Ustawa o swobodzie gospodarczej, a relacje przedsiębiorców ze „skarbówką”
Długo oczekiwana przez wszystkich Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej została już opublikowana w Dzienniku Ustaw. Większość jej przepisów wejdzie w życie 21 sierpnia br. Akt ten, będąc swoistą „konstytucją” przedsiębiorców, porządkuje wiele spraw, także w sferze kontaktów na linii przedsiębiorca - administracja skarbowa.
Nowa ustawa o swobodzie działalności gospodarczej (u.s.d.g.) z 2 lipca 2004 r. (Dz.U. nr 173 poz. 1807) wraz z przepisami wprowadzającymi ją w życie (Dz.U. nr 173 poz. 1808), które znowelizowały ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 ze zmianami) mocno przemeblowała niektóre, obowiązujące dotąd zasady. Trzeba przy tym jednoznacznie stwierdzić, że zmian dokonano z korzyścią dla podatników.
Wiążące interpretacje przepisów
Jedną z najistotniejszych zmian jest wprowadzenie w art. 10 u.s.d.g. tzw. wiążącej interpretacji prawa. Zgodnie z tym przepisem przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej, w jego indywidualnej sprawie, a co ważniejsze nie może być obciążony jakimikolwiek daninami publicznymi, sankcjami finansowymi lub karami w zakresie, w jakim zastosował się do uzyskanej interpretacji. Oznacza to, że przedsiębiorca nie poniesie negatywnych konsekwencji, jeśli zastosuje się do wydanej mu interpretacji. W znacznym stopniu wzmocni to pewność prowadzenia działalności gospodarczej.
Tryb wydawania tychże interpretacji, które mają teraz w związku z powyższym formę postanowień, został uregulowany w znowelizowanym art. 14 ordynacji podatkowej. Na wydanie interpretacji, urząd skarbowy będzie miał trzy miesiące, a jeżeli będzie ona dla podatnika niepomyślna, będzie on mógł zaskarżyć ją do izby skarbowej, a później do sądu. Tak jak dotychczas, występując o interpretację w danej sprawie, podatnik będzie przedstawiał swój punkt widzenia. Jeśli urząd nie wyda interpretacji w terminie 3 miesięcy, podatnik będzie mógł postąpić tak, jak proponował we wniosku o interpretację, a fiskus nie będzie mógł tego zakwestionować. Powyższe przepisy dotyczące wiążącej interpretacji przepisów wejdą w życie od 1 stycznia 2005 r.
NIP w gminie
Rozpoczęcie działalności gospodarczej wiąże się z koniecznością dokonania zgłoszenia identyfikacyjnego albo aktualizacyjnego wymaganego przez przepisy o Numerze Identyfikacji Podatkowej. Od 1 stycznia 2004 r. przedsiębiorca podejmujący działalność gospodarczą nie musi już się koniecznie fatygować do urzędu skarbowego w celu złożenia formularza NIP-1 („Zgłoszenie identyfikacyjne/zgłoszenie aktualizacyjne osoby fizycznej prowadzącej samodzielnie działalność gospodarczą”). Formularz ten może złożyć w urzędzie gminy w którym dokonuje rejestracji swojej działalności, wraz z wnioskiem o wpis do ewidencji działalności gospodarczej lub w sądzie składając wniosek o wpis w Krajowym Rejestrze Sądowym. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej utrzymuje to udogodnienie. Urząd gminy ma obowiązek, niezwłocznie, ale nie później niż w ciągu 3 dni od dnia dokonania wpisu, przesłać odpowiednie dokumenty do urzędu skarbowego, a ten nadaje numer NIP.
Kontrole ograniczone
Istotną nowością dla przedsiębiorców są na pewno, zawarte w nowej ustawie, zasady przeprowadzania kontroli przedsiębiorstw. Art. 82 u.s.d.g wprowadził generalną zasadę, że nie można równocześnie podejmować i prowadzić więcej niż jednej kontroli działalności przedsiębiorcy. Ustawodawca szczegółowo określił wyjątki od tej zasady. Odnoszą się one m.in. do sytuacji gdy przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla prowadzonego przeciwko przedsiębiorcy śledztwa lub dochodzenia, gdy kontrola dotyczy zasadności dokonania zwrotu podatku od towarów i usług przed dokonaniem tego zwrotu lub gdy przeprowadzenie kontroli jest realizacją obowiązków wynikających z przepisów prawa wspólnotowego o ochronie konkurencji lub przepisów prawa wspólnotowego w zakresie ochrony interesów finansowych Wspólnoty Europejskiej.
Przedsiębiorców na pewno ucieszy również fakt, że ograniczono także czas trwania wszystkich kontroli, jakie są przeprowadzane u danego przedsiębiorcy w ciągu roku. Zgodnie z art. 83 u.s.d.g w małych firmach nie będą one mogły trwać dłużej niż cztery tygodnie w roku, w większych nie dłużej niż osiem tygodni w roku. Wyjątki od tej zasady są podobne jak w przypadku art. 82 zawierającego zasadę prowadzenia w jednym czasie u danego przedsiębiorcy tylko jednej kontroli.
Pełnomocnik ds. kontroli podatkowej
Jednocześnie z u.s.d.g, 21 sierpnia br. wchodzą w życie znowelizowane przepisy Ordynacji podatkowej, które konkretyzują zasady kontroli podatkowych. Przepis art. 281a przewiduje możliwość wyznaczenia przez podatnika, płatnika, inkasenta oraz następcę prawnego tzw. ogólnego pełnomocnika ds. kontroli podatkowej tj. osoby fizycznej, która będzie upoważniona do ich zastępowania w trakcie kontroli podatkowej. Pełnomocnik ten może (jest to uprawnienie, a nie obowiązek) zostać wyznaczony przed wszczęciem kontroli. Ponadto już w najbliższym czasie zostanie przez Ministerstwo Finansów opublikowany nowy wzór upoważnienia do kontroli podatkowej, w którym konieczne będzie wskazanie daty rozpoczęcia kontroli.
Nowy tryb wszczęcia kontroli
Do ordynacji podatkowej wprowadzono nowy tryb wszczęcia kontroli podatkowej. Zgodnie z art. 284 § 3 w razie nieobecności kontrolowanego lub osoby zastępującej (wyznaczonej w trybie art. 281a) albo osób wskazanych w art. 284 § 2, kontrolujący zawiadamia kontrolowanego lub osobę zastępującą o obowiązku stawienia się w miejscu prowadzenia kontroli następnego dnia po upływie 3 dni od dnia doręczenia zawiadomienia. W przypadku niestawienia się kontrolowanego lub osoby zastępującej w terminie 3 dni od dnia doręczenia zawiadomienia wszczęcie kontroli następuje w dniu upływu tego terminu.
Zawieszenie kontroli
Znowelizowana ordynacja podatkowa przewiduje też, w art. 284 § 5 instytucję zawieszenia kontroli, w przypadku gdy poprzez nieobecność kontrolowanego (osoby zastępującej kontrolowanego lub osób wskazanych w art. 284 § 2) nie jest możliwe prowadzenie czynności kontrolnych, a w szczególności nie jest zapewniony dostęp do dokumentów związanych z przedmiotem kontroli. Kontrolę zawiesza się do czasu umożliwienia przeprowadzenia tych czynności, a okresu zawieszenia nie wlicza się do czasu trwania kontroli.
Szerszy zakres czynności sprawdzających
W miejsce skreślonego przepisu art. 288a normującego przeprowadzanie tzw. kontroli krzyżowych, wprowadzono przepis art. 274c zgodnie z którym organ podatkowy, w związku z prowadzonym postępowaniem podatkowym lub kontrolą podatkową, może zażądać od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą, przedstawienia dokumentów, w zakresie objętym kontrolą u podatnika, w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności. Oznacza to, że sprawdzenie tych dokumentów będzie się odbywać w ramach czynności sprawdzających bez wystawiania upoważnienia do kontroli.
Przesunięty koniec kontroli
Zgodnie z nowym brzmieniem art. 291 § 4 kontrola zostaje zakończona w dniu doręczenia protokołu kontroli, a nie jak dotychczas w dniu doręczenia kontrolowanemu zawiadomienia o sposobie załatwienia zastrzeżeń lub w dniu upływu terminu do przedstawienia zastrzeżeń lub wyjaśnień. Oznacza to, że przedstawienie przez kontrolowanego zastrzeżeń lub wyjaśnień, jak również ich rozpatrzenie przez kontrolujących odbywać się będzie w ramach czynności pokontrolnych.
Radosław Hancewicz
Rzecznik prasowy
Izby Skarbowej w Białymstoku
Wiążące interpretacje przepisów
Jedną z najistotniejszych zmian jest wprowadzenie w art. 10 u.s.d.g. tzw. wiążącej interpretacji prawa. Zgodnie z tym przepisem przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej, w jego indywidualnej sprawie, a co ważniejsze nie może być obciążony jakimikolwiek daninami publicznymi, sankcjami finansowymi lub karami w zakresie, w jakim zastosował się do uzyskanej interpretacji. Oznacza to, że przedsiębiorca nie poniesie negatywnych konsekwencji, jeśli zastosuje się do wydanej mu interpretacji. W znacznym stopniu wzmocni to pewność prowadzenia działalności gospodarczej.
Tryb wydawania tychże interpretacji, które mają teraz w związku z powyższym formę postanowień, został uregulowany w znowelizowanym art. 14 ordynacji podatkowej. Na wydanie interpretacji, urząd skarbowy będzie miał trzy miesiące, a jeżeli będzie ona dla podatnika niepomyślna, będzie on mógł zaskarżyć ją do izby skarbowej, a później do sądu. Tak jak dotychczas, występując o interpretację w danej sprawie, podatnik będzie przedstawiał swój punkt widzenia. Jeśli urząd nie wyda interpretacji w terminie 3 miesięcy, podatnik będzie mógł postąpić tak, jak proponował we wniosku o interpretację, a fiskus nie będzie mógł tego zakwestionować. Powyższe przepisy dotyczące wiążącej interpretacji przepisów wejdą w życie od 1 stycznia 2005 r.
NIP w gminie
Rozpoczęcie działalności gospodarczej wiąże się z koniecznością dokonania zgłoszenia identyfikacyjnego albo aktualizacyjnego wymaganego przez przepisy o Numerze Identyfikacji Podatkowej. Od 1 stycznia 2004 r. przedsiębiorca podejmujący działalność gospodarczą nie musi już się koniecznie fatygować do urzędu skarbowego w celu złożenia formularza NIP-1 („Zgłoszenie identyfikacyjne/zgłoszenie aktualizacyjne osoby fizycznej prowadzącej samodzielnie działalność gospodarczą”). Formularz ten może złożyć w urzędzie gminy w którym dokonuje rejestracji swojej działalności, wraz z wnioskiem o wpis do ewidencji działalności gospodarczej lub w sądzie składając wniosek o wpis w Krajowym Rejestrze Sądowym. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej utrzymuje to udogodnienie. Urząd gminy ma obowiązek, niezwłocznie, ale nie później niż w ciągu 3 dni od dnia dokonania wpisu, przesłać odpowiednie dokumenty do urzędu skarbowego, a ten nadaje numer NIP.
Kontrole ograniczone
Istotną nowością dla przedsiębiorców są na pewno, zawarte w nowej ustawie, zasady przeprowadzania kontroli przedsiębiorstw. Art. 82 u.s.d.g wprowadził generalną zasadę, że nie można równocześnie podejmować i prowadzić więcej niż jednej kontroli działalności przedsiębiorcy. Ustawodawca szczegółowo określił wyjątki od tej zasady. Odnoszą się one m.in. do sytuacji gdy przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla prowadzonego przeciwko przedsiębiorcy śledztwa lub dochodzenia, gdy kontrola dotyczy zasadności dokonania zwrotu podatku od towarów i usług przed dokonaniem tego zwrotu lub gdy przeprowadzenie kontroli jest realizacją obowiązków wynikających z przepisów prawa wspólnotowego o ochronie konkurencji lub przepisów prawa wspólnotowego w zakresie ochrony interesów finansowych Wspólnoty Europejskiej.
Przedsiębiorców na pewno ucieszy również fakt, że ograniczono także czas trwania wszystkich kontroli, jakie są przeprowadzane u danego przedsiębiorcy w ciągu roku. Zgodnie z art. 83 u.s.d.g w małych firmach nie będą one mogły trwać dłużej niż cztery tygodnie w roku, w większych nie dłużej niż osiem tygodni w roku. Wyjątki od tej zasady są podobne jak w przypadku art. 82 zawierającego zasadę prowadzenia w jednym czasie u danego przedsiębiorcy tylko jednej kontroli.
Pełnomocnik ds. kontroli podatkowej
Jednocześnie z u.s.d.g, 21 sierpnia br. wchodzą w życie znowelizowane przepisy Ordynacji podatkowej, które konkretyzują zasady kontroli podatkowych. Przepis art. 281a przewiduje możliwość wyznaczenia przez podatnika, płatnika, inkasenta oraz następcę prawnego tzw. ogólnego pełnomocnika ds. kontroli podatkowej tj. osoby fizycznej, która będzie upoważniona do ich zastępowania w trakcie kontroli podatkowej. Pełnomocnik ten może (jest to uprawnienie, a nie obowiązek) zostać wyznaczony przed wszczęciem kontroli. Ponadto już w najbliższym czasie zostanie przez Ministerstwo Finansów opublikowany nowy wzór upoważnienia do kontroli podatkowej, w którym konieczne będzie wskazanie daty rozpoczęcia kontroli.
Nowy tryb wszczęcia kontroli
Do ordynacji podatkowej wprowadzono nowy tryb wszczęcia kontroli podatkowej. Zgodnie z art. 284 § 3 w razie nieobecności kontrolowanego lub osoby zastępującej (wyznaczonej w trybie art. 281a) albo osób wskazanych w art. 284 § 2, kontrolujący zawiadamia kontrolowanego lub osobę zastępującą o obowiązku stawienia się w miejscu prowadzenia kontroli następnego dnia po upływie 3 dni od dnia doręczenia zawiadomienia. W przypadku niestawienia się kontrolowanego lub osoby zastępującej w terminie 3 dni od dnia doręczenia zawiadomienia wszczęcie kontroli następuje w dniu upływu tego terminu.
Zawieszenie kontroli
Znowelizowana ordynacja podatkowa przewiduje też, w art. 284 § 5 instytucję zawieszenia kontroli, w przypadku gdy poprzez nieobecność kontrolowanego (osoby zastępującej kontrolowanego lub osób wskazanych w art. 284 § 2) nie jest możliwe prowadzenie czynności kontrolnych, a w szczególności nie jest zapewniony dostęp do dokumentów związanych z przedmiotem kontroli. Kontrolę zawiesza się do czasu umożliwienia przeprowadzenia tych czynności, a okresu zawieszenia nie wlicza się do czasu trwania kontroli.
Szerszy zakres czynności sprawdzających
W miejsce skreślonego przepisu art. 288a normującego przeprowadzanie tzw. kontroli krzyżowych, wprowadzono przepis art. 274c zgodnie z którym organ podatkowy, w związku z prowadzonym postępowaniem podatkowym lub kontrolą podatkową, może zażądać od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą, przedstawienia dokumentów, w zakresie objętym kontrolą u podatnika, w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności. Oznacza to, że sprawdzenie tych dokumentów będzie się odbywać w ramach czynności sprawdzających bez wystawiania upoważnienia do kontroli.
Przesunięty koniec kontroli
Zgodnie z nowym brzmieniem art. 291 § 4 kontrola zostaje zakończona w dniu doręczenia protokołu kontroli, a nie jak dotychczas w dniu doręczenia kontrolowanemu zawiadomienia o sposobie załatwienia zastrzeżeń lub w dniu upływu terminu do przedstawienia zastrzeżeń lub wyjaśnień. Oznacza to, że przedstawienie przez kontrolowanego zastrzeżeń lub wyjaśnień, jak również ich rozpatrzenie przez kontrolujących odbywać się będzie w ramach czynności pokontrolnych.
Radosław Hancewicz
Rzecznik prasowy
Izby Skarbowej w Białymstoku
