Nie wiadomo czy „Łącząc Europę” Komisja Europejska zbuduje Via Baltica
- Odcinek transgraniczny Via Baltica został umieszczony w załączniku I do rozporządzenia ustanawiającego Connecting Europe Facility („Łącząc Europę”), co daje możliwość sfinansowania jego realizacji przy wykorzystaniu środków Funduszu Spójności w ramach CEF, nie oznacza jednak automatycznej decyzji o realizacji – podaje Patrycja Wolińska-Bartkiewicz podsekretarz stanu w Ministerstwie Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w odpowiedzi na interpelację posła Jarosława Zielińskiego odnośnie ewentualnego włączenia budowy drogi Via Baltica do nowo utworzonego instrumentu finansowego UE „Łącząc Europę” (CEF). Wiceminister zastrzega, że niejasnym jest czy „w opinii Komisji Europejskiej status transgranicznego będzie mógł posiadać odcinek S61 biegnący od Ostrowi Mazowieckiej do Budziska.”
Jak wyjaśnia wiceminister Patrycja Wolińska-Bartkiewicz: zgodnie z założeniami nowy zintegrowany instrument finansowania inwestycji w transporcie, energetyce i telekomunikacji CEF, ściśle związany z polityką spójności, ma służyć przede wszystkim realizacji sieci bazowej transeuropejskiej sieci transportowej TEN-T, a więc priorytetowych w skali całej Unii Europejskiej osi transportowych, w tym drogowych. Komisja Europejska zaproponowała w ramach CEF kwotę 29,3 mld EUR na lata 2014–2020, z czego 10 mld EUR na infrastrukturę transportową pochodzić będzie z Funduszu Spójności. CEF w latach 2014–2020 miałby być zarządzany centralnie przez Komisję Europejską, co w praktyce oznacza, iż nadzór KE nad poszczególnymi, zakwalifikowanymi do realizacji inwestycjami będzie obejmował bieżącą weryfikację dokumentów wdrożeniowych (m.in. raportów z postępów w realizacji i wniosków o płatność) oraz wydawanie decyzji o wyborze i przyznaniu dofinansowania, bezpośrednio przez KE bądź jej wyspecjalizowaną agencję (Agencję TEN-T). Obecnie w takiej formule wdrażane są w Polsce projekty, którym przyznano współfinansowanie ze środków funduszu TEN-T. Jednak że projekty aktów prawnych ustanawiających CEF są nadal przedmiotem prac organów prawodawczych Unii Europejskiej i nie został jeszcze ustalony ostateczny kształt zakresu dofinansowania dla tego instrumentu finansowego.
Resort transportu, dostrzegając znaczenie całej drogi S61, uznał ją za projekt priorytetowy w ramach propozycji modyfikacji sieci TEN-T, zgłoszonej przez stronę polską Komisji Europejskiej, podkreślając w ten sposób kluczową rolę tej drogi nie tylko dla obszaru Polski wschodniej, lecz tak
że jako międzynarodowego szlaku transportowego, łączącego Europę Południową z krajami nadbałtyckimi. Dzięki zaangażowaniu służb Ministerstwa Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej odcinek transgraniczny Via Baltica został umieszczony w załączniku I do rozporządzenia ustanawiającego CEF, co daje możliwość sfinansowania jego realizacji przy wykorzystaniu środków Funduszu Spójności w ramach CEF (ok. 1/3 z kwoty 10 mld EUR zostanie przeznaczona dla Polski), nie oznacza jednak automatycznej decyzji o realizacji.
Podstawowym warunkiem uzyskania pozytywnej decyzji Agencji TEN-T jest dobre przygotowanie inwestycji, które zwiększa szanse uzyskania dofinansowania w konkursie. Ponadto, mimo iż zgodnie z przyjętą przez Radę Ministrów w dniu 29 października 2009 r. zmianą rozporządzenia w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych w ostatecznym przebiegu korytarza transportowego Via Baltica znalazła się droga ekspresowa S61, biegnąca od Ostrowi Mazowieckiej nowym śladem przez Łomżę, Ełk, Augustów, Suwałki do przejścia granicznego z Republiką Litewską w Budzisku, należy podkreślić, iż w załączniku I do rozporządzenia CEF, w wersji przyjętej przez Radę UE ds. Transportu, Telekomunikacji i Energii w czerwcu 2012 r., został ujęty odcinek transgraniczny i strona polska nie posiada pewności, iż w opinii Komisji Europejskiej status transgranicznego będzie mógł posiadać odcinek S61 biegnący od Ostrowi Mazowieckiej do Budziska. Dlatego należy liczyć się z ewentualnością skrócenia długości inwestycji, np. od obwodnicy Suwałk do granicy państwa.
Należy także podkreślić, iż środki finansowe, o których mowa w kontekście współfinansowania realizacji inwestycji zgłoszonych do CEF, w tym drogi ekspresowej S61, stanowią część puli przyznanej Polsce w ramach wieloletnich ram finansowych na lata 2014–2020 ze środków Funduszu Spójności, a z konkluzji Rady Europejskiej, podjętych na posiedzeniu w dniach 7–8 lutego 2013 r., jasno wynika, iż możliwości ich wykorzystania będą ograniczone.
Kwota przesunięta z Funduszu Spójności na infrastrukturę transportową do 31 grudnia 2016 r. będzie mogła zostać przeznaczona na współfinansowanie projektów z uwzględnieniem „kopert” narodowych (projekty także będą wybierane w drodze konkursu, a „koperta narodowa” będzie jedynie ułatwieniem), natomiast po tym terminie niewykorzystane środki FS powiększą pulę środków dostępnych dla wszystkich krajów członkowskich zgodnie z zasadami konkurencji (w sposób analogiczny do obowiązującego w funkcjonującym obecnie funduszu TEN-T). W związku z powyższym fundamentalne znaczenie dla naszego kraju będzie miało niedopuszczenie do utraty środków dostępnych do końca 2016 r. Ponadto nie zostało jeszcze określone, czy prowadzony nabór konkursowy będzie miał charakter wielogałęziowy i czy do postępowania zostaną dopuszczone projekty drogowe. Istnieje poważne ryzyko, iż z uwagi na ustalony priorytet dla rozwoju połączeń kolejowych w pierwszej kolejności w postępowaniu będą mogły wziąć udział projekty kolejowe.
Obecnie w Ministerstwie Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej prowadzone są prace nad dokumentem implementacyjnym do Strategii Rozwoju Transportu do 2020 r. (z perspektywą do 2030 r.)” oraz listą inwestycji, rekomendowanych do realizacji w ramach CEF, które zostaną objęte szczególnym monitoringiem oraz nadzorem MTBiGM pod kątem przygotowania do wyboru w trybie konkursowym. Jeżeli odcinek drogi ekspresowej S61 znajdzie się na przedmiotowej liście, zostanie przygotowany do udziału w postępowaniu konkursowym, w zakresie gwarantującym maksymalne szanse otrzymania dofinansowania.
Warto podkreślić, iż przedmiotowa inwestycja, z uwagi na obowiązujący limit finansowy oraz stopień przygotowania projektu, w momencie uchwalania „Programu budowy dróg krajowych na lata 2011–2015, znalazła się w załączniku nr 2 do programu, a więc na liście inwestycji, których realizacja rozpocznie się po 2013 r., pod warunkiem zapewnienia finansowania, co pozwoliło na kontynuację prac przygotowawczych dla projektu. W dniu 21 października 2011 r. uzyskano decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia polegającego na budowie obwodnicy Suwałk, a 25 maja 2012 r. podpisano umowę na opracowanie dokumentacji projektowej.
Należy także przypomnieć, iż zgodnie z zapisami projektu rozporządzenia, ustanawiającego CEF, realizacja przedsięwzięć transgranicznych będzie wymagała pisemnego porozumienia między zainteresowanymi państwami członkowskimi. Jednak z uwagi na fakt, iż realizacja poszczególnych projektów inwestycyjnych w przyszłej perspektywie finansowej będzie uzależniona od wysokości środków przeznaczonych na finansowanie rozwoju infrastruktury drogowej, które będą dostępne dla Polski, prace dotyczące zawarcia przedmiotowego porozumienia będą mogły rozpocząć się dopiero po określeniu kwoty alokacji.
Bez pewności dotyczącej zapewnienia finansowania nie jest możliwe określenie, czy projekt Via Baltica będzie realizowany w najbliższych latach – ocenia wiceminister Patrycja Wolińska-Bartkiewicz.
***
Warto zauważyć, że odpowiedź jaką wiceminister Patrycja Wolińska-Bartkiewicz udzieliła na interpelację posła Zielińskiego jest datowana na koniec marca 2013 roku. Tymczasem 4 kwietnia minister transportu Sławomir Nowak z mównicy sejmowej deklarował, że cała Via Baltica zostanie zbudowana do 2020 roku.
