania biografii swego pradziadka, co również byłoby dziełem pionierskim, ponieważ jak dotąd postać Konstantego Chojnowskiego (1889-1963), syna Stanisława i Anny z domu Jankowskiej, zaistniała w publikacjach książkowych jedynie w postaci krótkich wzmianek. Udało się go zrealizować dzięki rocznemu stypendium marszałka województwa podlaskiego, otrzymanego w ramach projektu „Konstanty Chojnowski-rzeźbiarz ludowy”, ale jak opowiadała Elżbieta Chojnowska pracy było co niemiara. Począwszy od kwerendy w archiwach i wertowania ksiąg parafialnych, przez wizyty w licznych muzeach, jak choćby w Muzeum-Skansenie Kurpiowskim im. Adama Chętnika w Nowogrodzie, Muzeum Północno-Mazowieckim, Muzeum Diecezjalnym w Łomży, Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce i innych, w tym w Płocku, Łodzi i Warszawie, zapoznawanie się z publikacjami książkowymi i prasowymi, aż do pamiętników i wspomnień, rodzinnych i nie tylko, dostępnych w postaci rękopisów i maszynopisów.
Wątpliwości i rozbieżności było wiele, począwszy od trzech wersji daty urodzenia Konstantego Chojnowskiego (1882, 1888 i 1889), gdzie ta ostatnia okazała się tą właściwą. Bohater książki od najmłodszych lat przejawiał rzeźbiarski talent, co nie dziwi, skoro jego ojciec był stolarzem i również rzeźbił. Koniec wieku XIX na wsi w zaborze rosyjskim nie sprzyjał edukacji, dlatego Konstanty ukończył tylko trzy oddziały szkoły powszechnej, a już jako 17-latek musiał, chcąc uniknąć poboru do carskiej armii, wyemigrować do Stanów Zjednoczonych. Po powrocie w roku 1910 otworzył zakład stolarski i pracował jako cieśla i stolarz. Ożeniwszy się ze Stefanią Szydlik dorobił się sześciorga dzieci, a w jego pracy z drewnem rzeźba wysunęła się z czasem na plan pierwszy. Już w latach 30. cieszył się sporą renomą, pisała o nim prasa, ale wojna zmieniła wszystko. Działał wraz z synami w konspiracji, również tej po roku 1945, a kiedy jeden z nich przejął gospodarkę skupił się wyłącznie na rzeźbiarstwie. Nie tylko dużo pracował, ale też pracował nad sobą, dużo czytając i odtwarzając zniszczony w czasie wojny księgozbiór i ciągle dokupując nowe książki, traktujące również o archeologii czy filozofii. Zmarł w roku 1963 i jak podkreślała dr Chojnowska z racji wszechstronnych zainteresowań i dużej wiedzy nie można go klasyfikować wyłącznie jako twórcy ludowego, ponieważ w jego pracach pojawiały się motywy zaczerpnięte z przyrody i zwierzęce, były bardzo dopracowane, również pod względem proporcji i rysów twarzy oraz kształtu i formy całości, a do tego bogate w symbolikę.
- W opinii rodziny i społeczności Jankowa Młodzianowa pozostawał jako światły człowiek, podziwiany za swój talent rzeźbiarski i wszechstronną wiedzę - mówiła Elżbieta Chojnowska.
Ponad 50 lat twórczej pracy swego pradziadka autorka przedstawiła w postaci pięciu rozdziałów: wstępnego, charakteryzującego pogranicze łomżyńsko-kurpiowskie w trzech aspektach, biograficznym oraz ukazujących jego sztukę użytkową, sakralną i świecką. Nie zabrakło też licznych fotografii, unikalnych-archiwalnych i współczesnych, przedstawiających dzieła Konstantego Chojnowskiego, bibliografii, wykazu skrótów, a nawet słowniczka pojęć z zakresu sztuk pięknych. Wydana własnym nakładem książka jest dostępna u autorki, a obecny na spotkaniu dyrektor skansenu w Nowogrodzie Juliusz Jakimowicz zapowiedział, że tam również odbędzie się spotkanie promujące książkę „Konstanty Chojnowski-rzeźbiarz”, a do tego zostanie otwarta wystawa prac jej bohatera. Przymiarki do jej stworzenia były już w roku 1965, co wynika z listu Jadwigi Chętnikowej do Stefanii Chojnowskiej, ale z niewiadomych przyczyn do tego nie doszło, mimo tego, że Konstanty Chojnowski miał liczne wystawy i za życia, i po śmierci - teraz owo wieloletnie zaniedbanie zostanie wreszcie nadrobione. Nie znaczy to, że artysta był wtedy hołubiony przez wszystkich, bo Cepelia odrzuciła jego prace, ponieważ nie spełniały jej wymogów.
Była to jednak twórczość oryginalna, dopracowana w każdym detalu i dojrzała artystycznie, o czym można przekonać się na własne oczy w muzeach Łomży i Nowogrodu.
- Jego prace są niepowtarzalne - podkreślała Elżbieta Chojnowska, dodając, że pradziadek nigdy nie robił dwóch takich samych rzeczy, nawet jeśli temat był ten sam.
Wojciech Chamryk
Zdjęcia: Klub Wojskowy/Izabela Cierpikowska
