Wiara-nadzieja-miłość
To absolutny unikat: zachowany tylko w zbiorach łomżyńskiego Muzeum, w formie medalionów z czytelną symboliką: krzyża - kotwicy - serca. W dostępnych źródłach nie odnotowano innych miejsc występowania motywu Trójcy Świętej w sztuce bursztyniarskiej. Zobrazowanie miłości, wiary i nadziei - w formie uczuć, a nie chłodnej dekoracyjności. Źródłem tak rozumianego natchnienia dla artysty ludowego była tajemnica Wiary - pod postaciami Boga Ojca, Syna Bożego i Ducha Świętego. Talent samorodnych twórców wiejskich - z dala od wielkich skupisk ludzkich - doprowadził do najlepszego uzmysłowienia różnicy pojęć: używanie kontra przeżywanie. Prostactwo duchowe kogoś, kto sam siebie niszczy szerząc Zło, kontra duchowa sytość tych, którzy wolą żyć skromnie, ale w uporządkowanym świecie, gdzie króluje Dobro. Dwa unikalne medaliony z 1957 i 1963 r. (10,5 x 9,5 cm) wykonał bursztyniarz ze wsi Surowe k. Ostrołęki; trzeci nieznanego autora z ok. 1973 r. pozyskany ze wsi Zbójna, jest zagadkowy - jakby niedokończony - może struktura materiału zmusiła rzeźbiarza, aby pozostawił medalion w formie broszy - stąd 2 otwory na metalowe zapięcie? Już się pewnie nie dowiemy.Może za to odnajdą się nieznane zapiski doc. dr Adama Chętnika, który mógł znać rozwiązanie kolejnej zagadki: czyj pomysł ? Być może Chętnika, który u tego samego artysty zamówił dla Muzeum rekonstrukcję bursztynowego kierca i pająka (zdobiły sufit Sali Bursztynowej muzeum, na wzór dawnego wyposażenia chałup kurpiowskich). Niewykluczone, że był to oryginalny pomysł bursztyniarza. Jakąś zachętę mogły stanowić rzeźbione postacie z płaskorzeźb, znane od prawie 200 lat, np. Koronacje Matki Boskiej na kapliczkach słupowych - tylko dlaczego dopiero po II wojnie światowej taka formuła figuralna została uwieczniona w bursztynie? Autorem zagadkowych medalionów jest słynny Wiktor Deptuła, rolnik z Surowego - jak pisała w książce „Tajemnice bursztynu” prof. dr hab. Barbara Kosmowska - Ceranowicz: „nieżyjący już bursztyniarz-artysta”, którego córka „czasem zasiada do kołowrotka, aby zademonstrować dawne metody pracy”. Z kolei dr Jerzy Jastrzębski w książce „Bursztyn w dorzeczu Narwi” pisze: „Warsztaty amatorskie prowadzone były przez ludzi, którzy bursztyniarstwo traktowali jako przyjemność. (Wśród nich) „najbardziej znanym i uznanym bursztyniarzem był Wiktor Deptuła, który przez ponad 40 lat kopał i obrabiał bursztyn”. Dziś złoża są wyczerpane, przestały terkotać kołowrotki a przemyślne urządzenia do obróbki zachowały się tylko w łomżyńskim muzeum. Wyobraźmy sobie, że wg dr Jastrzębskiego - do I Wojny światowej - było w sumie na Kurpiowszczyźnie 20-30 bursztyniarzy, ale w okresie międzywojennym już tylko kilku. Artyści zakochani w obróbce tego „złota Północy” zakotwiczyli się nawet w Łomży, np. podaje Rzeczniowski w książce: Dawna i teraźniejsza Łomża, pod datą 1861: że było tu kilku majstrów „wyrabiających rozmaite rzeczy z bursztynu”. Czy doczekamy się szerszego odrodzenie tego rzemiosła? Na razie wkroczmy w Nowy Rok 2013 z bursztynowym przesłaniem: z tytułowego medalionu !
