Muzyczny hołd ofiarom Holokaustu - ::4lomza.pl:: Regionalny Portal

Tragiczne wydarzenia sprzed 80 lat, skutkujące zagładą niemal całej, liczącej w listopadzie 1942 roku od 7 do 10 tysięcy ludzi, społeczności żydowskiej Łomży, upamiętniła już wystawa „Żydzi łomżyńscy. Życie. Śmierć. Pamięć. W 80. rocznicę likwidacji getta w Łomży” w Muzeum Północno-Mazowieckim. Organizatorzy sobotniego wydarzenia, to jest Stowarzyszenie Przyjaciół Teatru Otwartego w Gdańsku i Filharmonia Kameralna im. Witolda Lutosławskiego, wspierani przez Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce, Regionalny Ośrodek Kultury i Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów, zadbali o jego odpowiednią oprawę i program. Było to możliwie również dzięki dofinansowaniu ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Narodowego Centrum Kultury, województwa podlaskiego, miasta Łomża i firmy PHU Kurpiewski oraz patronatowi marszałka województwa Artura Kosickiego, biskupa łomżyńskiego ks. Janusza Stepnowskiego i prezydenta Łomży Mariusza Chrzanowskiego. 

– To niełatwy projekt – mówi ulubieniec łomżyńskiej publiczności Dariusz Wójcik. – Wiadomo, że możemy mieć pomysły i próbować je realizować, ale niekiedy są problemy bardzo przyziemnej natury i trzeba zdobyć fundusze. Udało nam się jednak zdobyć pieniądze i sfinalizować ten projekt, w dodatku w dobrym momencie, bo likwidacja łomżyńskiego getta była 2 listopada 1942 roku. Chcemy tym koncertem uczcić pamięć osób, które zostały wtedy wywiezione do obozu zagłady – przypuszczam, że niektórym ludziom będącym w gettcie udało się uciec i ukryć, ale były to wyjątki; większość tutejszych Żydów została zamordowana, nie udało się im przetrwać. 

Jako pierwsza odbyła się w foyer, ciesząca się sporym zainteresowaniem, prelekcja „Trwałe ślady tożsamości – antroponimy i biografie ludności żydowskiej, jako elementy wspólnego dziedzictwa społeczności łomżyńskiej” dr Małgorzaty K. Frąckiewicz, wiceprezes Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego im. Wagów. – Pewnie osoby przychodzące do filharmonii niekoniecznie interesują się taką tematyką – mówi Małgorzata K. Frąckiewicz. – Jednak my chcemy pokazywać to, co robimy, a chodzi tu przede wszystkim o promowannie wszystkich kwestii związanych z historią i kulturą żydowskiej ludności łomżyńskiej, co również jest przejawem jej upamiętniania. Nie jest tak, że żyjemy w regionie, w którym jest tak zniesławione Jedwabne, a my wszyscy jesteśmy tej famie podporządkowani i gdzieś się wycofujemy. Przeciwnie: pokazujemy, że chcemy poznawać przeszłość, być jej świadomi i bardziej szanować się wzajemnie, żeby zachowywać pamięć, która jest wartością budującą świadomość i poczucie tożsamości. Dlatego podejmujemy działania, żeby dostęp do rozmaitych dokumentów na naszej stronie www.name.lomza.pl był pełny i każdy mógł poszerzać własną wiedzę na ten temat, mieć uwagi czy spostrzeżenia, ale czerpać z faktów, nie z przekazu ustnego, który sprawia, że żyjemy w XXI wieku, a ktoś nie przyznaje się, że jest z Jedwabnego – robimy wszystko, żeby opierając się na dokumencie uświadamiać ludzi i przekazywać im prawdę, poza kręgiem polityki czy tradycji ustnej, która mija się z prawdą. 

Na program owacyjnie przyjętego przez publiczność, prowadzonego przez Jacka Szymańskiego koncertu, złożyły się głównie tradycyjne pieśni i utwory żydowskie, śpiewane przez Dariusza Wójcika w jidysz, po hebrajsku i po polsku. Wszystkie zaaranżował pianista Paweł Lipski, lider Szaweł Lipski Klezmer Quartet (w składzie kolejni wirtuozi, klarnecista Przemysław Skałuba, skrzypek Grzegorz Gadziomski i akordeonista Rafał Grząka), również kompozytor przejmującej pieśni „Pod cieniem czereśni”, a smyczkowym akomapaniamentem misternie dopełnili łomżyńscy filharmonicy. W porównaniu z wcześniejszymi koncertami Dariusza Wójcika lista utworów została jednak bardzo zmieniona. 

– Program został zmodyfikowany z racji okoliczności tego występu – wyjaśnia Dariusz Wójcik. – Utwory, które śpiewam na co dzień w programie „Motywy żydowskie w muzyce świata” czy „Pod cieniem czereśni” są w większości bardzo radosne, stąd te zmiany. Sam utwór „Gam Gam Gam” jest generalnie radosny w warstwie muzycznej, nastraja bardzo pozytywnie, ale to jednak piosenka Holokaustu. Wykonujemy też „Tumbalalayke” i „Shabbath Shalom”, kolejny radosny utwór, nawiązujący do święta szabatu, bo jednak nie chcemy zasmucać publiczności – okazja nie jest wesoła, ale nie chcemy, żeby ludzie wychodzili z tego koncertu ze łzami w oczach. 

Słuchacze nie kryli zachwytu pięknie zinterpretowanymi przez bohatera wieczoru „Piosenką o Złotej Krainie”, „Yiddishe Mame” czy „Malele” oraz – bisowanym na finał – popisem Chóru Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia w Łomży pod kierunkiem Piotra Dąbrowskiego w „Gam Gam Gam”. Warstwę słowno-instrumentalną dopełnił aktor Michał Kucharski, związany z łomżyńskim Teatrem Lalki i Aktora, czytający i recytujący przejmujące wspomnienia i modlitwy. 

– Pokazujemy Łomżę i miejsca w jej okolicach przed wojną, jeszcze przed Holokaustem – zaznacza Dariusz Wójcik. – Życie toczyło się wtedy tak spokojnie, ludzie wspólnie przeżywali jego trudy i znoje, ale też radosne momenty, spotykali się ze sobą, mieli wspólne interesy, a polskie święta fajnie przeplatały się z tymi żydowskimi. Pokazujemy więc ten świat, który po wybuchy wojny zniknął; tak zwane profanum, życie codzienne tych ludzi, ale też sacrum, prezentując dwa psalmy hebrajskie. Psalm 34, mówiący o tym, że człowiek został stworzony do miłości, nie do nienawiści, to wykonanie instrumentalne, a Psalm 23, psalm Dawidowy, Żydzi śpiewają podczas szabatu i mówi on o tym, że choćbym schodził do doliny śmierci, nie ulęknę się, bo jesteś Boże przy mnie i jesteś dla mnie najbezpieczniejszą przystanią, i nie lękam się niczego. 

Wojciech Chamryk

Zdjęcia: FKWL