NA CZYM STOI MUZEUM? - ::4lomza.pl:: Regionalny Portal

Obiekt usytuowany jest przy skrzyżowaniu ulic Giełczyńskiej i Dwornej vis a vis prezbiterium katedry. Obie ulice związane są z początkami Łomży. Ich nazwy mają charakter kierunkowy: ulica Dworna (Dworska) prowadziła do dworu książąt mazowieckich, Giełczyńska (Trakt Giełczyński) do podłomżyńskiej wsi Giełczyn. W XV wieku od wytyczonego rynku, z każdego rogu, rozchodziły się po dwie prostopadłe ulice, jedną z nich była ulica Giełczyńska. Ulica Dworna zamykała od południa zasięg miasta. Ze źródeł historycznych wiemy, że w 1526 roku znajdowały się przy niej sąsiadujące ze sobą 3 domy: Jakuba Bielonki, Bartłomieja Żuka i Piotra Kuśnierza. Znane plany Łomży od 1619 r. do 1805 r. nie uwzględniały, niestety, poza kościołami i reprezentacyjnymi budynkami, zabudowy miejskiej. Regulację miasta rozpoczęto w 1836 roku, a jej plan zatwierdziła Rada Administracyjna Królestwa 12 maja 1843 roku. Zmiany przeprowadzono w części Łomży, m.in. w obrębie ulic: Dwornej, Senatorskiej, Żydowskiej i Rybackiej. Ulicę Dworną poszerzono i wyprostowano. Na planie z 1876 roku działka w narożniku ulic Dwornej i Giełczyńskiej zaznaczona jest jako parcela budowlana. W 4. ćwierci XIX wieku lekarz Cezary Markiewicz wzniósł na niej reprezentacyjną kamienicę. Przed wybuchem I wojny światowej mieścił się w niej carski urząd skarbowy, następnie Niemcy przejęli kamienicę na siedzibę oddziału wartowniczego.W latach 1919-1922 mieściło się tu seminarium duchowne. Staraniem biskupa Stanisława Kostki Łukomskiego kamienicę wynajęto szkole powszechnej. Podczas II wojny światowej Niemcy urządzili tutaj szpital polowy dla rannych i jeńców wojennych. Po zakończeniu wojny ulokowano tutaj szkołę podstawową. W 2005 roku budynek został przekazany na siedzibę Muzeum Północno-Mazowieckiego w Łomży i poddany modernizacji.W czasie remontu obiektu, badania towarzyszące pracom ziemnym potwierdziły, że stratygrafia archeologiczna tego miejsca jest typowa dla aglomeracji miejskiej. Niestety, liczne wkopy pod instalacje kanalizacyjne, ciepłownicze, wodociągowe, kable telefoniczne zniszczyły warstwy archeologiczne, powodując ich przemieszanie, co uniemożliwiło wydzielenie warstw chronologicznych.Udało się natomiast wyjaśnić zagadkę z niedalekiej przeszłości, opisaną przez księdza Jana Żelaznego, a związaną z obiektem odkrytym w 1997 roku przy wykładaniu boiska szkolnego kostką polbrukową. Na głębokości około 0,5 m natrafiono wtedy na półokrągłe sklepienia murowane z cegły podobnej do cegieł z katedry. Przypuszczano, że jest to przejście podziemne z katedry w kierunku klasztoru Panien Benedyktynek. Odsłonięty podczas najnowszych badań obiekt o trzech komorach, kolebkowym sklepieniu, murowany na dwie cegły, okazał się obiektem sanitarnym (trójkomorowym szambem), powstałym w okresie międzywojennym.Podczas prac archeologicznych przy fundamentach i w przyziemiu budynku Muzeum odkryto, od strony wschodniej, duże kamienie ze starszych fundamentów. W wypełnisku stwierdzono, na głębokości 28-30 cm, warstwę spalenizny oraz, na głębokości 65-75 cm, warstwę polepy z gliny przemieszanej z wapniem. Można sądzić, że są to pozostałości po strawionym pożarem, drewnianym budynku (gospodarczym ?), zlokalizowanym na planach Łomży z 1927 i 1938 r. Odsłonięto ponadto fragment fundamentu z dużych głazów łączonych na glinę z lukami wypełnionymi ułamkami cegieł palcówek. Obiekt można łączyć ze zlokalizowanym na mapach z lat 1927 - 1938 budynkiem murowanym na planie prostokąta, który połączony był ze ścianą wschodnią obecnego muzeum. Z kolei przy północnej ścianie budynku, na głębokości ok. 60 cm, odkryto skupisko potłuczonych butelek z zielonkawego szkła. W większości są to części korpusów, z wypchniętymi ku górze dnami charakterystycznymi dla butelek do przechowywania wina. Z ziemi wydobyto także inne przedmioty, m.in. fragmenty kafli i naczyń ceramicznych.

Te i inne znaleziska świadczące o bogatej historii tej części miasta można obejrzeć na wystawie czasowej w nowej siedzibie muzeum.

Jolanta Deptuła

Małgorzata Kuklińska